دکتر زهرا عبداللهی درباره اقدامات ضروری برای جلوگیری از بروز ناامنی غذایی در مناطقی که دچار خشکسالی شده‌اند، گفت: با توجه به تغییرات آب و هوایی و بحران کم آبی و خشکسالی که ایران درگیر آن است، باید برای به خطر نیفتادن امنیت غذایی کشور به سرعت تمهیداتی اندیشیده شود. در حال حاضر جهاد کشاورزی در این زمینه اقداماتی انجام می‌دهد. یکی از اقدامات ضروری در این زمینه تغییر الگوی کشت با توجه به مقدار آب و شوری منابع آبی و خاک است؛ به این ترتیب مشخص می‌شود چه نوع محصولاتی در مناطقی که با خشکسالی روبرو هستند بهتر عمل می‌آید. تغییر در الگوی کشت و تولیدات کشاورزی نیز باید به سمت محصولاتی برود که ضمن نیاز به آب کمتر، ارزش غذایی بالایی دارند و از کیفیت تغذیه‌ای مناسبی برخوردار هستند. این موضوع برای حفظ امنیت غذایی در کشور اهمیت زیادی دارد.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، آموزش خانواده‌های ساکن در این مناطق را یکی دیگر از راه‌های جلوگیری از ناامنی غذایی دانست و افزود: آموزش و فرهنگسازی در زمینه الگوی درست تغذیه‌ای در این زمینه اهمیت زیادی دارد؛ یعنی با توجه به منابع محدود و در دسترس، خانواده‌ها به ویژه زنان باید بیاموزند چگونه از همان منابع اندک غذایی استفاده بهینه‌ای داشته باشند تا سلامت تغذیه‌ای خانواده حفظ شود.
عبداللهی با اشاره به بروز مشکلات تغذیه‌ای در مناطق کم آب و خشک کشور، گفت: اطلاعاتی که در این زمینه وجود دارد نشان می‌دهد در استان‌هایی که مشکل کم‌آبی وجود دارد، مشکلات تغذیه‌ای بیشتر است. برای مثال سوءتغذیه کودکان زیر پنج سال و کمبود ریز مغذی در این مناطق بیشتر دیده می‌شود. این موضوع طبیعی است؛ چون دسترسی به مواد غذایی و منابع ریزمغذی در این مناطق کمتر فراهم است.
وی افزود: در حال حاضر یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت که با همکاری سایر ذینفعان و جهاد کشاورزی انجام می‌شود، برنامه‌ریزی و اولویت دادن به وضعیت تغذیه در استان‌هایی است که به دلیل کم آبی و خشکسالی ممکن است در معرض ناامنی غذایی قرار گیرند.
عبداللهی پیشتر درباره برنامه‌های وزارت بهداشت برای کنترل امنیت غذایی در استان‌های سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، بوشهر، کرمان، بندرعباس و ایلام گفته بود: وزارت بهداشت برای هفت استان در معرض خطر ناامنی غذایی، از سال گذشته برنامه‌های ویژه‌ای را با حمایت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در نظر گرفته است. در راس این برنامه‌ها شناسایی خانوار‌های ناامن غذایی و پیدا کردن علت آن است. اجرای پروژه‌های توانمندسازی برای درآمدزایی خانواده‌ها در راستای تامین امکان مالی برای بهبود وضعیت تغذیه و همچنین توانایی تولید موادغذایی نیز بخش دیگری از این اقدامات است.
خشکسالی با امنیت غذایی چه می‌کند؟
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، آموزش خانواده‌های ساکن در این مناطق را یکی دیگر از راه‌های جلوگیری از ناامنی غذایی دانست و افزود: آموزش و فرهنگسازی در زمینه الگوی درست تغذیه‌ای در این زمینه اهمیت زیادی دارد؛ یعنی با توجه به منابع محدود و در دسترس، خانواده‌ها به ویژه زنان باید بیاموزند چگونه از همان منابع اندک غذایی استفاده بهینه‌ای داشته باشند تا سلامت تغذیه‌ای خانواده حفظ شود.
عبداللهی با اشاره به بروز مشکلات تغذیه‌ای در مناطق کم آب و خشک کشور، گفت: اطلاعاتی که در این زمینه وجود دارد نشان می‌دهد در استان‌هایی که مشکل کم‌آبی وجود دارد، مشکلات تغذیه‌ای بیشتر است. برای مثال سوءتغذیه کودکان زیر پنج سال و کمبود ریز مغذی در این مناطق بیشتر دیده می‌شود. این موضوع طبیعی است؛ چون دسترسی به مواد غذایی و منابع ریزمغذی در این مناطق کمتر فراهم است.
وی افزود: در حال حاضر یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت که با همکاری سایر ذینفعان و جهاد کشاورزی انجام می‌شود، برنامه‌ریزی و اولویت دادن به وضعیت تغذیه در استان‌هایی است که به دلیل کم آبی و خشکسالی ممکن است در معرض ناامنی غذایی قرار گیرند.
عبداللهی پیشتر درباره برنامه‌های وزارت بهداشت برای کنترل امنیت غذایی در استان‌های سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، بوشهر، کرمان، بندرعباس و ایلام گفته بود: وزارت بهداشت برای هفت استان در معرض خطر ناامنی غذایی، از سال گذشته برنامه‌های ویژه‌ای را با حمایت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در نظر گرفته است. در راس این برنامه‌ها شناسایی خانوار‌های ناامن غذایی و پیدا کردن علت آن است. اجرای پروژه‌های توانمندسازی برای درآمدزایی خانواده‌ها در راستای تامین امکان مالی برای بهبود وضعیت تغذیه و همچنین توانایی تولید موادغذایی نیز بخش دیگری از این اقدامات است.
خشکسالی با امنیت غذایی چه می‌کند؟
پژوهش سامانه ملی پایش امنیت غذا و تغذیه در ایران و تدوین اولین نقشه آسیب پذیری و ناامنی غذایی در کشور با مسئولیت دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۰ به اتمام رسید. پشتوانه اجرایی این پژوهش نیز الزامات قانونی مرتبط با امنیت غذایی در کشور مانند قانون برنامه‌های سوم، چهارم و پنجم توسعه، سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور، سند کاهش فقر و هدفمندکردن یارانه‌ها بوده است. در این پژوهش استان‌های خوزستان، کرمان، ایلام، بوشهر، هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان به عنوان استان‌های ناامن غذایی معرفی شدند و برنامه بین بخشی بهبود تغذیه و امنیت غذایی استان تدوین شد. اما تاثیر خشکسالی بر تغذیه در مناطقی که با این بحران روبرو می‌شوند، چیست؟
فرزانه صادقی - کارشناس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت- در این خصوص می‌گوید: خشکسالی باعث تاثیر منفی بر تمامی ابعاد دسترسی فیزیکی، اقتصادی و فرهنگ تغذیه‌ای می‌شود؛ به طوری که تولیدات کشاورزی و دام، افزایش قیمت مواد غذایی، کاهش دسترسی به مواد غذایی، کاهش دسترسی به آب و کاهش کیفیت بهداشت محیط و افزایش بیماری‌ها را سبب می‌شود. پیامد‌های خشکسالی نیز شامل افزایش بیماری‌ها مانند عفونت‌های ریه، کم آب شدن بدن، بروز قحطی و آشفتگی در جامعه، جنگ و نزاع بر سر منابع طبیعی، سوءتغذیه و ترک تحصیل و در نهایت مهاجرت می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به عوارض ناشی از خشکسالی لازم است سازمان‌های مختلف برای پیشگیری و کنترل آن اقداماتی بر اساس وظیفه سازمانی خود انجام دهند. براساس ابعاد امنیت غذا و تغذیه باید خانوار‌ها از طریق آموزش، توانمند شوند و سرمایه مورد نیاز، مهارت آموزی برای تامین غذا و تغذیه سالم و آماده‌سازی افراد برای اشتغال انجام شود. علاوه بر آن تامین حداقل سرمایه در قالب وام یا کمک بلاعوض برای تامین هزینه‌های موردی کمرشکن در خانوار وراه‌اندازی مشاغل خانگی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
کارشناس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تاکید می‌کند: یکی دیگر از مواردی که باید در مناطقی که با بحران خشکسالی روبرو می‌شوند، مورد توجه قرار گیرد، آموزش تغذیه، بهداشت فردی، کنترل بیماری‌ها، مهارت کشاورزی و باغداری، نحوه استفاده بهینه از درآمد و سرمایه‌های موجود است. افزایش دسترسی فیزیکی به مواد غذایی سالم و توسعه تعاونی‌های روستایی برای تامین اقلام اساسی غذایی با قیمت مناسب و ترویج باغچه‌های خانگی و پشتیبانی از تامین کافی و به موقع نهاده‌های کشاورزی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
صادقی می‌افزاید: افزایش دسترسی اقتصادی، افزایش پوشش برنامه حمایت تغذیه‌ای مادران باردار، شیرده و کودکان نیازمند مبتلا به سوءتغذیه، ارتقای وضعیت تغذیه رایگان در مدارس و استفاده از مواد غذایی با ارزش تغذیه‌ای بالا و منع مواد غذایی کم ارزش در بوفه‌های مدارس، جلب همکاری کارخانه‌های تولید کننده در سطح این استان‌ها برای غنی‌سازی مواد غذایی با ریز مغذی‌ها و افزایش دسترسی به خدمات و مراقبت‌های بهداشتی – تغذیه‌ای باید در اولویت مناطق در خطر خشکسالی قرار گیرند.
