بازی کردن بستر مناسبی را برای رشد تخیلات کودک است که در صورت هدایت درست در مسیر خود، نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد جسمی، کلامی و هوشی کودک خواهد داشت. کودک در بازی‌هایش برای شناختن دنیا و فراگرفتن اطلاعاتی از آن سخت مشغول تلاش است. بازی بخش مهمی از نیازهای کودک را تأمین کرده و مهارت‌های او از طریق بازی تقویت می‌شود. علاوه بر این، زمینه‌های مطلوب برای رشد ذهنی و کسب مهارت‌های اجتماعی را در کودک فراهم می‌کند. درواقع بازی با پیچیدگی‌های خود مانند چتری حمایت‌گر، روح و جسم کودک را پوشش داده و با رفع کنجکاوی‌های فرد و ایمن ساختن روح و روان او معلم خوبی برای آشناشدن کودک با مسؤولیت‌های اجتماعی، اقتصادی و مهارت‌های زندگی خواهد بود و به همین خاطر است که روانشناسان معتقدند نوع بازی باید متناسب با سن کودک انتخاب شود. بر همین اساس، انتخاب وسایل و نوع بازی اهمیت بسیاری دارد.
بدو تولد تا 6 ماهگی
کودکان از بدو تولد تا 6 ماهگی قادر به استفاده چندانی از دستهای خود نیستند؛ بنابراین می‌خواهند جهان را از طریق بینایی، شنوایی و لامسه خود تجربه کنند. در این سن دوست دارند صورت اشخاص را از نزدیک نگاه کنند و اشیا متحرک، خوش‌رنگ و صدا‌دار را ترجیح می‌دهند. با انتخاب ملحفه‌هایی که طرح‌های زیبا و رنگ‌های زنده‌ای دارند و پوشاندن جوراب‌هایی به فرزندتان که طرح‌ها یا چهره‌های شاد روی آن‌ها نقش شده است، محیط مناسبی برای او ایجاد کنید.
فعالیت‌های مربوط به صداها و کلمات
- برای کودکتان آواز بخوانید. هنگام مراقبت از او، در آغوش گرفتن او یا تکان دادنش برای خوابیدن لالایی بخوانید.
بازی‌ها و فعالیت‌های بدنی
- همراه کودک خود همگام با یک موسیقی ساده حرکت کنید و به عقب و جلو بروید.
- با گرفتن دستهای کودکتان او را از حالت خوابیده به نشسته بکشانید و دوباره برگردانید.
- او را روی زانوهای‌تان بنشانید و آرام به سمت بالا و پایین حرکتش دهید.
- درحالی که او را محکم و آرام در آغوش گرفته‌اید، به دور اتاق آرام بدوید.
- آویز بالای گهواره و قطعه‌های متحرک موجود در این اسباب‌بازی توجه کودک را جلب می‌کنند. آویز را در ارتفاعی نصب کنید که کودک بتواند آن را ببینید.
- اسباب‌بازی‌های فشاری یا مکیدنی، حلقه‌ها و سایر اسباب‌بازی‌های لاستیکی قالبی که کودک بتواند به راحتی در دست و در دهان بگذارد.
- اسباب‌بازی‌ها یا توپ‌های نرم. بهترین اسباب‌بازی‌ها از این نوع، آن‌هایی هستند که بدنه آن‌ها از جنس‌های مختلفی باشد.
- عکس‌های با پوشش پلاستیک و آینه کودک. این‌ها را باید از کنار تخت کودک آویزان کرد طوری که بتواند آن‌ها را ببیند.
- جغجغه، زنگوله، عروسک‌های صدا‌دار، اسباب‌بازی‌هایی که با پرتاب کردن، زدن، فشار دادن، مکیدن یا تکان دادن، صدا در می‌آورند.
7 تا 12 ماهگی
کودک در این سن می‌تواند مفاهیم ساده را به خاطر بیاورد و خودش، اجزای بدنش و افراد آشنا را می‌شناسد. او از اشیا مختلف خوشش می‌آید و آن‌ها را وارسی می‌کند، داخل ظروف می‌گذارد و درمی‌آورد و اگر گم شوند، آن‌ها را جست‌وجو می‌کند. صداها را تقلید می‌کند و کم‌کم یاد می‌گیرد که راه برود.
فعالیت‌های مربوط به صداها و کلمات
- شامل دمیدن در لوله‌های کاغذی خالی، تقلید صدای حیوانات و خواندن آوازهای کودکانه.
بازی‌ها و فعالیت‌های بدنی
- بازی‌های فعالانه‌تری مثل سواری دادن بر پشت، بازی توپ غلتاندن با کودک، بازی‌های پنهان کردنی مثل دالی و گل یا پوچ حس کنجکاوی او را ارضا می‌کنند. ( در بازی گل یا پوچ شی را طوری در دست‌تان پنهان کنید که به سادگی قابل پیدا کردن باشد و بگذارید دست درست را انتخاب کند. وقتی درست حدس زد او را تحسین کنید.)
- به هم زدن قابلمه و درپوش آن، زدن قاشق‌های چوبی به ته قابلمه (می‌توان برای کاهش صدا دور قاشق‌ها نوار چسب پیچید.) پر کردن قوطی‌های فلزی و جعبه‌ها با گیره‌های چوبی لباس یا مکعب‌ها، برای کودک سرگرم‌کننده است و در زمینه تولید صدا به او درس می‌دهد.
- جغجغه‌های پایه‌دار که می‌توان آن را روی میز غذاخوری یا صندلی کودک گذاشت تا تشویق شود به آن ضربه بزند.
- توپ‌هایی با اندازه‌های مختلف، هم سفت و هم نرم، برای این سن مناسب است.
- کتاب‌هایی از جنس مقوای ضخیم، پارچه یا وینیل. این کتاب‌ها باید حاوی تصاویر بزرگ و ساده باشند و از موادی درست شده باشند که با در دست گرفتن، تکان دادن و جویدن کودک خراب نشوند.
- اسباب‌بازی‌های متحرک مانند ماشین‌ها یا جانورانی که روی چرخ‌های لاستیکی یا چرخ‌های بزرگ پلاستیکی حرکت می‌کنند.
- مکعب‌های بزرگ و نرم که می‌توان برای ساختمان‌سازی و نیز فشار دادن و پرتاب کردن از آن‌ها استفاده کرد.
- حیوانات عروسکی پارچه‌ای بایستی این اسباب‌بازی‌ها محکم باشند و اجزای آن‌ها از هم جدا نشوند.
- سطل، لیوان و اسباب‌بازی‌های شناور که می‌توان از آن‌ها در حمام و برای سایر شکل‌های آب‌بازی استفاده کرد.
12 تا 18 ماهگی
فرزندتان در این سن و سال چون بر راه رفتن مسلط شده است، دوست دارد دنبال شما راه بیفتد و کارهای‌تان را تقلید کند. از آن‌جا که تا حدودی در استفاده از دستانش مهارت یافته است، از بازی با اسباب‌بازی‌هایی که توانایی‌های دستی او را می طلبد، بیش از هر کار دیگری خوشحال می‌شود. همچنین با توانایی صحبت کردن و درک بعضی از کلمات و مفاهیم از گوش دادن به داستان‌ها لذت می‌برد.
فعالیت‌های مربوط به صداها و کلمات
- به خواندن شعرهای کودکانه که برای رشد زبانی کودک بسیار مناسب هستند ادامه دهید و با استفاده از نحوه بیان بزرگسالان و نه ”زبان کودکانه” تا می‌توانید با کودکتان حرف بزنید.
بازی‌ها و فعالیت‌های بدنی
- بازی‌هایی با حرکات ساده مثل اتل متل توتوله، دس‌دسی، قطاربازی و قایم باشک.
فعالیت‌های هنری
- خمیربازی، رنگ‌آمیزی و نقاشی تحت نظر شما قابل انجام است. (از سمی نبودن تمام مواد مطمئن شوید.)
- بهترین کتاب‌ها برای این سن آن‌هایی هستند که جنس‌های مختلف و تصاویر خوش رنگ داشته باشند.
- جعبه یا اسباب‌بازی موزیکال اسباب‌بازی‌هایی از این نوع که هنگام حرکت دادن صدا می‌دهند، بیش از همه توجه کودک را به خود جلب می‌کنند.
- وسایل نقلیه این اسباب‌بازی‌ها باید دارای ظاهری پیچیده‌تر باشند و از چوب یا پلاستیک ساخته شده باشند.
- پازل‌ها باید یا برآمدگی داشته باشند که برداشتن قطعات آن‌ها آسان باشد یا از چند قطعه خیلی بزرگ که کنار هم گذاشتن آن‌ها آسان باشد، تشکیل شده باشند.
- لوازم رنگ‌آمیزی نیاز کودک شما را به خط خطی کردن برآورده می‌سازند.
- اسباب‌بازی‌های روی هم چیدنی. حلقه‌ها یا مکعب‌های روی هم گذاشتنی سبب تقویت مهارت‌های دستی و تجسم فضایی کودک می‌شوند.
- اسباب‌بازی‌های هل دادنی و کشیدنی. آن‌هایی که ریسمانی برای کشیدن یا دستهای برای هل دادن دارند و چرخ دستی‌هایی برای پر و خالی کردن، بهتر هستند.
18 ماهگی تا 2 سالگی
کودک تا سن 2 سالگی علاقه‌ای به مشارکت با دیگران ندارد، هر چند معمولاً دوست دارد با دیگران بازی کند اما زمان بیشتری را به تنهایی صرف بازی با اسباب‌بازی‌هایی می‌کند که بدون کمک دیگران از عهده بازی با آن‌ها برمی‌آید، به خصوص اسباب‌بازی‌هایی که بازی با آن‌ها به صورت تقلید از حرکات بزرگسالان است.
فعالیت‌های مربوط به صداها و کلمات
- کتاب‌هایی که کلمات بیشتری دارند، به خصوص آن‌هایی که متن آهنگین دارند، با صدای بلند برای کودک بخوانید. داستان‌هایی بسازید که کودکتان قهرمان آن باشد.
بازی‌ها و فعالیت‌های بدنی
- بازی‌ها و آوازهایی که با حرکت همراه هستند، مثل عموزنجیرباف و اتل متل توتوله سرگرم کننده هستند و می‌توان آن‌ها را با سایر کودکان نیز بازی کرد.
- عروسک‌هایی انتخاب کنید که فرزندتان بتواند به حمام ببرد و لباس‌هایش را در آورد و دوباره تن‌شان کند.
- اسباب‌بازی‌های چکش‌کاری. اسباب‌بازی‌هایی مثل نجاری با گیره‌های چوبی باعث تقویت قدرت هماهنگی کودک می‌شوند و انرژی اضافی او را مصرف می‌کنند.
- اسباب‌بازی‌های جور کردنی و نخ کردنی اسباب‌بازی‌هایی که در آن‌ها قطعه‌هایی با شکل‌های مختلف باید در جای مناسب قرار گیرند و قرقره‌هایی که می‌توان نخی را از میان آن‌ها رد کرد، تشخیص شکل‌های مختلف را آموزش می‌دهند و سبب تقویت مهارت‌های دستی کودک می‌شوند.
- اسباب‌بازی‌های موزیکال از انواع ساده این اسباب‌بازی‌ها می‌توان برای همراهی با ترانه‌های کودکانه یا بازی با خود آن‌ها استفاده کرد.
- تلفن اسباب‌بازی. این اسباب‌بازی نیاز کودک به گفت‌وگو و سایر بازی‌های لغوی را ارضا می‌کند.
فعالیت‌های هنری
- نقاشی‌های چسباندنی(کولاژ) با استفاده از کاغذ، نخ، برنج، پارچه و سایر مواد. نقاشی با انگشت و مدل‌سازی ساده همگی مشوق کودک به تلاش و فعالیت هستند. حتما کودک را هنگام انجام این کارها تحت نظر داشته باشید.
- خمیر بازی وسایل شکل‌سازی نرم موجب فعالیت هنری متنوع توسط کودک می‌شوند.
2 تا 3 و نیم سالگی
در این سن استقلال، کنترل زبان و مهارت‌های جدید کودک روز به روز افزایش می‌یابد. با این حال باید کاملاً مواظب او باشید، زیرا هنوز معنی احتیاط را به خوبی درک نمی‌کند. فرزندتان دوست دارد چیزهایی را روی هم بچیند و واژگون کند و به هم بچسباند و جدا کند، او از هر چیزی که توانایی‌هایش را بیازماید لذت می‌برد.
فعالیت‌های مربوط به صداها و کلمات
- بازی‌های الفبایی و شمارشی انجام دهید و لطیفه‌های ساده و جملاتی را که تلفظ آن‌ها دشوار است (مثل امشب شب سه‌شنبه‌س) به او یاد دهید.
بازی‌ها و فعالیت‌های بدنی
- فعالیت‌ها و بازی‌هایی که محور آن‌ها موسیقی است، مثل بازی‌ای که بچه‌ها همراه با موسیقی دور تعدادی صندلی می‌چرخند یا چیزی را دست به دست می‌دهند تا وقتی که موسیقی متوقف شود و… .
- انواع اسباب‌بازی‌های ساخت‌و‌ساز. این اسباب‌بازی‌ها ساعت‌ها می‌توانند فرزند شما را سرگرم کنند.
- لوازم و لباس‌های خیالی. بازی‌هایی مثل دکتر بازی، پلیس بازی و غیره، لباس‌ها و وسایل خیالی مربوطه، سبب تحریک قوه تخیل کودک می‌شوند.
- اسباب‌بازی‌های دستی. در این سن می‌توان از اسباب‌بازی‌هایی که به حرکات ظریف دست نیاز دارند استفاده کرد.
- بازی‌های ساده و پازل های با قطعات بزرگ. پازل هایی انتخاب کنید که موضوعات آشنا داشته باشند و کودک بتواند به تنهایی یا همراه با شما آن‌ها را درست کند.
- ابزارها و وسایل خانه‌داری هنگام کار کردن به فرزندتان اجازه دهید همراه شما باشد تا به آن عادت کند.
فعالیت‌های هنری
- در این سن می‌توان کودک را با نقاشی پاشیدنی (نقاشی با پاشیدن رنگ بر روی بوم یا کاغذ)، مدادسایی (قرار دادن شیی مانند سکه در زیر کاغذ و کشیدن مداد بر روی کاغذ تا نقش آن شی بر روی کاغذ بیفتد) آشنا کرد.
- رنگ لعابی یا آبرنگ و قیچی. در این سن کودک می‌تواند برای انجام کارهای ظریف‌تر تلاش کند. هر بار فقط چند رنگ در اختیار کودک بگذارید و دقت کنید قیچی مخصوص کودک را استفاده کند.
بازی‌های داخل یا خارج از منزل
کارهای ساده آشپزی مانند تزیین غذا با برش‌های میوه یا چیدن میز را از کودک بخواهید و در این کارها او را به گرمی تشویق کنید. فعالیت‌های مربوط به طبیعت مانند بحث درباره طلوع وغروب آفتاب، رنگین‌کمان و ستاره‌ها، جمع‌آوری برگ‌ها و گل‌ها، کاشتن بذر گیاهان، به کودک در درک دنیای خود کمک می‌کند.
بازدیدها
- مراجعه به کتابفروشی و کتابخانه بایستی از این سن شروع شود. اجازه دهید کودکتان کتاب‌هایی با داستان‌های ساده و تصاویر بزرگ انتخاب کند.
3 و نیم تا 5 سالگی
در این سن با هم بازی کردن و فعالیت‌های مشترک با سایر کودکان اهمیت دارد. کودک شما نسبت به خیلی از چیزها کنجکاوی نشان می‌دهد، زیاد پرسش می‌کند و می‌خواهد مهارت‌های بدنی خود را بیازماید. گستره توجه او آن‌قدر طولانی شده است که بتواند برای مدتی خود را با فعالیت‌های مختلف سرگرم کند.
فعالیت‌های مربوط به صداها و کلمات
- شعرها و آوازهای مربوط به اعداد و شمارش را برای کودکتان زیاد به کار ببرید.
بازی‌ها
- انواع ساده بازی‌های تخته‌ای مثل فرفره‌بازی، تاس ریختن و حرکت دادن مهره‌ها در این سن برای کودک دوست داشنتی هستند.
- مجموعه‌های ساختمانی و ماشین‌های کوچک. در این سن اسباب‌بازی‌ها با قطعه‌های کوچک‌تر و واقعی نماتر را می‌توان به کودک داد.
- تابلوهای مغناطیسی یا پارچه‌ای. این تابلوها برای چیدن حروف، اعداد و تصاویر مناسب هستند.
- مدل‌های کوچک از چیزهای واقعی. خوار و بار فروشی، اسباب‌بازی، اثاثیه خانه عروسکی و ماشین‌های باری و مسافری اسباب‌بازی، مشوق بازی‌های تخیلی هستند.
- اسباب‌بازی‌های ورزشی. می‌توان از پرتاب حلقه، توپ، گوی و چوگان و بولینگ هم در داخل و هم در خارج از منزل استفاده کرد.
- کتاب‌های خواندنی با تصاویر برجسته و کتاب‌های پیچیده‌تر، کتاب‌هایی که جاهای خالی برای پر کردن دارند، کتاب‌های تمرین برای نوشتن و حساب و نیز کتاب‌های علمی ساده، انتخاب‌های خوبی هستند.
- برای پخش ترانه‌ها و داستان‌های مورد علاقه کودک می‌توان از دستگاه ضبط صوت استفاده کرد. جنس آن باید محکم باشد.
- ذره‌بین و دوربین. این وسایل و سایر دستگاه‌های ساده علمی به کودک بینشی در مورد دنیای دیگر می‌دهند.
فعالیت‌های هنری
- ساختن نقاب‌های ساده و عروسک‌های دستی از پاکت‌های کاغذی، جوراب و پارچه از کارهایی است که کودکان در این سن می‌توانند انجام دهند. با استفاده از مقوا و کارتن، لوله و کاغذ چیزهایی مثل اثاثیه منزل، وسایل نقلیه و خانه اسباب‌بازی بسازید.
بازدیدها
به‌تدریج می‌توانید کودک خود را به سینما، تئاتر و موزه‌هایی که بخش‌هایی برای کودکان دارند ببرید. اگر کودک خود را پیشاپیش برای آنچه خواهد دید آماده کنید، بازدید از باغ وحش به نوعی فعالیت آموزشی تبدیل خواهد شد.
5 تا 7 سالگی
کودک در این سن علاقه روز‌افزونی به خواندن، نوشتن و جمع‌های ساده نشان می‌دهد. او همچنین در مورد جهان و طرز کار آن کنجکاو است و دوست دارد در فعالیت‌های بزرگسالان دخالت کند و علاقه بیشتری به فعالیت‌های اجتماعی دارد و دوست دارد برای انجام کارهایی با دوستانش برنامه‌ریزی کند.
فعالیت‌های هنری
- در این سن، فعالیت‌های هنری می‌تواند شامل کارهای پیشرفته‌ای مثل تهیه آلبوم از بریده نشریات، جمع‌آوری تمبر یا سکه و... باشد.
بازی‌های داخل یا خارج از خانه
- می‌توان فعالیت‌های مربوط به طبیعت شامل جمع‌آوری گونه برگ‌ها، گل‌ها و... و ساختن تابلو با چسباندن گلبرگ‌های خشک‌شده بر روی مقوا را انجام داد.
- بازی‌های تقلیدی مثل فراهم کردن دفتر کار کوچکی برای کودک حاوی دستگاه منگنه، سوراخ کن، کاغذ، خودکار، گیره کاغذ و پوشه به کودک شما امکان می‌دهد کار بزرگسالان را تقلید کند. می‌توان یک مغازه کوچک با مقداری کالا، لوازم بسته‌بندی و مقداری پول برای او درست کرد.
- عروسک‌هایی که دارای انواع لباس‌های قابل تعویض و وسایل جانبی هستند، وسیله ساعت‌ها بازی را برای کودک فراهم می‌آورند.
- نمونه‌های کوچک از دستگاه‌های بزرگسالان. صندوق پول شمار، ماشین تحریر و کامپیوتر اسباب‌بازی و غیره برای بازی‌های تقلید از بزرگسالان مناسب است.
- دوربین عکاسی ساده می‌توان از آن برای ضبط خاطرات و فعالیت‌های روزانه استفاده کرد.
- کودک در این سن از خشک کردن گل، بافتنی و چاپ کردن لذت می‌برد.
- قطارهای برقی یا کوکی اسباب‌بازی خوبی برای کودک است.
- کتاب‌های آموزشی علمی، کتاب‌هایی که فصل‌های مختلفی دارند و کتابچه خاطرات برای این گروه سنی جذابیت دارند.
- ساز دهنی، گیتار و غیره توانایی کودکان در موسیقی را تقویت می‌کنند.
- بازی‌های که با تاس انجام می‌شوند یا نیاز به شمارش دارند به رشد توانایی‌های عددی کودکان کمک می‌کنند.
بازی‌های رایانه‌ای همیشه هم بد نیستند
در کنار بازی‌ها و فعالیت‌هایی که به‌طور کلی برای بهره‌مندی کودکان توصیه می‌شود، امروزه شاهد رغبت کودکان به بازی‌های کامپیوتری و موبایلی هستیم؛ به‌طوری‌که عموماً شاهد بازی کودکان با موبایل و تبلت ویژه خود یا والدین‌شان هستیم. بسیاری از روانشناسان معتقدند که بازی در چهار جنبه، رشد جسمی ـ حرکتی، رشد شناختی، رشد عاطفی ـ روانی و رشد اجتماعی ـ اخلاقی مؤثر است. بازی باعث رشد بهتر اعضای بدن و کسب آمادگی‌های جسمی در آن‌ها می‌شود. بچه‌ها در خلال جست و خیز و دویدن‌های خود به رشد عضلانی می‌رسند و بهتر می‌آموزند تعادل‌شان را حفظ کنند. بیشتر بازی‌ها به ویژه بازی‌های سنتی ما پر از تحرک هستند. اگر بچه‌ها به بهانه بازی تحرک نداشته باشند، به طور حتم انرژی خود را از طریق روش‌های دیگری که احتمالاً مناسب نیست، تخلیه خواهند کرد. در این بین در هر صورت کامپیوتر بخشی از زندگی امروز ماست و جوامع و زندگی‌ها را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. باید امتیازات و محدودیت‌های آن را مورد توجه قرار داد، مدت زمانی که کودک در طول روز از این بازی‌ها استفاده می‌کند، تناسب سن او با بازی، نوع بازی و... همه از جمله نکات مهمی هستند که باید به آن‌ها توجه کنیم. بازی‌های رایانه‌ای همیشه هم بد نیستند. اولین نکته مثبت آن‌ها سرگرمی است، در ضمن برخی از آن‌ها می‌توانند وسیله‌ای برای آموزش بچه‌ها باشند.
به گفته روانشناسان استفاده نادرست و زیاد از آن‌ها مانع از ارتباطات انسانی می‌شود و کمرنگ شدن این ارتباطات روی فرد تأثیر نامطلوبی می‌گذارد و رشد اجتماعی کودکان را مختل کرده و قدرت سازگاری و همکاری آن‌ها را با سایرین تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. انزوا و گوشه‌گیری و ناسازگاری از جمله پیامدهای منفی استفاده زیاد و بی‌برنامه از بازی‌های کامپیوتری است. این بازی‌ها از نظر جسمی نیز تأثیر منفی به ویژه برای کودکان زیر ۶ سال خواهد داشت. در واقع هرچه سن کودک کمتر باشد، تأثیر منفی آن بیشتر خواهد بود. چشم بچه‌ها و حتی اعصاب آن‌ها خیلی در معرض خطر قرار دارد. بهتراست به جای بازی‌های خشن که خشونت را القا می‌کنند، از بازی‌های خوب کامپیوتری مثلا نقاشی با رایانه و بازی‌های مناسب فکری استفاده کنیم. هیجان در حد تعادل برای بچه‌ها خوب و حتی لازم است و باعث شور و شوق در بچه‌ها می‌شود اما بازی‌های خشن و رایج کامپیوتری هیجانات منفی و بیش از حدی را به بچه‌ها وارد می‌کند که مخرب است.
بازی‌های گروهی
بازى‌های کودکان تا قبل از 1.5-2 سالگی، محدود به بازى با خودشان مى‌شود (بازی با انگشتان، عروسک‌ها، جغجغه‌ها، بازی با والدین) و در سنین بالاتر بازى‌ها با ویژگى‌هایى چون تساوی، بازى منصفانه، مهارت و تجربه‌اندوزى به اجتماعى شدن کودکان و کسب کیفیت مطلوب به او یارى مى‌رساند.
بازی کودک ابتدا با اشیا است و سپس شامل انسان‌ها می‌شود. از سنین ۳و ۴ سالگی کودک به‌تدریج به بازی‌های گروهی و اجتماعی روی می‌آورد. کودکان 3 ساله اولین تلاش‌ها را برای انجام بازی مشترک با 2 الی 3 هم‌بازی شروع می‌کنند. کودک در دسته‌های 3 نفری در بازی‌ها و فعالیت‌های دیگر کودکان شرکت کرده و به‌تدریج، آمادگی پیدا می‌کند که حقوق دیگران را درک کند. در این سن، بیش از هر زمان دیگر، برای تصاحب اسباب‌بازی، زد و خورد می‌کند. بازی‌های گروهی که در این سن حداکثر با 3 نفر شکل می‌گیرد، ناپایدار بوده و به زودی از هم پاشیده می‌شوند؛ زیرا کودکان در این سن می‌توانند در آن واحد فقط با یک نفر بازی کنند.
در سن 6 سالگی بازی‌های فردی، که به صورت دویدن و بالا رفتن بود، به صورت بازی‌های جمعی درمی‌آید. کودک بیشتر اوقات با کودکان دیگر بازی می‌کند، ولی یک هم‌بازی را ترجیح می‌دهد و تمایل به بازی در گروه‌های کوچک در او دیده می‌شود. بازی ابداع می‌کند و در هنگام بازی قواعد و مقررات آن را تغییر می‌دهد.
برای یادگیری هر مهارت باید در فضای مناسب آن قرار گرفت، همان‌طور که برای یادگیری شنا باید حتماً داخل آب رفت، برای یادگیری مهارت‌های اجتماعی هم باید وارد جمع و اجتماع شد. بازی‌های گروهی و دسته‌جمعی با همسالان در شکل‌گیری شخصیت و تقویت اعتماد به نفس کودک و آموختن تجربه از همسالان خود نقش دارد. آن‌ها در این بازی‌ها می‌آموزند به حقوق دیگران احترام بگذارند. به آن‌ها کمک کنند. بازی گروهی باعث ایجاد جامعه‌پذیری و مسئولیت‌پذیری در کودکان می‌شود.
