کاوش‌های نجات بخشی باستان شناسی در محوطه اشکانی وستمین که در جریان خط انتقال گاز به استان‌های شمالی؛ از قوشه سمنان تا نیروگاه نکا کشف شد، در دومین فصل خود به آثار منحصر به فردی از جمله سفال، فلز، شیشه، انگشتر، گردنبند، مهر، سرپیکان، سر نیزه، سردوک، مهره ها و ... انجامید که در نوع خود بی نظیر بوده و نشان از توان کشور داری و جنگ آوری اشکانیان دارد.
در تازه ترین گور دخمه ای که باستان شناسان موفق به دستیابی به آن شدند ، دو تدفین شامل انسانی بالغ و یک کودک، 2 ظرف بزرگ سفالی، یک ظرف شکسته، ظرفی لوله دار و 11 تخم مرغ جای گرفته که تنها یکی از 60 دخمه ای است که مورد کاوش قرار گرفته و این در حالی است که وجود 250 گوردخمه در این محوطه پیش بینی می‌شود.
در این رابطه عبدالمطلب شریفی - سرپرست هیأت کاوش نجات بخشی باستان شناسی در محوطه اشکانی وستمین با بیان اینکه محوطه وستمین در کمترین زمان پس از کشف به ثبت ملی رسیده است، اظهار داشت: بررسی‌های ابتدایی در محوطه و گورستان وستمین کیاسر ساری نشان داد که یافته‌های فرهنگی کشف شده در این محوطه به دوران اشکانی (250پیش از میلاد -224میلادی) تعلق دارد.
وی با بیان اینکه کاوش اضطراری در محوطه وستمین در جریان خط انتقال گاز به استان‌های شمالی؛ از قوشه سمنان تا نیروگاه نکا صورت گرفت، گفت: از سال 88کار مطالعات در این محوطه شروع و در سال 94 مجوز رسمی برای کاوش نجات بخشی از طرف پژوهشکده باستان شناسی صادر شده است.
وی افزود: در ابتدا قرار بود که با کاوش و شناسایی آثار مسیر انتقال لوله باز شود ولی بعد از مدت کوتاهی گروه با کشف گور دخمه‌ها پی به مهم بودن سایت برد و کاوش‌های باستان شناسی در مسیر خط لوله گاز شروع شد.
شریفی گفت: کاوش‌های باستان شناسی در وستمین همزمان با کاوش در منطقه ایزگام جنت رودبار رامسر و غار کمیشان نکا با اعتبار یک میلیارد و 620 میلیون تومان در حال انجام است.
وی در توصیف توالی فرهنگی این محوطه و اینکه آیا پیش از اشکانی هم سکونتی در آن بوده و یا بعد از اشکانی هم ادامه یافته است، گفت: از حصار تا اشکانی نمی‌دانیم چه اتفاقی افتاده است اما بعد از اشکانی تا دوره اسلامی به خصوص صفویه توانسته ایم ردیابی کنیم و گورستان اسلامی را در این محوطه کشف کنیم.
شریفی با بیان اینکه زمین‌های این منطقه از کشاورزان خریداری نشده است، افزود: طبق نظر دادگاه به کشاورزان منطقه اجرت المثل پرداخت می‌شود.
حفاظت شبانه روزی از وستمین
وی خاطر نشان ساخت که محوطه وستمین از سال 94 بصورت شبانه روزی و 24 ساعته توسط نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی محافظت می‌شود.
شریفی در ادامه اشکانیان را در کشور داری و جنگ سرآمد دانست و گفت: اشکانیان حکومتی فئودالی داشته اند شیوه ای که در حال حاضر آمریکا، روسیه، آلمان و ... به طریق آن اداره می‌شوند از سوی دیگر جنگ‌های پارتیزانی که متفقین از آن برای مقابله با متحدین در جنگ جهانی دوم استفاده کردند الهام گرفته از شیوه‌های جنگی پارتها بوده است.
این باستان شناس اظهار داشت: از آنجا که اسب برای جنگجویان اشکانی بسیار مهم بوده و به دلیل اعتقاد آنها به دنیای پس از مرگ در هنگام تدفین اسب فرد هم را خفته کرده و به خاک می‌سپردند تا وقتی بیدار شد بتواند از اسبش استفاده کند.
وی خاطرنشان ساخت، در کاوش‌های پیشین در این محوطه دو تدفین اسب کشف شده بود و باستان شناسان در این فصل از کاوش نیز موفق به کشف سومین تدفین اسب در این منطقه شدند.
شیوه منحصر به فرد کاوش در گوردخمه‌ها
شریفی در توصیف شیوه کاوش در این محوطه منحصر به فرد که ویژگی‌های خاصی دارد، بیان کرد: طبق متد باستان شناسی باید حفاری‌ها از بالا صورت می‌گرفت که در این صورت بعد از رسیدن به اسکلت معماری گور از بین می‌رفت به همین دلیل به روشی دیگر با حفر کانال‌هایی به عمق 30-40 سانتی متر بدون کمترین آسیب به معماری کاوش انجام و باستان شناسان به آثار دست یافتند.
وی با اشاره به اینکه اشیا کشف شده در این محوطه به موزه ساری انتقال می‌یابند، تصریح کرد: به دلیل آهکی بودن بستر کوه و رسی آهنکی بودن دامنه و تأثیر مستقیم آهک در متلاشی شدن اسکلت‌ها اغلب اسکلت‌ها متلاشی شده و انتقال آنها از محل کاری سخت است از این رو برخی از نمونه‌ها که با نظر انسان شناس گروه قابلیت مطالعه را دارند منتقل شده و بقیه آٍثار در محل باقی می‌مانند.
به گفته شریفی، برنامه کاوش در محوطه وستمین تا سال 98 با تأمین مالی از محل اداره گاز برنامه ریزی شده و ادامه پژوهش‌ها در برنامه‌های استانی دنبال خواهد شد.
کشف 60گور دخمه
وی با بیان اینکه در کاوش‌های صورت گرفته در این محوطه 60 گور دخمه و بقایای معماری از دوره اشکانی کشف شد، تصریح کرد: محوطه تاریخی وستمین از گورستان غربی، گورستان شرقی، محوطه استقراری و قلعه تشکیل شده است.
این باستان شناس با بیان اینکه گورستان غربی محوطه دارای معماری منحصر به فردی از نوع دخمه ای است، گفت: نمونه این گور دخمه‌ها تاکنون در گستره جغرافیایی فرهنگی اشکانیان مشاهده نشده است.
وی معماری گوردخمه‌های گورستان وستمین را دارای سه بخش شامل فضای مستطیل شکل یا راهرو، ورودی یا درگاه بین راهرو و دخمه، اتاق دخمه دانست و گفت: در گورستان غربی یا گور دخمه، تدفین‌ها از نوع دسته جمعی است که تعداد افرادی که درون دخمه‌ها دفن شده اند از یک تا پنج تدفین متفاوت اند و به نظر می‌رسد این گورها خانوادگی باشند.
وی افزود: شکل تدفین‌ها عمدتاً چمباتمه ای بوده و جهت تدفین نیز شرقی –غربی است بطوریکه سر آنها به سمت شرق و پاهایشان به طرف غرب است، در برخی از گورها جهت تغییر کرده اما غالب تدفین‌ها شرقی – غربی هستند.
شریفی اظهار داشت: از آنجایی که به نظر می‌رسد گورها خانوادگی باشند در برخی از موارد که درون دخمه جایی برای تدفین جدید نبود، استخوان و اشیا تدفین قدیمی تر را به درون فضای مستطیل شکل یا راهرو منتقل کرده و تدفین جدید را جای آن قرار داده اند.
وی تصریح کرد: چاله تدفین‌ها هم از نوع طاق باز بوده و از دوره متأخر اشکانی هستند.
گوردخمه‌های شناسنامه دار
وی افزود: تک تک گور دخمه‌ها شناسنامه دارند، برای این کار تمامی محوطه در چهارخانه‌های 10 در 10 یعنی 100 متر مربع نقشه برداری و شبکه بندی شده است.
این باستان شناس گفت: جنس اشیا به دست آمده از سفال، فلز، شیشه، قیر، سنگ، انگشتر، گردنبند، مهر، سرچیکان، سر نیزه، سردوک، مهره‌ها و ...است و اشیا سفالی شامل ظروف، مهره و سر دوک هستند.
شریفی افزود: از 60 گور دخمه کشف شده 48 دخمه طی فصل اول کاوش و مستند نگاری شد و در فصل دوم در تلاشیم 12 دخمه باقی مانده را کاوش و اطلاعات مربوط به آنها را ثبت و ضبط کنیم.
این باستان شناس با مهم دانستن انجام گمانه زنی برای تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه 15هکتاری وستمین اظهار داشت: اگرچه پراکندگی مواد فرهنگی در محوطه به نظر می‌رسد اما قطعی نیست، از این رو برای مشخص کردن میزان آثار در محوطه، در این فصل گمانه زنی در محوطه به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم صورت می‌گیرد.
شریفی با طرح برخی از پرسش‌هایی که در فصل نخست کاوش برای گروه باستان شناس مطرح شده است، تصریح کرد: ویژگی گورستان شرقی که بصورت چاله تدفین و متأخر تر از گورستان غربی است از پرسش هایی بشمار می رود که در این فصل به دنبال پاسخ آن هستیم.
وی با اشاره به شناسایی گور دخمه ها از غربی ترین نقطه به سمت شرق ، در مساحتی نزدیک به 70متر توسط باستان شناسان گفت: در این قسمت به معماری مسکونی برخوردیم که درسطح قرار دارد، با توجه به نزدیکی گور دخمه‌ها که در عمق 3-4 متری قرار دارند این پرسش مطرح است که آیا گور دخمه‌ها زیر این فضاهای معماری قرار دارند یا نه؟ که در این فصل به این پرسش نیز پاسخ خواهیم گفت.
این باستان شناس، با اشاره به انجام فعالیت‌های میان رشته ای در فصل دوم کاوش‌های باستان شناسی در وستمین افزود: مطالعات جانور شناسی، انسان شناسی، انگل شناسی، زمین شناسی و ... همزمان با کاوش‌های باستان شناسی انجام می‌گیرد.
سوزاندن درختان در جنگل‌های اطراف
شریفی در ادامه با اشاره به صدمات زیست محیطی که توسط عوامل انسانی به جنگل‌های اطراف محوطه وستمین وارد آمده است، تصریح کرد: روزانه تعداد زیادی از درختان جنگل‌ها توسط افرادی سودجو زنده زنده آتش زده می‌شوند تا با نابودی تدریجی جنگل‌ها با تعرض به عرصه منابع طبیعی این مناطق را به زمین‌های کشاورزی تبدیل کنند.
محوطه باستانی وستمین در 80 کیلومتری جنوب شره ساری و 9کیلومری جنوب شرقی شهر کیاسر، مرکز بخش چهاردانگه از توابع شهرستان ساری مرکز استان مازندران واقع شده است.
وستمین در حقیقت نام روستایی است که محوطه باستانی کاوش شده در 3کیلومتری شمال آن واقع شده و نام اصلی این محوطه چارتی "لت سر"است.
