حاصل حدود 10 ثانیه لرزیدن زمین پایتختی که 370 محلّه دارد، سوخت هزاران لیتر بنزین، ابتلاء به انواع بیماریهایی مانند سرماخوردگی، بی‌احترامی در خیابانها به دلیل ازدحام سرسام‌آور ترافیک و در نهایت بیش از 100 مصدوم به دلیل وحشت از زلزله ای بود که فقط 5.2 ریشتر بود و کانون آن نیز حدود 50 کیلومتر با بیست و پنجمین شهر پرجمعیّت جهان فاصله داشت.
تلفات بر اثر ترس نه آوار
زمین لرزه ای که بدون تخریب گسترده باعث آسیب و زیانهای قابل توجه و پنهان و البته تأمل انگیز شد، آماری که ما را به فکر می‌اندازد، تلفات و مجروحان بر اثر ترس از زلزله و نه آوار و تخریب ناشی از زلزله؛ با کمی دقت بر آمار ارائه شده توسط مسئولین و گزارش‌های تصویری موجود در شبکه‌های مختلف صدا و سیما و همچنین فضای مجازی نکاتی به ذهن می‌رسد که قابل تامل است و باید برای آنها برنامه ریزی مشخص و مدونی صورت پذیرد.
ثانیه‌های وحشت
میلیون‌ها نفر در آن لحظات فراموش کردند که چه کسی هستند و چه جایگاهی دارند و اغلب به فکر جان خود بودند و در آن ثانیه‌های وحشت به فکر نجات جان خویش بودند، ولی بدون آگاهی فقط فرار کردند تا زیر سقفی که از ساختار آن مطمئن نبودند گرفتار نشوند.
در این رابطه حسین درخشان - کارشناس امداد و نجات درباره ابعاد مختلف زلزله تهران و پندهای که باید از آن آموخت، به تسنیم می‌گوید: آن چند ثانیه به ما نشان داد و تلنگری بود برای ذهن مشغول مردم و مسئولین که شاید تا دقایقی دیگر هیچکدام در این جایگاه و این خانه و کاشانه که به زحمت آن را فراهم کرده‌ایم نباشیم و مهمتر آنکه ترسی که در میان مردم ایجاد کرد و بازار شایعه‌ها را داغ کرد البته جامعه ما به یک ترس آگاهانه نیاز دارد ولی نه ترسی که فقط از روی احساس و خیلی زود گذر صورت پذیرد.
درس عبرت از 10 ثانیه طلایی
سخنگوی سابق سازمان امداد و نجات ادامه می‌دهد: ما باید از این 10 ثانیه طلایی درس عبرتی بگیریم که پس از آرام شدن اوضاع دوباره همان افراد قبلی و کم توجه نباشیم و دوباره به خاطر روزمرگی زلزله و عواقب آن را فراموش نکنیم.
خانه‌های شمال تهران که بر روی گسل زلزله ساخته شده اند
نیروی واکنش سریع هلال احمر (ایثار) می‌گوید: چندی پیش در خبرها خواندم، 30 درصد سازه‌های نوساز شهر تهران ایمن نیست و بخشی از ساختمان‌ها و خانه‌های تهران در مناطق سُست، خطرناک و یا بافت‌های فرسوده و در کوچه‌های تنگ و پُر ازدحام هستند و بخش دیگری نیز در مناطق شمالی تهران بر روی گسل‌های اصلی ساخته شده که با بروز تکانی شدید این بناها در معرض خطر و آسیب جدی هستند.
درخشان ادامه می‌دهد: پس از زمین لرزه 29 آذر اعلام شد که 117 نفر دچار مصدومیت و متاسفانه 2 نفر نیز فوت شدند که هیچ کدام ناشی از ریزش آوار و یا خرابی‌های ناشی از زلزله نبود و تماماٌ بر اثر ترس از زلزله بود و نه آسیب زلزله و شتابزدگی؛ یعنی مردم در فرار بدون برنامه، دچار این آسیب‌ها شدند.
زمین‌گیر شدن سیستم‌های امداد و نجات، اورژانس و آتش نشانی بر اثر ترافیک
مسئول مرکز عملیات امداد و نجات «EOC » کشور خاطرنشان می‌کند: هجوم مردم برای خروج از منازل و شهر تهران ناشی از دستپاچگی و شتابزدگی باعث آسیب‌ها شده بود و از سوی دیگر چنین مواقعی این عجله و ترافیک ایجاد شده باعث زمین‌گیر شدن سیستم‌های امداد و نجات همچون هلال احمر، اورژانس و آتش نشانی هم می‌شود، پس به این نکته باید توجه کنیم که در کنار مسئولین تک‌تک مردم هم به اندازه و جایگاه خود برای کاهش آسیب‌های زلزله مسئول هستند که قبل از بحران برای جلوگیری از ایجاد وخامت و افزایش میزان آسیب، آمادگی لازم را داشته باشند و آموزشهای مورد نیاز را فرا بگیرند.
با این وجود ضرورت ایجاد ترس آگاهانه و هشدارهای لازم در جامعه همچنان حس می‌شود و بالا بردن آگاهی عمومی توسط مسئولین و رسانه‌ها با توجه به نیاز مردم مهم است و باید در جهت ایجاد تیم‌های پاسخگویی به حوادث بر اساس الگوی جامعه محور و محله محور تمرکز کرد تا در کنار تیم‌های تخصصی جستجو و نجات، مردم نیز آمادگی لازم را در مواجه با حوادث و بحران داشته باشند.
مسئولان غیرمرتبط آمار مرگ در بحران اعلام نکنند
همچنین مسئولان نیز باید براساس قوانین مرتبط در حوزه بحرانها عمل کنند و یکی از چالش‌های همیشگی در بحرانها؛ اعلام آمار کشته‌ها توسط سازمانهای غیرمسئول از جمله پلیس، اورژانس، هلال احمر، فرمانداری، استانداری و حتی نمایندگان مجلس است درحالیکه باید طبق قانون فقط سازمان پزشکی قانونی آمار تلفات مرگ را اعلام کند.
پزشکی قانونی در ساعات نخست بحرانها فعال شود
کما اینکه این مسؤلان در توجیه اعلام آمار مرگ می‌گویند که نهادهای آنها آمار مرگ براساس خدمات خود را اعلام می‌کنند، و از طرفی نیز به دلیل اینکه تعداد آمار مرگ در روش امدادرسانی بسیار حیاتی است باید سازمان پزشکی قانونی نیز در همان ساعات اولیه تیم‌های سیار خود را فعال کند تا مسؤلان امر با بدست آوردن آمار واقعی مرگ و میز بتوانند بهترین و سریعترین تصمیات را اتخاذ کنند.
زلزله تهران مرگ داشت یا نداشت؟
مثلاً در زلزله تهران عنوان می‌شود دو نفر جان خود را به دلیل ترس از دست دادند، ولی سازمان پزشکی قانونی این دو مرگ را به دلیل زلزله تهران نمی‌پذیرد و عنوان می‌کند که این مرگ‌ها به پزشکی قانونی ارجاع نشده است و در گروه مرگ‌های ناشی از زلزله این سازمان وجود ندارد.
