حدود 6درصد از کودکانی که به دنیا می‌آیند، رنگ زردی روی پوست‌شان وجود دارد که به آن زردی یا یرقان می‌گویند. این عارضه در یکی، دو هفته ابتدایی پس از تولد بروز پیدا می‌کند. در واقع، اکثر نوزادان زردی دارند، ولی این مسئله همیشه قابل تشخیص نیست. برای بیشتر نوزادان، این زردی موقتی است و شرایط سخت خودبه‌خود یا به وسیله یک معالجه ساده از بین می‌رود. ولی در شرایط نادر، این مسئله بسیار جدی شده و نیاز به توجه و مراقبت ویژه دارد.
آیا زردی خطرناک است؟
در اغلب موارد، زردی مسئله‌ای نیست که نگرانی ایجاد کند. اما اگر تعداد بیلی‌روبین‌ها به مقدار زیاد افزایش پیدا کند، زردی ممکن است به صورت موقت بر سیستم عصبی اثر بگذارد. درصد خیلی کمی از زردی‌ها باعث سنگینی گوش، کاهش رشد یا فلج مغزی میشود که به آن کرنیکتروس می‌گویند.
آیا بعضی از کودکان نسبت به زردی مستعدتر هستند؟
بله. کودکان نسبت به گرفتن زردی مستعد می‌شوند، اگر:
خواهر یا برادری داشته باشند که او نیز زردی داشته است.
هنگام تولد روی بدن‌شان کبودی داشته باشند؛ چون سلول‌های خونی موجود در کبودی شکسته و موجب تولید بیلی‌روبین می‌شوند.
زود به دنیا آمده باشند؛ چون کبد نارس آنها نمی‌تواند تعداد بیلی‌روبین‌ها را کنترل کند.
دارای اختلال ژنتیکی باشند؛ مثل سندروم گیلبرت، نقص در غشای سلول‌های قرمز خون، اختلال روده‌ای، عفونت، تکان‌های بیش از اندازه هنگام تولد یا نارسی شدید.
چه چیزی باعث بروز زردی میشود؟
تعداد زیاد رنگدانه بیلی‌روبین باعث میشود پوست زردرنگ به نظر بیاید. خون هر انسان دارای رنگدانه‌های بیلی‌روبین است.
این رنگدانه‌ها براثر شکستن سلول‌های قرمز خون ایجاد می‌شوند. کبد وظیفه بیرون راندن بیلی‌روبین‌ها را برعهده دارد. در طول دوران بارداری، کبد مادر بیلی‌روبین‌ها را برای کودک خود از داخل خون از بین می‌برد.
پس از تولد، مدت زمانی طول می‌کشد تا کبد کودک این وظیفه را برعهده بگیرد. درنتیجه، تعداد این رنگدانه‌ها در خون کودک افزایش پیدا کرده و سبب زرد شدن پوست او میشود که به آن زردی می‌گویند.
به این نوع زردی، زردی فیزیولوژیکی می‌گویند که معمولا در روزهای اول و دوم تولد ظاهرشده و خودبه‌خود طی دو هفته از بین می‌رود. در کودکان زودرس این زمان از 5 الی 7 روز آغاز شده و ممکن است تا دو ماه نیز به طول بینجامد. رنگ زرد در ابتدا در صورت نمایان میشود و به‌تدریج به گردن و سپس سینه نوزاد منتقل شده و در موارد حاد تا انگشتان پای نوزاد نیز ادامه پیدا می‌کند.
رمزگشایی از زردی نوزاد
زردی نوزاد دلایل مختلفی دارد. گاهی ناسازگاری خون در نوزاد باعث ابتلا به زردی می شود. دکترعلی‌اکبر کوشانفر، متخصص کودکان، در‌این‌باره می‌گوید: رنگ طبیعی پوست نوزادان قرمز ارغوانی است اما گاهی ممکن است نوزاد بعد از مدتی درجاتی از زردی را تجربه کند. گاهی زردی به قدری زیاد می شود که با مشاهده نوزاد زردی به وضوح دیده می شود، به گونه‌ای که سفیدی چشم او کاملا زرد می شود. البته گاهی رنگ پریدگی نوزاد که ناشی از کم خونی یا کبودی ناشی از اختلالات تنفسی و کاهش میزان اکسیژن است نیز ممکن است والدین را گمراه کند که در این موارد هم باید سریع از کمک متخصص بهره مند شوند و به پزشک مراجعه کنند. .
تشخیص زردی در نوزادان
نوزاد را به اتاقی که نور آن طبیعی است یا چراغ‌های مهتابی دارد ببرید. اگر کودک شما پوستی سفید دارد به آرامی انگشت خود را بر پیشانی، بینی و سینه او فشار دهید و سپس رها کنید و ببینید ته‌رنگ زرد نمایان میشود یا خیر. اگر کودک شما تیره‌پوست است، لثه و سفیدی چشم او را برای پیدا کردن رنگ زرد چک کنید.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرید؟
اگر کودکتان پوستی متمایل به زردی داشت، مخصوصا اگر سفیدی چشم او زرد بود یا شکم، پاها و بازوهایش متمایل به زرد بودند، با پزشک تماس بگیرید. همچنین اگر کودک شما مبتلا به زردی بود و بهانه‌گیر شده بود یا تمایلی به خوردن غذا نداشت یا اگر زردی خفیف او بیش از 3 هفته به طول انجامید حتما با پزشک تماس بگیرید.
آیا تغذیه با شیر مادر موجب زردی میشود؟
تغذیه از سینه مادر باعث ایجاد زردی نمی‌شود، ولی زردی در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند رایج‌تر است. عدم وجود مایعات کافی در بدن باعث بالا رفتن تعداد بیلی‌روبین‌ها در خون میشود.
بنابراین اگر نوزاد شما از سینه تغذیه می‌کند و توانایی دریافت میزان کافی شیر را ندارد، احتمال ابتلا به زردی در او افزایش خواهد یافت. کودکانی که از شیرخشک تغذیه می‌کنند نیز در شرایطی که شیر کافی دریافت نکنند، زردی خواهند گرفت. اگر فکر می‌کنید کودکتان شیر کافی دریافت نمی‌کند، بهتر است با پزشک مشورت کنید. به محض اینکه با افزایش تکنیک‌های شیردهی، کودکتان موفق به دریافت شیر لازم شد، زردی شروع به از بین رفتن خواهد کرد. ممکن است کودک به درستی تحت مراقبت بوده و وزن کافی هم داشته باشد، ولی چیزی در شیر مادر وجود دارد که مانع از این میشود که کبد توانایی خود را در از بین بردن بیلی‌روبین‌ها اعمال کند. این مسئله معمولا در زردی‌های فیزیولوژیکی رخ می‌دهد و می‌تواند برای هفته‌ها و ماه‌ها ادامه پیدا کند. زردی که به خاطر شیر مادر ایجاد میشود، در کودکانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند رایج‌تر است و این مسئله به طور کلی مخرب و آسیب‌رسان با تدابیر متخصص قابل کنترل است.
چه زمانی زردی به مسئله‌ای جدی تبدیل میشود؟
اگر زردی کودک شما در 24ساعت ابتدایی تولد رخ دهد، این مسئله همیشه جدی خواهد بود و نیاز به مداوا و نظارت مستقیم پزشک دارد. این مدل از زردی رایج نبوده و به‌دلیل ناسازگاری گروه خونی میان مادر و کودک رخ می‌دهد.
اگر گروه خونی شما O یا از خانواده گروه‌های خونی منفی باشد، ممکن است با گروه خونی کودک خود ناسازگار باشید. در اوایل دوران بارداری، متخصص خون شما را چک خواهد کرد تا از خطرات احتمالی مطمئن شود. اما هیچ راهی برای اطمینان از ناسازگاری گروه‌های خونی وجود ندارد و باید صبر کرد تا نوزاد به دنیا بیاید تا گروه خونی‌اش مشخص شود.
همچنین تستی به نام کومب نیز ممکن است در جهت تشخیص ناسازگاری مادر و کودک انجام شود تا مطمئن شوند این ناسازگاری بر کودک اثر گذاشته است یا خیر. اگر گروه خونی کودک شما با گروه خونی شما ناسازگار باشد یا اگر جواب تست کومب مثبت باشد، کودک باید تحت‌نظر پزشک قرار بگیرد.
درمان زردی در نوزادان
اکثر زردی‌ها هیچ‌گونه مداوایی نیاز ندارند، اما در صورت نیاز به مداوا پرتودرمانی موثر و ایمن به نظر می‌رسد. در این روش، کودک را کاملا لخت در یک تخت مخصوص نوزادان قرار داده، چشمان او را می‌پوشانند و او را زیر یک نور آبی به نام بیلی‌لایت قرار می‌دهند؛ چون اشعه ماورای بنفش ساختار بیلی‌روبین‌ها را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که تمایل بدن به دفع آن از طریق ادرار افزایش می‌یابد.
در یک روش دیگر از پتوهایی به نام فیبر اپتیک استفاده میشود که می‌توانید آنها را از بیمارستان اجاره کرده تا از کودکتان در منزل نگهداری کنید.پرتودرمانی معمولا یک روش موثر است، اما اگر زردی کودک به درجه حادی رسیده باشد یا اگر برخلاف پرتودرمانی‌های انجام شده، تعداد بیلی‌روبین‌ها همچنان در حال افزایش باشد، باید کودک را در بخش مراقبت‌های ویژه بستری کنید تا عمل تعویض خون او انجام بگیرد.
این عمل قسمتی از خون کودک را که در آن تعداد بیلی‌روبین‌ها بسیار زیاد است با خون سالم تعویض می‌کند تا میزان آنها در خون به سطح نرمال برسدروش دیگری که می‌توانید برای کاهش زردی کودکتان انجام دهید این است که از دریافت کافی شیر مادر یا شیر خشک توسط او اطمینان حاصل کنید.
به طور کلی، اگر به زردی کودک خود شک دارید هرچه زودتر او را به یک پزشک متخصص نشان دهید تا مطمئن شوید قدم‌هایی که برمی‌دارید درست است.
