نام سرطان بیشتر از خود آن ترسناک است. اگرچه کمتر کسی را می توان یافت که یکی از اطرافیانش با سرطان مواجه نشده باشد،اما همیشه قرار نیست ماجرا با تلخی و ناکامی تمام شود. خیلی از سرطان ها قابل پیشگیری هستند، ولی معمولا جدی گرفته نمی شوند تا زمانی که دیگر دیر شده است.
به هرحال، بعضی سرطان ها مرموزتر از بقیه بوده و امکان درمان و پیشگیری آن ها هم سخت تر است؛ اما شناخت این موارد می تواند به ما کمک کند تا بهتر بتوانیم با آن ها مبارزه کنیم. سرطان خون یکی از این موارد است.
مطلبی که در ادامه می آید در خصوص سرطان خون و برگرفته از صحبت های دکتر فاطمه اصفهانی، فوق تخصص سرطان، شیمی درمانی و پیوند مغز استخوان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و صاحب امتیاز نشریه دانستی های سرطان است.
سرطان خون یا لوسمی از افزایش سلول های مغز استخوان نشات می گیرد.
این سلول ها که در حالت عادی به صورت فیزیولوژیک فعالیت می کنند، بر اثر این بیماری از حالت طبیعی خارج شده و رشد بی رویه ای پیدا می کنند.
هیچ یک از سیستم های مهاری بدن قادر به کنترل این فرآیند نیست. بنابراین رشد سلول ها ادامه پیدا می کند و در نهایت به خارج از مغز استخوان منتقل شده و دستگاه های حیاتی بدن مانند کبد، طحال، سیستم لنفاوی و مغز را هم درگیر می کند و اجازه ی انجام فعالیت های طبیعی را به آن ها نمی دهد.
سرطان خون به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شود. نوع حاد هم در اطفال و هم در بزرگسالان دیده می شود که به سرطان حاد ملویید و سرطان حاد لنفومی تقسیم می شود. سرطان خون مزمن هم در دو نوع ملویید مزمن و لنفومی مزمن است.نوع حاد این سرطان اگر درمان نشود، می تواند در عرض چند ماه کشنده باشد.
در صورتی که نوع مزمن آن سیر کندتری دارد؛ ممکن است خیلی وقت ها به صورت اتفاقی تشخیص داده شود و درمانش نیز معمولا طولانی است.
سن ابتلا به لوسمی حاد لنفومی ممکن است از چند ماهگی تا سن بلوغ باشد که با علائم خاص خودش همراه است. این نوع سرطان اگر به موقع تشخیص داده شود، روند درمانی بسیار خوبی خواهد داشت. لوسمی لنفومی حاد در بزرگسالان هم بروز می کند. اما با نوع آن در
اطفال متفاوت بوده و بدخیم تر است. با توجه به پیشرفت هایی علمی حاصل شده در حوزه ی پزشکی در ۳۰ سال اخیر، پاسخگویی به درمان لوسمی حاد لنفومی در اطفال دیده شده تا جایی که به یک بیماری قابل درمان تبدیل شده است.
از علائم لوسمی حاد می توان موارد زیر را ذکر کرد:
خیلی ناگهانی بروز می کند. برای مثال فردی که تا دو هفته پیش شرایط خوبی داشته، ناگهان دچار بی حالی، ضعف، ناتوانی، لکه های کبود، خونریزی از بینی، تب و بی اشتهایی می شود. در بعضی موارد بیمار برای مشکلی مانند کم خونی مراجعه می کند، اما پس از آزمایش متوجه بروز سرطان می شود.
در واقع، علائم این بیماری می تواند از یک کم خونی خفیف تا یک خونریزی شدید (بینی، گوارش و حتی مغز) متغیر باشد. این علائم در اطفال و بزرگسالان یکسان است.
در هر صورت پس از انجام آزمایش ها و تشخیص، سعی پزشکان بر این است که زمان از دست نرود؛ چرا که هرچه بیمار زودتر روند درمانی را پیش بگیرد، بهتر است. طوری که وقتی بیماری در نوبت عصر تشخیص داده شود، فردای همان روز تحت شیمی درمانی قرار می گیرد. زیرا سرعت رشد این سلول های بدخیم بسیار بالاست و بعضی اوقات به قدری زیاد می شود که بالغ بر چند کیلوگرم سلول سرطانی در سیستم خونی می چرخند.
حتی در بعضی مواقع پیش از شیمی درمانی به اجبار مقدار زیادی از این سلول ها به وسیله دستگاه خارج می شوند.
پژوهش های بسیاری درباره این بیماری انجام شده اما به طور قطع می توان گفت پزشکی همچنان در برابر این نوع لوسمی ناتوان است. با وجود تمام پیشرفت های درمانی و شیمی درمانی های بسیار متنوع و در عین حال طولانی، پرعارضه و پرهزینه، در نهایت پیوند مغز استخوان انجام می شود که آن هم به افزایش طول عمر این بیماران نمی انجامد.
این بیماری در بیشتر مواقع بعد از دو سال دوباره تشدید می شود. متاسفانه نمی توان برای این دسته از بیماران کار زیادی انجام داد.
معمولا گفته می شود آلاینده های محیطی، سرب، سیگار، اشعه های مضر، مواد شیمیایی، بعضی فرآورده های غذایی، آفت کش ها، موادی که در صنایع شیمیایی یا پلاستیک سازی استفاده می شوند و حتی عامل وراثت در بروز این بیماری تاثیر دارند. بعضی دارو ها نیز می توانند باعث ایجاد سرطان نوع حاد شود.
داروهایی که در شیمی درمانی مصرف می شود یا داروهایی که مصرف های عمومی دارد، برای مثال مصرف بیش از اندازه بعضی آنتی بیوتیک ها، می تواند عاملی برای بروز این بیماری باشد، اما همه این موارد به سیستم بدنی افراد هم بستگی دارد.
با توجه به پژوهش های صورت گرفته، روش های درمانی جدیدی غیر از پیوند مغز استخوان هم در دنیا به کار گرفته می شود. این شیوه، روش ژن درمانی است که البته هنوز در مرحله قطعی و درمان اصلی جایی باز نکرده است. این شیوه در سطح تحقیقات است و هزینه های خاص خود را می طلبد.
از علائم لوسمی ملویید مزمن می توان به این موارد اشاره کرد: سن درگیری آن بیشتر در بزرگسالان است. بعضی اوقات نوع لوسمی ملویید مزمن به صورت تصادفی دیده می شود. بعضی افراد از علائم بسیار مبهمی مانند کاهش وزن، ضعف و خستگی شکایت می کنند که در نهایت با یک آزمایش معمولی خون، پزشک می تواند سریع آن را تشخیص دهد.
در بعضی موارد هم وقتی پزشک بیمار را معاینه می کند متوجه طحال بزرگ بیمار می شود. در چنین مواردی معمولا گلبول های سفید آن ها بیشتر از صد هزار است. پلاکت های این گروه از بیماران برعکس لوسمی حاد نه تنها پایین نیست بلکه خیلی وقت ها بالاست.
عوامل اصلی موثر در بروز این نوع لوسمی اشعه یونیزان و عوامل هسته ای هستند. برای مثال درصد بالایی از افرادی که درگیر حوادث ناکازاکی و هیروشیما بوده اند، دچار این نوع لوسمی شده اند؛ اما عوامل محیطی و شیمیایی، سیگار و بیشتر از همه اختلالات کروموزمی نیز به عنوان ایجاد کننده ی این بیماری مطرح است.
پیش از این، درمان این نوع لوسمی بسیار محدود بود، اما بعد از این که داروی جدیدی به نام “ایماتینیب” کشف شد، انقلابی در درمان ایجاد شد. ایماتینیب نه تنها باعث پسرفت بیماری می شود بلکه اختلالات کروموزمی را هم از بین می برد. در گذشته تصور می شد بیمار باید به سرعت پیوند مغز استخوان شود، اما از آن جا که پیوند هم عوارض خاص خود را دارد،
در بیشتر موارد پیوند توصیه نمی شود. در صورتی که بدن بیمار به داروی ایماتینیب پاسخ ندهد، انواع دیگری از دارو ها وجود دارند که می توانند در بهبود فرد موثر باشد. چنانچه بدن بیمار به هیچ یک از داروها هیچ گونه پاسخی ندهد، آن وقت گزینه پیوند مغز استخوان برای آن ها مطرح می شود.
