رضا ملک زاده - معاون تحقیقات وزیر بهداشت، رییس پژوهشکده بیماریهای گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران و سرپرست مطالعه بزرگ کوهورت گلستان، طی سخنانی در کنگره «پیشگیری از سرطان در کشورهای در حال توسعه» که در محل آکادمی علوم چین در شهر پکن با حضور 200 تن از محققان سرطان شناسی جهان برگزار شد، از پیشرفت بسیار چشمگیر ایران در کاهش میزان بروز سرطان مری و مرگ ناشی از آن، در داغ ترین نقطه این نوع از سرطان (شمال شرق ایران) در جهان خبر داد.
اختصاص نیمی از سرطانهای ایران به سرطانهای دستگاه گوارش و کبد
وی با اشاره اینکه سرطانهای دستگاه گوارش و کبد، نزدیک به نیمی از سرطانها در ایران را تشکیل می‌دهند، گفت: در میان سرطانهای دستگاه گوارش فوقانی، سرطان سلول سنگفرشی مری، یکی از کشنده ترین‌هاست و شمال شرق گلستان بالاترین میزان بروز این سرطان را در کل جهان دارد.
ثبت رکورد جهانی شیوع سرطان مری در سه نقطه داغ ایران
وی سپس به تاریخچه ای از وضعیت شیوع سرطان مری در ایران اشاره کرد و گفت : طی دهه هفتاد میلادی، میزان بروز سرطان سنگفرشی مری در نواحی شرق استان گلستان، به طور متوسط 80 نفر در 100 هزار و بالاترین میزان این نرخ در شهرستانهای گنبد و کلاله و آق قلا و در افراد نژاد ترکمن بود که به 150 تا 200 نفر در هر 100 هزار نفر می‌رسید.
آغاز مطالعه شناسایی عوامل خطر سرطان مری در ایران
معاون تحقیقات وزیر بهداشت به روند اجرای بزرگترین مطالعه کوهورت ایران با هدف شناخت علل شیوع بالای برخی سرطانهای دستگاه گوارشی در شمال کشور بر اساس گزارشهای مطرح در جهان پرداخت و افزود: آغاز مطالعه شناسایی عوامل خطر سرطان مری در ایران در قالب مطالعه بزرگ کوهورت گلستان، نیاز مبرم به برنامه مهم « ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت» داشت که متاسفانه، تا سال 2000 میلادی، هیچ گونه ثبت سرطان جمعیتی در ایران صورت نگرفته بود. بر همین اساس، اولین گزارش ثبت سرطان جمعیتی را در سال 1392 تهیه کردیم که این گزارش وارد مرجع جهانی شد
وی گفت: پس از آن، با پیگیریهای صورت گرفته و بر اساس ضرورتهای موجود، دانشگاهای علوم پزشکی کشور، به عنوان مجری برنامه ثبت سرطان در هر استان انتخاب شدند و بدین ترتیب مراکز ثبت سرطان جمعیتی نیز در مراکز استانهای ایران اخیرا شکل گرفته است.
شناسایی عوامل مهم مرگ و میر افراد در مطالعه کوهورت گلستان
رییس پژوهشکده بیماریهای گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه، روند اجرای مطالعه کوهورت گلستان را با دستاوردهای مهم آن تا کنون، تشریح کرد و گفت: شناسایی عوامل خطر ابتلا به سرطان در گلستان و دستاوردهای مهم آن با پیگیری انجام شده بر روی نمونه های 50 هزار نفری این مطالعه در طول سالهای اجرا، موجب ثبت 6 هزار و 524 مرگ در افراد سنین 40 تا 75 سال در منطقه شده است. از این بین، سکته قلبی عامل 1904 مرگ، سرطانها 1399 مرگ، سکته مغزی 923 مرگ، تصادفات 285 مرگ، بیماری های مزمن ریوی 162 مرگ، نارسایی مزمن کلیوی 106 مرگ، نارسایی کبد 85 مرگ، دیابت 72 مرگ و بقیه به علت سایر عوامل بوده است..
معاون تحقیقات وزیر بهداشت همچنین به تعداد مرگهای ناشی از سرطان در افراد تحت پوشش مطالعه کوهورت درمنطقه گلستان اشاره کرد و گفت: سهم سرطان مری 325 مرگ، سرطان معده 306 مرگ، سرطان روده بزرگ، 140 مرگ، سرطان ریه 131 مرگ، سرطان مغز 118 مرگ، سرطان پستان 111 مرگ، سرطان لوزالمعده 90 مرگ، سرطان خون 87 مرگ و سرطان رحم 58 مرگ بوده است.
سهم 25 درصدی سرطان مری در سرطانهای مرگبار منطقه
مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان گفت: نتایج این مطالعه در آغاز نشان داد در میان سرطانها، سرطان مری شایعترین سرطان مشاهده شده است. به طوریکه 25 درصد کل سرطان ها در این منطقه مربوط به سرطان مری است. میزان بروز این نوع سرطان در میان مردان زیر پوشش مطالعه، 82 نفر در 100 هزار نفر و در زنان، 95 نفر در 100 هزار نفر بوده است.
مهمترین عوامل ابتلای مردم شمال شرق کشور در ابتلا به سرطان مری/17درصد افراد بالای 40 سال شمال شرق ایران مصرف مواد مخدر داشتند
محقق برجسته حوزه سرطان شناسی ایران، گفت: در شمال شرق ایران 17 درصد افراد بالای 40 سال مصرف طولانی مدت مواد مخدر داشته اند. به طوری که این منطقه داغ ترین نقطه مصرف تریاک در ایران است. مصرف این میزان تریاک در شمال شرق ایران تحت تاثیر باورهای غلط درباره اثرات عمدتا درمانی تریاک بوده است.
وی تاکید کرد: زیانهای مصرف تریاک طبق این مطالعه بسیار بیشتر از سیگار و مصرف الکل است. مصرف تریاک علاوه بر ایجاد سرطان مری، با افزایش مرگ ناشی از بیماریهای قلبی و عروقی و نیز بیماریهای ریوی در ارتباط است چراکه ترکیبات موجود در تریاک بر روی فیزیولوژی و سلامت انسان از طرق مختلف اثر می‌گذارد.
کاهش 2.5 برابری طول عمر مصرف کنندگان تریاک نسبت به سایرین
ملک زاده گفت: نتایج مطالعه کوهورت بزرگ گلستان همچنین نشان داد مصرف طولانی مدت تریاک و مشتقات آن حتی به میزان کم (نیم گرم) می‌تواند خطر سایر سرطانها شامل سرطان معده، سرطان ریه، سرطان مثانه و سرطان لوزالمعده را بسیار افزایش دهد.
استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران عنوان کرد: دیگر نتایج مطالعه کوهورت گلستان نشان داد طول عمر مردان و زنان به دلیل مصرف تریاک، به ترتیب 2 و 2٫5 برابر نسبت به سایرین کاهش می‌یابد. مصرف تریاک حتی بروز سیروز کبدی، بیماری مزمن تنفسی و سکته های قلبی و مغزی را به همراه خواهد داشت
دستاورد ایران در اثبات «سرطانزایی تریاک» بزودی ثبت جهانی می شود
مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان از در اولویت قرار گرفتن «اثبات تاثیر مصرف تریاک و مشتقات آن در بروز سرطان مری» به عنوان دستاورد مهم ایران در حوزه سرطان شناسی نام برد که با اجرای مطالعه کوهورت گلستان حاصل شده است و در نهایت « سرطانزا بودن تریاک » در آینده نزدیک توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی اعلام خواهد شد.
ثبت جهانی «سرطانزایی نوشیدنیهای داغ» با اجرای مطالعه کوهورت گلستان
معاون تحقیقات وزیر بهداشت در ادامه سخنرانی خود، به تشریح دیگر دستاوردهای مهم مطالعه بزرگ کوهورت گلستان پرداخت و گفت: در مطالعه بزرگ کوهورت گلستان دریافتیم 39 درصد افراد مورد مطالعه چای خود را با حرارت بالا ( بیشتر از 65 درجه سانتیگراد ) می نوشند و نوشیدن چای داغ عادت معمول ترکمن‌های استان گلستان بخصوص در گذشته بوده است.
به گفته فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد، این درحالیست که نوشیدن چای داغ موجب آسیب جدی به مخاط ریه و افزایش نفوذناپذیری آن می شود
افزایش 10 برابری شانس ابتلا به سرطان مری با نوشیدن چای داغ
وی گفت: نتایح مطالعه ما حاکیست کسانی که چای خود را دو تا سه دقیقه یا کمتر پس از ریختن در استکان با فنجان می‌نوشند در مقایسه با کسانی که چای خود را 6 تا 7 دقیقه بعد می‌نوشند احتمال ابتلا به سرطان مری آنها 10 برابر بیشتر است.
ملک زاده همچنین از این یافته مهم تحت عنوان «تاثیر نوشیدن چای داغ در ابتلا به سرطان مری» به عنوان دیگر دستاورد بزرگ مطالعات کوهورت گلستان نام برد که تحت عنوان «سرطانزایی نوشیدنیهای داغ» توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان جهانی بهداشت ثبت جهانی شده است.
شناسایی سایر عوامل ابتلا به سرطانها بر اساس مطالعه کوهورت گلستان
مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان، در ادامه، به سایر عوامل خطر ابتلا به سرطان مری و دیگر سرطانها بر اساس نتایج حاصله از این مطالعه اشاره کرد و از مصرف سیگار، قلیان و سایر دخانیات، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و مسواک نزدن، وجود دندانهای فاسد و پرشده یا فقدان دندان، شیوه ناسالم زندگی، تغذیه ناسالم، افزایش وزن و چاقی، بی تحرکی، مصرف زیاد گوشت قرمز ، مصرف غذاهای کبابی سرخ شده در حرارت بالا، مصرف زیاد نمک ، مصرف نوشیدنی های شیرین، مصرف آب آشامیدنی غیرلوله کشی و غیربهداشتی و تماس با حیوانات به عنوان این عوامل خطر نام برد.
پیشرفت قابل ملاحظه در تشخیص و درمان زودهنگام و پیشگیری از هزاران مرگ ناشی از سرطان با اجرای مطالعه کوهورت گلستان
ملک زاده افزود: سالانه 100 هزار سرطان در ایران بروز می یابد و نزدیک به نیمی از مبتلایان (47هزار نفر ) از انواع سرطان می میرند. با اجرای مطالعه کوهورت گلستان، پیشرفت قابل ملاحظه ای در تشخیص زودهنگام سرطانها و امکان پیشگیری از آنها صورت گرفته است.
کاهش 5 برابری بروز سرطان مری در شمال شرق ایران با بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی در 40 سال گذشته
وی افزود: افزایش آگاهی مردم و بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی در منطقه شمال شرق ایران طی 40 سال گذشته، بروز سرطان و مرگ و میر ناشی از آن را به شدت کاهش داده است. به طوریکه بروز سرطان مری از 100 نفر در هر 100 هزار نفر طی سال 1970 به 50 نفر در هر 100 هزار نفر در سال 2000 و به 20 نفر در هر 100 هزار نفر در سال 2010 کاهش یافته است!
شمال غرب ایران، نقطه داغ سرطان معده
به گزارش پژوهشکده بیماریهای گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ ملک زاده در بخش دیگر سخنرانی خود در کنگره پیشگیری از سرطان در کشورهای در حال توسعه در چین، به شیوع سرطان معده در ایران و علل آن پرداخت.
وی سرطان معده را شایعترین سرطان در مردان ایرانی نام برد و گفت: 22 درصد سرطان ها در ایران به سرطان معده اختصاص دارد و بیشترین میزان بروز استاندارد شده سنی سرطان معده در شمال غرب ایران ( آذربایجان و اردبیل) رخ می دهد و این منطقه، نقطه داغ سرطان معده در ایران است. سرطان معده در مردان، بسیار شایعتر است؛ به طوریکه سالانه 10 هزار مورد جدید سرطان معده در مردان ایرانی بروز پیدا می کند که 8 هزار مورد آن به مرگ می انجامد.
معاون تحقیقات وزیر بهداشت، از عفونت با هلیکوباکتر پیلوری، سابقه خانوادگی، مصرف سیگار، مصرف قلیان، مصرف تریاک، مصرف زیاد نمک به عنوان مهمترین عوامل میزان بالای بروز سرطان معده در اردبیل بر اساس این مطالعه، نام برد و گفت: مصرف بالای سبزیجات خام، مصرف میوه ها و مصرف ماهی تازه از عوامل محافظتی در برابر سرطان معده هستند.
پیشگیری از سرطان نیازمند مدلهای همگانی تر با همکاری های بین المللی است
رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد علوم پزشکی تهران، از ریشه کنی بیماری و نظارت هدفمند به عنوان دو رویکرد اساسی در مبارزه با سرطان نام برد و تصریح کرد: بیشتر مدلهای ارائه شده در مطالعات اپیدمیولوژی سرطان مربوط به افرادی است که در شمال آمریکا و اروپا زندگی می کنند که تنها یک درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند. درحالیکه ما برای دستیابی به مدلهای توسعه یافته تر و همگانی تر نیاز به همکاریهای علمی بیشتر داریم.
تاثیر مصرف آسپرین در پیشگیری از سرطان و افزایش طول عمر مبتلایان
ملک زاده در ادامه سخنان خود، به تاثیر مصرف آسپرین در پیشگیری از سرطان اشاره کرد و گفت: تحقیقات نشان داده است که مصرف آسپرین تا 80 میلی گرم در روز برای افراد بالای 50 سال خطر بروز بسیاری از سرطانها از جمله سرطان های گوارشی را کاهش و طول عمر بیماران سرطانی را نیز افزایش می دهد. هر چند توصیه می شود پزشکان باید به دنبال نظارت در این زمینه نیز باشند.
ایجاد زیرساختهای بسیار مهم با اجرای مطالعه کوهورت گلستان/درمان اکثر سرطانها تا 15 سال آینده با تشخیص زودهنگام
معاون تحقیقات وزیر بهداشت در پایان سخنان خود گفت: اجرای مطالعه کوهورت گلستان، باعث ایجاد زیرساختهای بسیار مهم و کامل ، همراه با بیوبانک از نمونه های بیولوژیکی برای انجام مطالعات علمی آینده شده است. همچنین استفاده از نتایج این پژوهش موجب تشخیص زودتر سرطان مری و معده و سایر بیماری های مزمن شده و قطعا هزینه های درمانی را کاهش خواهد داد. مطالعات کوهورت چشم اندازی ایده آل برای پیشگیری از سرطانها در جهان هستند و ما امیدواریم بتوانیم در ایران تا 15 سالها آینده اکثر سرطانها را با تشخیص زودهنگام درمان کنیم.
