شاید برای فرار از گرما به راه‌حل‌های مختلف هم فکر کرده باشید، مثل استفاده از مایعات بیشتر، خریدن آب معدنی برای اینکه همیشه در دسترس‌تان باشد یا حتی آب را در قمقمه همراه خودتان بردن و... مسلما در تابستان باید مایعات بیشتری مصرف کنید و اصطلاحا هیدراته بمانید اما این کار هم اصول و روش‌های خود را دارد. حتی هنگام خریدن آب معدنی یا آبمیوه‌های بسته‌بندی شده هم باید حواس‌تان باشد که چه چیزی می‌خرید. در این مطلب همه آنچه باید راجع به نوشیدنی‌ها و بایدها و نبایدهای آن بدانید را برای‌تان آورده‌ایم. دکتر محمدحسین عزیزی متخصص صنایع غذایی و دکتر ضیاء‌الدین مظهری متخصص تغذیه، در این مطلب همراه ما بودند.
یخ زده و نور دیده ممنوع!
پیش از این بارها مسئولان سازمان غذا و داور راجع به عدم استفاده از نوشیدنی‌هایی که زیر نور آفتاب نگهداری می‌شوند یا برعکس به شکل یخ زده به فروش می‌رسند، هشدار داده‌اند. دکتر رستگار، مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع کنترل غذا و دارو، هشدار داده بود که ظروف آب معدنی یکبار مصرف هستند و نباید فریز شوند. بنابراین آب معدنی نباید یخ زده مصرف شود زیرا با یخ زدن آب معدنی، پلیمر که ماده‌ای مضر و خطرناک است، تولید می‌شود. اما باز هم این سازمان نسبت به مصرف نوشیدنی‌ها هشدار داده است.
چرا یخ‌زده نخوریم؟
مهندس نسترن محمدی، رئیس اداره نظارت بر مواد غذایی و آشامیدنی با منشا گیاهی سازمان غذا و دارو درباره استفاده از نوشیدنی‌ها در فصل تابستان می‌گوید: در فصل تابستان خرید آب معدنی خصوصا هنگام مسافرت بیشتر می‌شود. افراد باید زمان خرید آب معدنی یا آبمیوه‌ها به تاریخ تولید و انقضا حتما توجه داشته باشند. توجه به آرم سازمان غذا و دارو و پروانه بهداشتی ساخت هم ازجمله موارد مهم دیگر است. اما نکته مهم در نحوه نگهداری نوشیدنی‌هاست. تمام نوشیدنی‌ها ازجمله آب‌های معدنی حتما باید داخل یخچال‌های مناسب و با دمای مناسب یخچال نگهداری شوند؛ البته این نوشیدنی‌ها نباید یخ‌زده باشند. به‌علاوه نوشیدنی‌ها و مواد غذایی که امکان فاسد شدن آنها بالاست به هیچ عنوان نباید زیر نور آفتاب قرار بگیرند و مصرف‌کنندگان هنگام خرید به‌خصوص در مسافرت‌ها به این موضوعات توجه جدی داشته باشند.
گذشته از بحث سرطان‌زایی آب معدنی‌هایی که یخ زده‌اند، اصولا متخصصان توصیه می‌کنند که آب بسیار سرد یا اصطلاحا یخ ننوشید چراکه حتی اگر بحث سرطان‌زایی ظروف را کنار بگذاریم باز هم دمای بسیار پایین نوشیدنی‌ها می‌تواند باعث مشکلات دیگری شود. طبق مطالعه‌ای که در Journal of Physiology به چاپ رسیده و یافته‌ای در طب سنتی چین است، دمای نوشیدنی‌ها می‌تواند تاثیری جدی روی سیستم گوارش داشته باشد. این تاثیر در افراد مختلف، متفاوت است، اما معلوم شده که آب سرد تاثیری منفی روی هضم غذا دارد. اگر آب سرد را همراه غذا بنوشید، تمام چربی‌ها سفت و جامد شده و غذای‌تان را به یک رسوب چسبناک تبدیل کرده که باعث کندی گوارش شده و آن را ضعیف می‌کند، به‌علاوه نوشیدنی سرد باعث تنگ شدن رگ‌های خونی شده و مانع گوارش می‌شود. در این صورت بدن شما به‌جای فعالیت روی تجزیه و جذب غذای خورده شده، انرژی زیادی تلف می‌کند تا دمای بدن‌تان را تنظیم کند.
چطور نوشیدنی‌ها را نگه داریم؟
دکتر عزیزی توضیح می‌دهد: اصولا نوشیدنی‌هایی که در منزل درست می‌شوند یا آنهایی که به شکل فله‌ای خریداری می‌شوند، خصوصا آبمیوه‌ها و لبنیات باید در یخچال نگهداری شوند. اما برای نگهداری از آبمیوه‌ها و نوشیدنی‌هایی که در کارخانه تولید شده و به شکل بسته‌بندی به فروش می‌رسند، ازجمله انواع آبمیوه، آب معدنی، نوشابه، دلستر و... به جز لبنیاتی که تاریخ انقضای کوتاه‌مدت دارند، ضرورتی به قرار دادن در یخچال نیست و فقط برای خنک شدن می‌توان از یخچال استفاده کرد، چراکه قبلا در کارخانه مراحل استرلیزه و پاستوریزه روی آنها انجام شده است. البته روی بسته‌بندی مواد غذایی ضرورت نگهداری در یخچال ذکر می‌شود. این نکته هم مهم است تا زمانی که این نوشیدنی‌ها باز نشده باشند، می‌توان آنها را در هوای معمولی نگهداری کرد و اگر بسته‌بندی آنها باز شود، علاوه بر اینکه باید حتما داخل یخچال گذاشته شوند تا دو یا سه روز بعد از باز شدن باید مصرف شوند و زمان طولانی نگهداری نشوند.
کدام نوشیدنی‌ها سرطان‌زا می‌شوند؟
دکتر مظهری، متخصص تغذیه هم درباره قرار دادن آب معدنی یا نوشیدنی‌های بسته‌بندی شده دیگر درمعرض نور آفتاب می‌گوید: نوشیدنی‌ها و آب‌های معدنی باید در شرایط خاصی نگهداری شوند و در مقابل نور آفتاب نباشند اما متاسفانه در برخی موارد فروشنده‌ها و مردم اطلاعی از این موضوع ندارند. مردم باید توجه کنند که نوشیدنی‌هایی که در نور آفتاب قرار دارند، خصوصا آنهایی که در ظروف پلاستیکی تولید می‌شوند را نخرند. نور آفتاب می‌تواند مواد پلاستیکی را تجزیه کرده و به موادی سرطان‌زا تبدیل کند که در گذر زمان می‌تواند بیماری‌زا باشد. البته با یک یا دو بار استفاده از این آب‌ها و یک‌باره سرطان ایجاد نمی‌شود اما به هر حال مضر است و باید از آن دوری کرد.
کدام نوشیدنی‌ها نباید یخ بزنند؟
دکتر عزیزی راجع به این سوال توضیح می‌دهد: اصولا تمام نوشیدنی‌ها نباید به شکل یخ زده یا خیلی سرد مصرف شوند چراکه باعث مشکلات گوارشی می‌شوند.
حتی اخیرا گفته شد که آب با دمای 4 درجه که قبل از این استاندارد بود هم رد شده و آب ولرم‌تر توصیه می‌شود. اما علاوه بر این موضوع، یخ زدن نوشیدنی‌هایی که در ظروف پلاستیکی و یکبار مصرف عرضه می‌شوند، می‌تواند موجب پدیده‌ای به‌نام مهاجرت شود. به این معنا که از آنجا که ظروف عرضه این نوشیدنی‌ها پلاستیکی و یکبار مصرف هستند، یخ زدن محتویات داخل آن باعث مهاجرت مواد سرطان‌زا از ظروف به داخل نوشیدنی می‌شود.
این قضیه مثل سرطان‌زایی استفاده از ظروف یکبار مصرف برای مواد و نوشیدنی‌های داغ است.
چراکه باعث می‌شود مواد پلیمری ظروف تجزیه شده و از طریق نوشیدن به بدن وارد شده و سرطان‌زایی به‌دنبال داشته باشد. هرچه بیشتر از این نوع نوشیدنی‌های یخ زده استفاده کنید بیشتر خود را به سرطان نزدیک کرده‌اید.
مضرات نوشیدن آب یخ
گذشته از بحث سرطان‌زایی آب معدنی‌هایی که یخ زده‌اند، اصولا متخصصان توصیه می‌کنند که آب بسیار سرد یا اصطلاحا یخ ننوشید چراکه حتی اگر بحث سرطان‌زایی ظروف را کنار بگذاریم باز هم دمای بسیار پایین نوشیدنی‌ها می‌تواند باعث مشکلات دیگری شود. طبق مطالعه‌ای که در Journal of Physiology به چاپ رسیده و یافته‌ای در طب سنتی چین است، دمای نوشیدنی‌ها می‌تواند تاثیری جدی روی سیستم گوارش داشته باشد. این تاثیر در افراد مختلف، متفاوت است، اما معلوم شده که آب سرد تاثیری منفی روی هضم غذا دارد. اگر آب سرد را همراه غذا بنوشید، تمام چربی‌ها سفت و جامد شده و غذای‌تان را به یک رسوب چسبناک تبدیل کرده که باعث کندی گوارش شده و آن را ضعیف می‌کند، به‌علاوه نوشیدنی سرد باعث تنگ شدن رگ‌های خونی شده و مانع گوارش می‌شود. در این صورت بدن شما به‌جای فعالیت روی تجزیه و جذب غذای خورده شده، انرژی زیادی تلف می‌کند تا دمای بدن‌تان را تنظیم کند.
آب یخ و دردسرهای آن
تحقیقاتی که در Journal of Physiology به چاپ رسیده، نشان می‌دهد نوشیدن آب سرد بعد از غذا موجب ایجاد خلط اضافی در بدن می‌شود که منجر به کاهش عملکرد سیستم ایمنی شده و در نتیجه سرماخوردگی و بیماری راحت‌تر سراغ‌مان خواهد آمد. به‌علاوه آب سرد می‌تواند علائم آسم را در کودکان تشدید کند. تحقیقات نشان داده 6/7درصد از شرکت‌کنندگان بعد از نوشیدن یک لیوان آب سرد، سردرد داشتند و این درصد باتوجه به درنظر گرفتن سابقه میگرن بالاتر هم رفته بود. گفته می‌شود سوءهاضمه هم یکی دیگر از مضرات استفاده از نوشیدنی‌های یخ است، چراکه لزوما بر اثر ترشح فراوان اسید معده ایجاد نمی‌شود بلکه اغلب به‌دلیل کمبود آن و هضم نامناسب غذا ایجاد می‌شود. در حقیقت بخش عمده‌ای از گوارش مربوط به اسید معده و آنزیم‌های گوارشی می‌شود؛ آنزیم‌های گوارشی در دمای معینی فعالیت دارند (حدود 38درجه سانتی‌گراد) و نوشیدنی‌های یخ و انواع محصولات یخ زده می‌توانند مانع فعالیت آنها و موجب سوءهاضمه شوند.
