سکنجبین ترکیبی از سرکه و انگبین (عسل) است و از جمله تراکیبی است که طبیب بنابر نیاز بیمار می تواند در ترکیبات آن تصرف کند و به همین دلیل در کتب حکما تا هزار و دویست نوع آن را ذکر کرده اند. سکنجبین ظاهراً “سک انگبین” و یا “سرکه انگبین” بوده است. سک در فارسی به معنای سرکه بوده و انگبین نیز برای عسل اصطلاح می شده زیرا سابقاً و قبل از کشف شکر از گیاهان، سکنجبین که معرب سرکنگبین است با عسل درست می شده است.
سکنجبین بسته به اینکه برای چه نوع مزاجی مصرف شود و برای درمان چه نوع بیماری بکار برود، ممکن است با سرکه، تمرهندی، آب نارنج، لیموترش، سیب ترش، گلابی ترش و یا به ترش تهیه شود و از نظر شیرینی ممکن است با عسل، دوشاب انگورو شیره انگور و غیره شیرین گردد و در هر یک از موارد و ترکیب های فوق با نسبت های مختلف بسته به اینکه بخواهند ترش یا شیرین باشد درست می شود.
یکی از نوشابه هایی که مصرف آن مفید است سکنجبین ست. یکی از منافع، آن است که اگر آن را با یخ مخلوط کنیم و بنو شیم صفرا را می برد و از التهاب حرارت معده می کاهد وآنچه بلغم در روده ها و معده باشد از بین می برد. اگر این نوشیدنی گوارا را با ریشه و تخم کاسنی بسازند و کمی گلاب به آن اضافه کنند،نوشابه های سودآور و شگفت انگیز خواهد شد و برای آنان که معده و جگرهای گرم دارند مفید است. برای کسانی که نفخ دارند، این نوشابه مفید است،اما برای کسانی که زخم معده و روده دارند زیان بخش است. سکنجبین یک شربت است که تمام فواید سرکه را دارد.
طرز تهیه سکنجبین :
سرکه 2 واحد، عسل 5 واحد، آب 4 واحد، یا آنقدر که لازم باشد با توجه به غلظتی که مورد نظر است. ابتدا هر سه جزء را مخلوط کرده بجوشانید و کف آن را بگیرید تا به یک چهارم برسد و به قوام آید و عده ای معتقدند آنقدر بجوشد تا یک پنجم مخلوط باقی بماند.
نکته: در مورد طرز تهیه سرکه انگبین اندک تفاوت هایی دیده می شود که حاصل جمع نظرات این است که اگر فردی سرد مزاج بود یا در هوای بسیار سرد بخواهد سرکه انگبین را مصرف کند باید به میزان عسل آن بیافزاید یا از سرکه آن کم کند به نسبت طبع و مزاج خود.
فواید سکنجبین:
هر غذایی در طب سنتی دارای یک یا چند مصلح می‌باشد. منظور از مصلح یعنی نوعی مادهٔ غذایی یا گیاهی دارویی که مصرف آن به همراه غذای مورد نظر، در اصلاح و تعدیل عوارض جانبی احتمالی آن غذا و جذب غذا و اثر گذاری غذا را در بدن و ارگان های مربوطه مضاعف خواهد کرد. در تغذیه سنتی ایرانیان مصرف مصلحات به طور کامل مراعات می‌شده است و تقریباً غذایی و میوه‌های یافت نمی‌شود که بدون مصلحات مصرف شود. سکنجبین نیز از ان جمله است: برای تسکین عطش، بازکردن انسداد عروق، رفع سر درد، گرم، برای تقویت معده و کبد مفید است. اگر سرکه و عسل برابر باشد برای بیمارهای بلغمی، بازکردن انسداد عروق، تقویت کبد و معده و تب های مزمن نافع است ولی اگر از سرکه و شکر سرخ برابر استفاده شود، مزه آن ترش خواهد بود و نوشابه مایل به سردی است و برای رفع صفرا، تب، بازکردن انسداد عروق، رفع تشنگی، ناراحتی های طحال، کبد و معده مصرف می شود.
خواص جالب کاهو و سکنجبین:
همراهان عزیز آسان طب: مصرف کاهو و سکنجبین با یکدیگر می‌تواند بی‌خوابی را درمان کند و دردهای مبهم بدن را کاهش دهد. در طب سنتی مزاج کاهو سرد و تر است و سکنجبین مزاج گرم و خشک دارد به این دلیل که این ماده از ترکیب سرکه و عسل درست می‌شود که به اندازه معین جوشانده شده و اثرات گرم و خشکی را بر جای می‌گذارد، درواقع اثرات گرم و خشک سکنجبین با اثرات سرد و تر کاهو تا حدودی یکدیگر را خنثی می‌کنند.با توجه به اینکه کاهو خواب آور، مسکن و ضد درد است می‌تواند به همراه سکنجبین مصرف شود و عارضه‌ای نیز به همراه نداشته باشد.
نگاهی کلی به فواید و مضرات سکنجبین :
فرونشاننده صفرا
برطرف کننده عطش
پاک کننده بلغم از معده و امعا
خنک کننده
بازکننده انسدادهای کبدی
مضرات :
مضر معده، اعصاب، رحم، ریه، مثانه
منع مصرف :
در معده های سرد و ضعیف
مبتلایان به ضعف اعصاب
مبتلایان به دردها و مشکلات رحمی
مبتلایان به تکرر و قطره قطره آمدن ادرار و سایر مشکلات مثانه
مبتلایان به زخم های گوارشی
در زمان حالت تهوع
در این موارد هرقدر ترشی سکنجبین بیشتر باشد عارضه بیشتری دارد. بهترین حالت مصرف سکنجبین در افراد گرم مزاج و فصل تابستان است که به ویژه به همراه کاهو برای کاهش حرارت و ایجاد آرامش توصیه می شود. البته بیش از 1000 نوع دستور ساخت سکنجبین در کتب طب سنتی وجود دارد که بسیاری از آنها در بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرند.
