یکى از فعالیتهاى مهم کبد، ذخیره سازى و سوخت و ساز چربی ها در بدن است. کبد طبیعى حاوى حدود 5 گرم چربى در 100 گرم وزن خود است. هرگاه مقدار چربى بیش از 5 درصد وزن آن افزایش یابد، به این حالت «کبد چرب» گفته می شود. به استناد مطالعات و تحقیقات دکتر علویان، کبد چرب، بیمارى شایعى در جامعه است و در نتیجه‌ی بسیارى از بیماری ها و یا حالت هاى تغذیه اى در بدن ایجاد مى شود. انباشته شدن چربى در سلول هاى کبدى مى تواند به التهاب این سلول ها منجر شود.
*علل و علائم کبد چرب
در اکثر موارد، چاقى و اختلال در چربی هاى خون از علل کبد چرب هستند؛ علل دیگرى که مى تواند موجب بروز این حالت در کبد شوند، عبارتند از: بیمارى دیابت (مرض قند)، مصرف مشروبات الکلى، بدغذایى و سوءتغذیه، بیمارى هاى مزمن نظیر بى کفایتى پمپاژ قلب، هپاتیت مزمن سی و سل ریوى. کبد نقش مهمى در سوخت و ساز و شکستن چربى ها در بدن دارد. در صورت بروز اختلال در آن، چربى در کبد رسوب مى کند و موجب بروز کبد چرب مى شود.
در بیمارى کبد چرب، کبد معمولاً علامت خاصى ندارد و به دنبال انجام آزمایش هاى دوره اى، اختلال در آنزیم هاى آن مشخص مى شود و یا اینکه در زمان انجام سونوگرافى به علل دیگر، وجود کبد چرب نیز تشخیص داده مى شود. البته اختلالات آنزیمى در کبد چرب معمولاً خفیف است و در اکثر موارد موجب افزایش مختصر در آنزیم هاى کبدی مى شود. در برخى موارد این بیمارى با علائمى نظیر خستگى و احساس ناراحتى در قسمت فوقانى شکم همراه است.
در صورت وجود اختلال در آنزیم هاى کبدى، قبل از آنکه علت کبد چرب تشخیص داده شود، در ابتدا لازم است سایر علل، که موجب بروز اختلال در این آنزیم ها مى گردند، رد شوند. همچنین بررسى لازم از نظر منفى بودن هپاتیت بی و هپاتیت سی انجام شود. بهترین راه تشخیص این بیمارى انجام نمونه بردارى از کبد و بررسى میکروسکوپى آن است.
*درمان
مهمترین روش درمانى در این بیمارى، رفع علت زمینه اى بروز بیمارى است. کاهش وزن در افراد چاق، عدم مصرف مشروبات الکلى، کنترل بیمارى دیابت، کاهش چربى هاى خون (ترى گلیسیرید) و تغییر در شیوه زندگى و فعالیت، مهمترین اصول درمان این بیمارى است. در صورت درمان کبد چرب، مى توان مانع پیشرفت ضایعه کبدى شد. با کاهش وزن (در افراد چاق) یا تغییر در شیوه زندگى (افزایش فعالیت جسمانى، پیاده روى و غیره)، اصلاح رژیم غذایى، قطع مصرف مشروبات الکلى، کنترل دقیق قند خون با کمک پزشک مى توان در جهت درمان این بیماری نتیجه مطلوب به دست آورد. البته ذکر این نکته ضرورى است که على رغم تجویز دارو، هنوز هم کاهش وزن و تغییر در شیوه زندگى از ارکان اصلى درمان بیمارى کبد چرب به شمار مى روند. در برخى موارد براى کنترل این بیمارى، با توجه به شدت عارضه، از دارو استفاده مى شود. در اکثر موارد، این حالت خطرناک نیست. در صورت عدم درمان به موقع، در درازمدت مقادیر زیادى چربى در کبد رسوب مى کند و موجب بروز التهاب کبدى مى شود؛ لذا نباید نسبت به این عارضه بى تفاوت بود.
*چاقى و کبد چرب
کبد چرب در افراد چاق شایع است. عواملى چون عدم تکامل جسمانى، توسعه تکنولوژى، زندگى ماشینى، شهرگرایى، تن آسایى، رفاه مادى، مصرف بى رویه مواد غذایى و غیره عواملى مى باشند که موجب شده اند تا چاقى روز به روز بیشتر شود. این که چاقى به چه معنایى است باید توجه داشت که بر اساس قد و سن افراد مى توان وزن ایده آل را از روى جداول بررسى کرد. هنگامى که انرژى ورودى (کالرى) بیش از حد مصرفى باشد، کالرى اضافه در بافت چربى ذخیره مى شود و اگر این حالت طولانی مدت باشد، چاقى حاصل خواهد شد. افراد چاق نسبت به افراد داراى وزن طبیعى نسبت به بو یا مزه غذا به میزان بیشترى پاسخ مى دهند. باید توجه داشت که زیاد خوردن یک علت مهم چاقى است، ولى تنها علت نیست؛ بلکه عوامل دیگرى نظیر تأثیرات محیطى، فرهنگى و ژنتیکى همگى در بروز چاقى دخالت دارند.
براى کاهش وزن باید در قدم اول به شیوه زندگى فرد توجه داشت و رژیم غذایى با محدودیت کالرى را به اجرا در آورد، ولى رژیم هاى غذایى سخت و طاقت فرسا سبب عدم همکارى بیمار مى شود. مشکل عمده در درمان چاقى، کاهش وزن نیست بلکه حفظ وزن کاهش یافته است. متأسفانه تعداد معدودى از بیماران به طور دائم کاهش وزن خود را حفظ مى کنند. کبد چرب در افراد چاق شایع است و در 80 تا 90 درصد موارد چاقى مفرط دیده مى شود. بدیهى است که مرض قند و بالا بودن چربى هاى خون در افراد چاق نیز دیده مى شود و این دو عامل به بروز کبد چرب کمک مى کنند.
*مبارزه با چاقى
آیا مى خواهید اضافه وزن خود را از دست دهید؟ آیا مى خواهید با کسب وزن ایده آل، شادابى خود را به دست آورید. حقیقت این است که شما ابتدا باید تصمیم بگیرید و اراده کنید. بسیارى از شما این جمله را بیان مى کنید که من از فردا رژیم غذایى خود را رعایت خواهم کرد و در واقع کار امروز را به فردا مى اندازید! آیا در آینه به خود نگاه کرده اید! آیا از آنچه مى بینید خوشتان مى آید؟ آیا متوجه شده اید که برخى لباس هاى قدیمى شما دیگر به تنتان نمى رود و براى شما کوچک شده اند! یک دوست خوب و یا یک فامیل دلسوز مى تواند شما را تشویق به کاهش وزن نماید و اگر به شما بگوید که عزیز من! چه خوب بود که چند کیلوگرم وزن کم مى کردید! و آن را به صورت مکرر بیان کند، تأثیر خود را خواهد گذاشت. آنچه مهم است این است که حالا تصمیم بگیرید، گذشته ها گذشته!
انجام تمرینات ورزشى، مختص گروه یا قشر خاصى از جامعه نیست. جوانان، افراد پیر، مردان، زنان و غیره، همه باید ورزش کنند. ورزش تأثیر جدى در جلوگیرى از ابتلا به بسیارى از بیمارى ها و حفظ سلامت و حتى روح آدمى دارد. وزن ایده آل با تمرینات ورزشى، تنها همراه با یک رژیم غذایى مناسب و صحیح به دست مى آید. ورزش، هر چند به میزان اندک، ولى مداوم و روزانه در طول یک سال موجب کاهش وزن قابل توجهى در افراد چاق مى شود.
*خار علیص
خار علیص یا داروى سیلیمارین، یکى از گیاهان شناخته شده طبى در درمان بیمارى هاى کبدى است که از دو هزار سال پیش اثرات مفید آن بر کبد شناخته شده است. عصاره ریشه و برگ این گیاه به صورت مایع سفید شیرى رنگ است. در حال حاضر این دارو به صورت کپسول و شربت تهیه مى شود و براى پیشگیرى از تشدید ضایعه کبدى به کار مى رود. این دارو باعث مهار رادیکال هاى آزاد اکسیژن مى شود و با این اثرات از تخریب سلولى جلوگیرى مى کند. خوشبختانه عارضه مهمى در اثر مصرف این دارو ذکر نشده است. از این دارو در درمان کبد چرب نیز استفاده مى شود.
