حمیدرضا صرامی ، با بیان اینکه براساس آخرین نتایج شیوع شناسی، الگوی مصرف مواد در سطح کشور دچار تغییراتی شده است، اظهار کرد: به دلیل ضرباتی که به چرخه شیشه وارد کرده‌ایم، ۱۹۶۷ کارگاه شیشه طی ۱۲ سال اخیر ضربه خورده است. همچنین ۱۲ تن ماده شیشه در طول ۱۲ سال کشف شد، بنابراین شیشه از الگوی دوم مصرف مواد به الگوی سوم انتقال یافت.
وی ادامه داد: باید توجه داشت که سیستم هوشمند اعتیاد، ماده گل،ماری‌جوانا و حشیش را به عنوان الگوی دوم مصرف مواد وارد کشور کرد. بدین معنا که در حال حاضر تریاک با ۵۳ درصد، حشیش، گل و ماری‌جوانا با ۱۱.۹ درصد، شیشه با حدود هشت درصد و هروئین با حدود ۷ درصد چهار الگوی مصرف مواد را در کشور به خود اختصاص می‌دهند.
ورود دانه‌های تراریخته شاهدانه به کشور/ایجاد الگوی جدید مصرف
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر عنوان کرد: سیستم مافیای مواد مخدر با ارائه فریب‌های فرهنگی و باورهای غلط تلاش می‌کند تا حشیش و ماده گل را بدون زیان و اعتیاد معرفی و از این راه مشتریان جدیدی را جذب کند. نکته مهم این است که ورود این ماده عموما از خارج مرزهای کشوراست. متأسفانه هم‌اکنون میزان تولید در افغانستان از چهار هزار تن به نه هزار تن افزایش یافته است. برای به دست آوردن چرخه جدید فروش مواد در ایران دانه‌های تراریخته شاهدانه را وارد کشور می‌کنند و الگوی مصرف جدیدی را ایجاد کرده‌اند.
شیوع مصرف مواد در ۹ استان بالاتر از میانگین کشوری
صرامی با بیان اینکه «وضعیت شیوع مصرف مواد در ۹ استان کشور از میانگین نرخ کشوری که ۵.۴ درصد است بالاتر است»، خاطرنشان کرد: به ترتیب استان‌های خوزستان، گلستان، چهارمحال و بختیاری، کرمان، فارس، خراسان شمالی، مرکزی، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان میانگین مصرفی بالاتری در سطح کشور دارند. طبیعتا در این استان‌ها، استانداران، فرمانداران، بخشداران، دهیاران و دستگاه‌های فرهنگی باید اقدامات جدی‌تری را هم از لحاظ اعتباری و هم از لحاظ برنامه‌ای دنبال کنند.
وی با اشاره به اینکه « میانگین شیوع مصرف مواد در استان خراسان‌رضوی ۲.۷۶ درصد است»، توضیح داد: این آمار بدین معناست که نرخ شیوع استان از میانگین کشور پایین‌تر است. شیوع مصرف مواد عبارت است از افرادی که به شکل مستمر اقدام به مصرف می‌کنند، اما هنوز به چرخه اعتیاد وارد نشده‌اند. در این راستا در حال انجام پژوهشی با نام ارزیابی سریع سوء مصرف هستیم.این طرح در جهت شناخت اعتیاد در کشور انجام خواهد شد. باید توجه کرد که شیوع‌شناسی میزان شیوع مصرف را بررسی می‌کند و پژوهش ارزیابی، میزان شیوع اعتیاد را بررسی می‌کند که به زودی در سطح کشور انجام خواهد شد.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر تصریح کرد: بر اساس ماده ۵۷ سیاست‌های کلی، ابلاغی از سوی رهبر باید سالانه پنج درصد اعتیاد کاهش یابد. در ماده ۱۰۶ قانون برنامه ششم توسعه نیز ستاد مبارزه با مواد مخدر موظف است که سالیانه پنج درصد اعتیاد را کاهش دهد. بنابراین برای شناخت اعتیاد باید پژوهشی علمی صورت می‌گرفت که وضعیت اعتیاد در کشور به چه صورت است.
بالا بودن میزان شیوع مصرف مواد بین دانش‌آموزان و کارگران خراسانی رضوی
صرامی گفت: میزان شیوع مصرف مواد در دانش‌آموزان متوسطه دوم کشور ۲.۱ درصد است که این نرخ در استان خراسان‌رضوی به ۲.۲۵ درصد می‌رسد. یعنی از میانگین متوسط بالاتر است. یکی از دلایل این موضوع همجواری خراسان در مرزهای شرقی است که دسترسی به تریاک و ماده گل را در میان دانش‌آموران آسان‌تر کرده است.
وی اظهار کرد: گسترش مصرف مواد در استان‌هایی که همجوار مرزهای شرقی هستند، بالا می‌رود و در پاره‌ای از موارد میزان شیوع مصرف هم در میان آنها نگران‌کننده‌تر است. میانگین شیوع مصرف مواد در میان کارگران کشور ۲۲.۳ درصد است. این آمار در خراسان‌رضوی ۳۱.۷ درصد می‌رسد.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به اینکه «حدود ۱۴ درصد از جمعیت ۱۵- ۶۴ سال کشور داروهای بدون تجویز دکتر مصرف می‌کنند»، خاطرنشان کرد: این آمار در سطح استان خراسان‌رضوی ۳.۶۶ درصد است که از متوسط نرخ کمتر است. داروهایی ماننداکسپکتورانت، متادون و ... بدون تجویز پزشک مصرف می‌شوند.
زنان دارای اختلالات روحی و روان‌پریشی نسبت به سایر زنان ۱۷ برابر بیشتر به سمت مصرف مواد می‌روند
زنان نسبت به مردان ۶ سال زودتر وابسته مواد می‌شوند
صرامی بیان کرد: ۰.۶ درصد از جمعیت ۱۵-۶۴ سال زنان معادل ۱۵۶ هزار نفر از زنان کشور به مصرف مواد گرایش دارند. در واقع زنانی که دارای اختلالات روان‌پریشی و اختلالات روحی هستند ۱۷ برابر بیشتر از دیگر زنان به سمت مصرف مواد مخدر می‌روند. تحقیقات نشان می‌دهد که دختران نسبت به فشار گروه همسالان در مقایسه با پسران آسیب‌پذیرتر هستند، همچنین دختران و زنان شش سال زودتر از مردان به ورطه‌ی وابستگی به مواد گرایش پیدا می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: به دلیل مبانی فیزیولوژیکی زنان، سوء مصرف مواد بسیار سریع‌تر و در مدت کوتاه‌تری بر روی آنها تأثیر می‌گذارد. زنانی که مبتلا به اختلالات خلق هستند چهار برابر و زنانی که به اختلالات اضطراب گرفتار هستند ۲.۲ درصد برابر بیشتر از سایر زنان به سمت مصرف مواد می‌روند. تحقیقات نشان می‌دهد متأسفانه ۸۰ درصد از دختران و زنانی که دچار اختلال خلق یا اضطراب بوده‌اند به سمت مصرف مواد مخدر رفته‌اند.
تولد سالانه ۷۵۰۰ نوزاد معتاد در کشور
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر تصریح کرد: در مورد زنان باردار مبتلا به اعتیاد لازم به یادآوری است که سالانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار زن باردار در جامعه داریم. یک بررسی نشان داده است که نیم درصد از آنها حدود ۷۵۰۰ نفر در سال نوزادان معتاد به دنیا می‌آورند. در سال ۱۳۹۵ غربالگری نشان داد که از ۹۰۰ هزار زن باردار ۲۴۳۸ نفر زنان بارداری بودند که به عنوان مادر معتاد شناخته شدند. برای گرفتن نوزادان از مادران معتادی که نوزادان خود را در بیمارستان‌ها به دنیا می‌آورند دفتر سلامت وزارت بهداشت اقداماتی را آغاز کرده اما نیاز است که این فعالیت‌ها در سطح ملی صورت بگیرد و بتواند همه کشور را پوشش دهد.
صرامی ادامه داد: باید در آموزش دختران جوان با جدیت بیشتری ورود کرد؛ چراکه اگر این اتفاق را جدی نگیریم در آینده مادرانی با مشکلات جدی‌تر خواهیم داشت. همچنین برای این دسته از نوزادان و کودکان باید اقدامات ویژه‌ای در فرایند رشد اعمال شود تا در آینده به چرخه اعتیاد نپیوندند. در این راستا از اقداماتی که در فرایند رشد می‌تواند مؤثر باشد بحث آموزش مهارت‌های تاب‌آوری و مهارت‌های خودکنترلی است تا توسط سازمان بهزیستی کشور و وزارت بهداشت مورد بررسی قرار گیرد.
وی با بیان اینکه «در جامعه جهانی از هر سه فرد مصرف‌کننده مواد یک نفر زن است»، یادآور شد: در ایران این موضوع از وضعیت بهتری برخوردار است. در جهان ۳۳ درصد از مصرف‌کنندگان را زنان تشکیل می‌دهند. در ایران از هر ۱۰ نفر مصرف‌کننده مواد مخدر یک نفر زن است. ولی روندها نشان می‌دهد که گرایش دختران و زنان نسبت به مصرف مواد مخدر در حال افزایش است. علت‌های گوناگونی همچون زمینه‌های فردی، هویت، هیجان‌های درونی، کاهش عزت نفس، ضعف مهارت‌ها، الگوهای نامناسب فرزندپروری در خانواده، دریافت تأیید اجتماعی از جامعه بدین معنا که برای پذیرش در گروه همسال از ماده گل یا ماری‌جونا و... مصرف کند، فقر گریزگاه‌های اجتماعی برای تخلیه هیجانات و... در کنار دسترسی آسان به مواد مخدر می‌تواند زمینه گرایش دختران به اعتیاد را در آینده بیشتر فراهم کند. آنچه اهمیت دارد این است که ما باید مداخلات برای افزایش مهارت‌های زندگی و به‌ویژه انتقال مدل ایرانی اسلامی را برای این نسل آموزش دهیم. بسیاری از دختران کشور شیوه زیستن در قرن بیستم را نیاموخته‌اند.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر بیان کرد: از مهمترین موضوعاتی که باید به آن توجه داشت نقش خانواده است. باید آرامش به عنوان واژه گمشده در خانواده قرن بیستم بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. ما در خانواده‌هایمان این آرامش را کمتر داریم و سطح انتظار خانواده از دختران برای تحصیل، ازدواج و ...بسیار بالاست. همچنین حضور زنان در اجتماع می‌تواند زمینه گرایش به مصرف مواد را ایجاد کند. هنگامی که زنان حضور بیشتری در جامعه دارند با حجم استرس‌ها و اضطراب‌ها روبه رو می‌شوند. این موضوع زمینه را برای مصرف مواد فراهم خواهد کرد.
۲۷.۵ درصد افراد جامعه نگرش مثبتی به مصرف مواد دارند
صرامی با بیان اینکه «سیستم اعتیاد از طریق فریب فرهنگی و باورهای نادرست تلاش می‌کند مصرف مواد مخدر را برای زنان و دختران عادی نشان دهد» افزود: ۲۷.۴ درصد از جامعه نگرش مثبت به مصرف مواد مخدر دارند. از این میان سهم زنان ۲۶.۴ درصد است و سهم مردان ۲۹.۳ درصد است. وجود این نگرش مثبت همراه با اختلالات خلق، اضطراب و فشارهای گروه همسالان می‌توانند مشکلات زیادی را ایجاد کنند.
وی افزود: در حالی که ۲۷.۴ درصد از مردم ایران نسبت به مصرف مواد مخدر نگرش مثبت دارند، نگرش مثبت نسبت به مصرف مواد در خراسان‌رضوی حدود ۲۹ درصد است. هنگامی که نگرش فرد نسبت به مواد مثبت باشد گرایش مصرف در او وجود خواهد داشت. نیاز است تا دستگاه‌های فرهنگی استان در جهت تقویت نگرش‌ها و اصلاح باورها اقدامات لازم را انجام دهند. این نگرش‌ها باید از طریق مهارت خود کنترلی، مهارت مقاومت در برابر فشارهای دوستان، مهارت تصمیم‌گیری و... برای نوجوانان و جوانان استان تقویت شود.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر تصریح کرد: میزان تمایل به مصرف مواد در بین جمعیت ۱۵-۶۴ کشور حدود ۱۶.۸۱ درصد است. این عدد در خراسان‌رضوی به ۱۷.۱۴ درصد می‌رسد.همچنین گرایش به مصرف مواد در پسران بیشتر است.
صرامی ادامه داد: باورها و نگرش‌های نادرست زمینه را برای گسترش مصرف فراهم می‌کند. در این راستا نباید از نقش بی‌بدیل رسانه ملی غافل شد. ما معتقدیم متناسب با حجم تهدید مواد مخدر هنوز میزان آگاه‌سازی و آموزش مهارت در جامعه صورت نگرفته است. وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، سازمان تبلیغات، ائمه جمعه، ائمه جماعات، رسانه ملی و رسانه‌های مجازی باید ایفای نقش جدی‌تری داشته باشند. چراکه اقدامات آنها متناسب با حجم تهدید نیست.
ضعف دستگاه‌های فرهنگی در مبارزه با مواد مخدر
وی خاطرنشان کرد: برای اینکه بتوانیم این باورهای غلط را خنثی‌سازی کنیم نیاز است تا دستگاه‌های فرهنگی کشور توانمندتر در این عرصه وارد شوند. در کشور ۵۱ دستگاه فرهنگی وجود دارد. این ۵۱ دستگاه فرهنگی چه میزان ایفای نقش می‌کنند؟. اگر سن اعتیاد کاهش یافت، اگر جنسیت زنان در اعتیاد ورود بیشتری پیدا کرد، اگر ۲۰ درصد از مصرف‌کنندگان دارای مدرک تحصیلی فوق‌دیپلم، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری هستند و اگر ۲۲ درصد از کارگران به سمت مصرف مواد رفته‌اند، از دلایل مهم این موارد این است که دستگاه‌های فرهنگی کشور ضعیف عمل کرده‌اند.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر توضیح داد: خرده‌نظام اقتصادی باید در جهت فقرزدایی و بیکاری‌زدایی گام‌های جدی‌تری بردارد. خرده‌نظام اقتصادی باید شکاف اقتصادی را کاش دهد تا جامعه فقیر در کنار یک جامعه غنی قرار نگیرد. همچنین باید برای افزایش اعتماد اجتماعی و همبستگی نشاط اجتماعی اقدامات تأثیرگذارتری را انجام دهیم.
کشف بیش از ۱۰ هزار تن مواد مخدر از ابتدای انقلاب
صرامی بیان کرد: از ابتدای انقلاب تا پایان سال ۱۳۹۵ بیشتر از ۱۰ هزار تن مواد مخدر توسط نیروی انتظامی کشف شده و بیش از ۴۰ هزار درگیری با قاچاقچیان صورت گرفته است. بیش از ۴۵ هزار باند مواد مخدر از بین رفته است؛ ۳۸۰۰ نفر به شهادت رسیده‌اند و بیش از ۱۲ هزار نفر جانباز شده‌اند. معنای این آمارها این است که دولت و حاکمیت با جدیت در حال مبارزه با این معضل اجتماعی است. در این راستا دستگاه‌های دولتی در واگذاری اقدامات خود به سمن‌ها جدیت بیشتری داشته باشند. باید اعتماد به مردم که سمن‌ها نمایندگان آشکار مردم هستند، وجود داشته باشد. سمن‌ها به‌عنوان نماد مبارزه مردمی این اقدامات را مورد نظر داشته باشند و نکته دوم خود مردم هستند که در جهت کنترل فرزندانشان باید گام‌های جدی‌تری بردارند.
وی گفت: براساس فرمایش رهبر انقلاب در جلسه کنترل آسیب‌های اجتماعی کشور پنج آسیب اجتماعی شامل اعتیاد، طلاق، فساد و فحشا، حاشیه‌نشینی و مناطق حاد و ویژه معرّفی و از جانب ایشان موضوع اعتیاد و قرص‌های روانگردان به عنوان اولویت نخست کشور مطرح شد. رهبر انقلاب پس از تعیین این اولویت، بر این موارد که پیشگیری از اعتیاد باید به عنوان نخستین اولویت دستگاه‌ها قرار بگیرد، ۵۰ درصد از امکانات و ظرفیت‌ها به موضوع پیشگیری اختصاص پیدا کند و اینکه به بنیان‌های اقتصادی قاچاقچیان مواد مخدر ضربات جدی‌تری وارد شود، تاکید کردند.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر افزود: از جمله اقداماتی که در عرصه پیشگیری در حال انجام است آموزش ۲۳۸۰ مشاور در سطح مدارس و دبیرستان‌های متوسطه دوم در سطح ۳۱ استان است. آموزش‌های ۱۰ ساعته ارائه شده و سلسله اقدامات آموزشی را با نام اجرای طرح توانمندسازی در دانش‌آموزان متوسطه دوم برای اولیاء و مربیان دانش‌آموزان آغاز کرده‌ایم. در حال حاضر بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از این قشر زیر چتر برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد، مهارت‌های زندگی و سبک فرزندپروری قرار دارند.
صرامی خاطرنشان کرد: برای آن که بتوانیم چنین طرحی را برای ۱۳ میلیون دانش‌آموز، ۲۰ میلیون خانوار و یک میلیون کادر آموزشی در سطح مدارس جاری کنیم نیازمند انجام اقدامات لازم برای این طرح تا پایان برنامه ششم توسعه هستیم.
وی ادامه داد: نکته مورد توجه دیگر بحث توسعه و تقویت کانون‌های دانشجویی در سطح دانشگاه‌ها است. ستاد مبارزه با مواد مخدر در بحث پیشگیری یکسری از فعالیت‌ها را با همکاری وزارت علوم آغاز کرده است. از جمله این فعالیت‌ها این است که برای اجتماعی شدن امر مبارزه با اعتیاد کانون‌های همیاران سلامت را در دانشگاه‌ها از طریق دانشجویان گسترش دهیم.
۲۲ درصد کارگران کشور مواد مخدر مصرف می‌کنند
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به اینکه «برای مبارزه با مصرف مواد طرحی را با نام کاج برای ایمن‌سازی در محیط‌های صنعتی آغاز و ایجاد کرده‌ایم»، تصریح کرد: براساس داده‌های به‌دست آمده از شیوع‌شناسی، ۲۲.۳ درصد کارگران کشور دچار مصرف مواد هستند. کار بست این طرح، شیوع‌شناسی اعتیاد است، مبنی بر اینکه با سلسله مداخلات آموزشی برای کارگران و انتقال مهارت‌ها برای افزایش خودکنترلی در جهت عدم مصرف مواد مبادرت ورزند.
وی با بیان اینکه « باید در جهت اجتماعی شدن افراد، اجتماعات محلی را تحرک بخشیم»خاطر نشان کرد: این اقدام گام چهارمی است که در عرصه پیشگیری یاری‌گر است. بنابراین طرح اجتماع‌محور با بهره‌گیری از اجتماعات محلی و سازمان‌های مردم‌نهاد که بیش از ۲۳۶۵ سمن هستند در زمینه‌های کاهش تقاضا مورد آموزش و حمایت قرار گرفتند تا بتوان در این عرصه گام‌های ارزشمندی را برداشت.
صرامی توضیح داد: ستاد مبارزه با مواد مخدر شرایط دسترسی آسان به موضع درمان را در ۸ هزار مرکز برای بیش از ۸۰۰ هزار نفر از معتادان که به این مراکز مراجعه می‌کنند، فراهم کرده است اما متأسفانه تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله بسیاری وجود دارد. ساماندهی معتادان متجاهر در سطح کشور بسیار اهمیت دارد و این اقدام می‌تواند مکمل برنامه‌های پیشگیری باشد. طبیعی است که وجود معتاد متجاهر در سطح خیابان به برنامه پیشگیری ضربه می‌زند.
ساماندهی معتادان متجاهر در ۱۸ استان
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدرادامه داد: ساماندهی معتادان متجاهر در سطح ۱۸ استان با جدیت در حال انجام است. باید توجه داشت که پیشگیری وضعی در این زمینه بسیار اهمیت دارد. پیشگیری وضعی به این معناست که از ورود مواد مخدر به قلب کشور جلوگیری شود. متأسفانه ۷۵ درصد از کشفیات مواد مخدر توسط نیروی انتظامی از مرزهای شرقی کشور به دست آمده است.
