به گزارش مهر، حجتالاسلام علی اکبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضو عالی شورای انقلاب فرهنگی در سخنرانی افتتاحیه نخستین همایش "اسلام و سکولاریسم" صبح امروز سهشنبه ۲۹ آذرماه در دانشکده حقوق دانشگاه تهران، با اشاره به اینکه این بحث فکری و معرفتی در ماههای اخیر از اهمیت قابل توجهی برخوردار شده است، گفت: سکولاریسم پیشینه تاریخی دارد، آنچه بیشتر مورد توجه واقع شده مسئلهای است که در قالب معاهده معروف درباره املاک کلیسا و انتقال مالکیت آن و خلع ید از کلیسا انجام پذیرفت.

وی افزود: این امر یک مفهوم حقوقی سکولاریسم را تداعی می‌کند، اینکه اموال و امکانات کلیسا از حصر دستگاه کلیسایی خارج شود و از آن به تعبیری قدسی زدایی شود و در اختیار دولت غیردینی قرار بگیرد. با توجه به پیشینه تاریخی این مقوله و با توجه به کاربردهای متنوعی که این واژه در ادبیات معاصر پیدا کرده سهم این اصطلاح را باید به مراتب کاربردی و ابعاد آن را مشخص کرد.

حجت‌الاسلام رشاد گفت: باید به ادوار و بازه‌های زمانی توجه داشت که هر از چندی با ظهور یک متفکر یا یک رخداد معانی جدیدی یافته است. سکولاریسم به معنای مختلفی به کار می‌رود. این اصطلاح گاه با نگاه هستی شناسی به کار می‌رود و در ادبیات معاصر گاه به ملحدین سکولار گفته می‌شود که چندان بی‌سابقه نیست.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور شد: در برخی تعابیر سکولاریسم به دوره رونق فلسفه یونانی باز می‌گردد و اگر به این طرز تلقی اعتنا کنیم سکولاریسم به یک پیشینه طولانی پیوند می‌خورد. چیزی افزون بر ۲۴ قرن در حوزه هستی شناسی سابقه می‌یابد.

وی تصریح کرد‌: مسیحیت گزارش شده و آنچه اکنون وجود دارد از حضرت مسیح نقل شده مسیحیت بی‌شریعت و دنیا گریز است و از دیدگاه فیلسوفان اجتماعی و جامعه شناسی و فلاسفه اجتماع مثل مارک و وبر مسیحیت ابزار، سرمایه و امکان به وجود آمدن سکولاریسم بوده است که چندان بیراه نیست. از حضرت مسیح نقل شده است که اعتنایی به امر دنیا نداشت، آخرت بسنده بود، دنیاگرا نبود و دنیاگر نیز نبود. اسلام معتقد است دنیا را باید آباد کرد و به آخرت اعتقاد داشت.

حجت‌الاسلام رشاد با تبیین نمونه‌های بسیاری در توضیح مسئله گذشت از دنیا و تدبیر حیات این جهانی انسان در مسیحیت گفت: ما قبول نداریم که حضرت مسیح بنای حکومت نداشت. اما به هر حال قرائت و تفسیر موجود چنین است. در دوران قرون وسطی گمان می‌شود که انحرافی در کلیسا رخ داده است. این روند در برخی بازه‌های زمانی تقویت شد.

این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: دکارت با هستی شناسی انسان را گرانیگاه همه چیز قرار داد. کانت از دو جهت نقش وسیعتر و سهم گسترده‌تری در سکولاریسم دارد. کانت بر اخلاق و حقوق تاثیر گذاشت. فروکاستن دین تا حد برآیند اخلاق و انقطاع بنیادهای اخلاق از خداباوری و عدل از منزل درک و داوری در حوزه الهیات را ترویج می‌کرد و چون شاهدی از غیب رسیده توانست به سکولاریسم در حوزه معرفت کمک کند. پس از کانت ریشه‌ها و بنیادهای سکولاریسم استوارتر می‌شود.

وی اضافه کرد: اکنون با گذشت این ادوار به یک مرحله جدید رسیده‌ایم که از آن به پست سکولاریسم تعبیر می‌شود. پست سکولاریسم یک حقیقت است و تنها معرفت نیست و جای اثبات برای آن وجود دارد. در حقیقت امروز دوره جدیدی بروز می‌کند که غرب می‌خواهد راه رفته را باز گردد، غرب زدگان نیز در حال بازگشت هستند.

حجت‌الاسلام رشاد با تاکید بر اینکه پست سکولاریسم اکنون یک مسئله شده است گفت: در دانشگاه تهران هابرماس نیز به این موضوع اشاره کرد و اظهار داشت که مدرنیته آزمونی برای عصر ما شده است. این طرز تصور واقعیت ندارد و نیای پست سکولار اکنون این واقعیت را نشان داده است، پیشوند پست در سکولاریسم به این معنا است که فرد از سکولاریسم عبور کرده است.

وی اظهار داشت: در دوره جدید فرآیند دیگری از سکولاریزاسیون رخ میدهد و به معنای دیگر میتوان فهم دیگری از آن داشت به نوعی اذعان از شکست سکولاریسم و ندامت از سکولاریسم شکل میگیرد. همان طور که در پست مدرن گویی مقابله با مدرنیته رخ میدهد. در ایامی که در آن به سر میبریم بعد دیگری از این مقوله پیدا میشود. امروز ابعاد سکولاریسم گستردهتر شده و همه مبانی معرفتی دارند و میتوان برای آن مراتب مختلفی فرض کرد.