گروه اجتماعی - هنوز داغ از دست دادن بیش از 40 نفر از هموطنانمان در جریان سیل و طغیان رودخانه های استان های آذربایجان غربی و شرقی را فراموش نکرده ایم که رئیس سازمان مدیریت بحران کشور خبر داد؛ تهران در معرض سیلاب شدید قرار دارد.
به گزارش افکارنیوز، محمد اسماعیل نجار بیان کرده است؛ در این شهر 7 حوضه آبریز وجود دارد، و از منطقه دارآباد تا شهرری به دلیل اینکه سیمانی است، آبی به زمین فرو نمی‌رود بنابراین برای مدیریت بحران عزم و اراده جدی می‌خواهیم.
در نگاهی ساده می توان گفت حوضه های آبریز در تهران از دیرباز وجود داشته و سیمانی شدن دارآباد تا شهرری در طول این سال ها و بی توجهی مسوولان نسبت به تبعات وقوع بالایی طبیعی صورت گرفته است.
متاسفانه وقوع حوادث مختلف در کشور نشان داده، مسوولان تجربه و توان لازم برای مقابله با بحران و حتی حوادث در ابعاد کوچک را ندارند و وای به روزی که در شهری مانند تهران با بیش از 13 میلیون نفر جمعیت حادثه ای مانند زلزله ، سیلابی همانند آذرشهر و ... رخ دهد،حتم بدانید عمق فاجعه آنچنان خواهد بود که امدادرسانی با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
هنوز یادمان نرفته که سیل مهیب 28 تیر 94 در رودخانه کن و سولقان چه بلایی بر سر شهروندان تهرانی آورد و چه خسارات مالی فراوانی برجا گذاشت.
بعد از وقوع این سیل، مانند همیشه همه مسوولان به دنبال مقصر بودند و سازمان های مسوول نیز هر کدام با پاسخ های مختلف سعی در شانه خالی کردن از مسوولیت خود داشتند و متاسفانه تنها در این میان چند نفر از هموطنان که برای تفریح به حاشیه این رود رفته بودند،جان خود را از دست دادند.
در آن سال دکتر سید اویس ترابی، مجری طرح های مختلف زیست محیطی کلان شهر تهران در گفت و گو با ایرنا بیان کرده بود: اکنون تهران از مرحله «کم آبی» وارد «ترسالی» شده است و اگر تاکنون توفیقی در زمینه پیش بینی وقوع سیل در رودخانه های تهران نداشتیم علت آن نداشتن داده های آماری است.
وی گفته بود:عمده فصول بارندگی در تهران حدود سه ماه است یعنی از اواخر زمستان تا اواخر اردیبهشت ماه ، البته در فصول تابستان و پاییز نیز شاهد بارندگی هایی به شکل رگباری هستیم.
وی اظهار کرده بود: اقلیم تهران خشک و نیمه خشک است این به آن معنا که تعداد ماه های بارندگی آن اندک است یعنی به طور متوسط سه ماه در سال.
ترابی درباره احتمال پیش بینی سیل توضیح داده بود: تمام دنیا از یک سیکل هیدرولوژیک مشخصی برخوردار است و هر نقطه از دنیا سیکل خاص خودش را دارد تهران هم جزوی از ایران است که سیکل مخصوص به خودش را دارد، این به آن معنا است که ایام خشکسالی و سیلابی آن قابل پیش بینی است و اینکه ایام ترسالی آن در آینده چگونه خواهد بود.
وی درباره اطلاعات و داده های لازم برای پیش بینی سیل گفته بود: پیش بینی نیازمند داشتن اطلاعات کافی در دوره های بلند مدت 30 ساله است که اکنون فقط یک دوره 30 ساله کامل داریم و در حال تهیه دوره دوم هستیم.
به گفته وی با در کنار هم قرار دادن این اطلاعات می توان وقوع سیل را پیش بینی کرد.
وی تاکید کرده بود: این برداشت عمومی که وقوع سیل اتفاقی است، صحیح نیست بلکه نظم طبیعت یک نظام قابل اتکا است و تمام اینها قابل محاسبه است، در واقع وقوع سیل قابل پیش بینی است به شرطی که داده های آماری تکمیل باشد.
این متخصص هیدرولیک گفته بود: اکنون وارد دوران ترسالی تهران شده ایم و در مدت 10 سال آینده سیلاب های بیشتری خواهیم داشت، دو سال پیش نیز شاهد طغیان رودخانه کن بودیم که پل بزرگراه فتح را تخریب کرده بود ، امسال نیز همان روند دوباره تکرار شد و در آینده وقوع طغیان های خسارت بار بیشتری را انتظار خواهیم داشت چون دوره ترسالی هیدرولوژیک تهران آغاز شده است.
وی افزود: 30 سال پیش نیز تهران با همین شدت سیل هایی را داشت، به عنوان مثال مردادماه سال 66 سیل گلاب دره به وقوع پیوست که بسیار هم معروف است، سیلی که موجب خسارت جانی و مالی شدید در تهران شد.
تقریبا دو سال از آن فاجعه گذشته و این بار بالاترین مقام در این حوزه یعنی رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نسبت به احتمال وقوع سیلاب شدید در تهران هشدار داده است، دو سالی که انتظار می رود دولت اقدامات فوری و علمی در زمینه پیشگیری از وقوع سیلاب و کاستن از تبعات مالی و جانی آن انجام داده باشد هرچند با توجه به وضعیت فاجعه سیل آذربایجان و کشته شدن هموطنان عزیزمان،بعید به نظر می رسد دولت از آمادگی لازم برای مقابله با این فاجعه احتمالی در تهران و مهار آن به تنهایی برخوردار باشد.
چرایی وقوع سیل
سیل در حقیقت حاصل افزایش ارتفاع آب رودخانه و مسیل و بیرون زدن از آن بوده و بخش های وسیعی از حاشیه رودها را اشغال می کنند و در شهرها سبب خسارت فراوان به ساختمان ها،تاسیسات عمومی، تلفات انسانی و ... می شود.
معمولا هنگام بارش باران و برف، مقداری از این آب به وسیله خاک و گیاهان جذب شده، بخشی تبخیر می شود و باقیمانده آب به صورت «روان آب» جاری می شود که بطور متوسط تقریبا 30 درصد بارش به روان آب تبدیل می شود که این میزان با ذوب برف افزایش می یابد.
سیلاب هنگامی رخ می دهد که خاک و گیاهان نتوانند بارش را جذب کنند و در نتیجه کانال طبیعی رودخانه کشش گذردهی روان آب ایجاد شده را ندارد نداشته باشد.
سیلابهای رودخانه اغلب ناشی از بارش های شدید است و ذوب شدن برف ها نیز در این مساله موثر است؛ سیلابی که بدون پیش هشدار یا پیش هشدار کمی در رودخانه جاری شود، «تند سیل» نامیده می شود و متاسفانه تلفات جانی این تند سیلابها که در حوزه های کوچک بوقوع می پیوندند معمولا بیشتر از تلفات جانی سیلابهای رودخانه های بزرگ است.
همان طور که ذکر شد بارش های سنگین و فراوان و همچنین ذوب‌شدن سریع برف مهمترین دلیل وقوع سیل به ویژه در فصل بهار هستند در کنار آن باید به عواملی چون شیب‌های زیاد در مسیر بارش ها، تخریب سدها، وجود طوفان و نفوذ آب به ساحل و دخالت انسان در طبیعت مانند نابودی جنگلها و مراتع و ... اشاره کرد.
تجربه ثابت کرده که سیلابهای ناگهانی که در اثر افزایش ناگهانی حجم آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها به وقوع می پیوندد موجب مرگ و مصدومیت افراد و تخریب خانه ها و خودروها می شود.
از مهمترین روش های شناخته شده برای مهار سیلاب می توان به احیاء جنگلها ، احداث سیل بندها ، سدها ، مخازن و کانالهای سیلاب اشاره کرد که این موارد البته در گکرو مدیریت صحیح دولت و سازمان های مسوول است و تا زمانی که عزم جدی برای انجام این کارها نباشد، متاسفانه احتمال وقوع سیلاب های شدید در شهرها و استان های مختلف وجود دارد.
بی توجهی به لایروبی رودخانه ها در وقوع سیل نقش مهمی دارد، زیرا لایروبی مستمر و حداقل سالی یکبار و ساخت دیواره در دو طرف رودخانه ها می تواند مانع از جاری شدن سیل به داخل مناطق شهری و روستایی شود.
علاوه بر این مساله به اعتقاد کارشناسان کوچک بودن نهرها و متناسب نبودن آنها با حجم آب ورودی به هنگام بارندگی ها به ویژه در فصل بهار می تواند موجب خسارات فراوان مالی و جانی شود .
در تهران حداقل 15 رودخانه مانند کن، درکه، فرحزاد، دارآباد، دربند،گلاب دره و ... وجود دارد که به سبب اقدامات نامناسب و بی تفاوتی های اتفاق افتاده در سال های اخیر به اصطلاح کانالیزه و منحرف شده اند که این مساله می تواند موجب بروز صدمات جبران ناپذیر در صورت وقوع سیل در این شهر شود.
متاسفانه وضعیت نامناسب سیل در استان های مختلف نشان می دهد تاکنون برنامه ریزی های صحیح و اصولی برای مقابله با این پدیده طبیعی انجام نشده و در حالی دولت و سازمان های مختلف باید با ثبت نقشه ها و تعیین حریم رودخانه برای پیشگیری از وقوع سیلاب چاره اندیشی کرده و از تحمیل میلیاردها تومان خسارت مالی و همچنین مرگ هموطنان جلوگیری کنند.
تجاوز به حریم رودخانه ها و ساخت و سازهای غیر مجاز در مسیر آنها می تواند عامل مهمی در ایجاد مانع بر سر راه خروج به موقع آب از عرصه های طبیعی به شمار آید.
نگاهی به بستر برخی رودخانه ها تهران مانند لواسانات و فشم و ... نشان می دهد برخی ساخت و سازها در حریم و بستر رودخانه ها صورت گرفته که باید هرچه زودتر نسبت به رفع آنها اقدام شود زیرا در صورت استمرار این بناها می توانند خسارات جبران ناپذیری را موجب شوند.
به برداشت بی رویه از شن و ماسه رودخانه ها نیز باید به عنوان یکی دیگر از عوامل مستعد کردن رودخانه ها برای سیلابی شدن نگاه شود زیرا این کار متاسفانه سود کلانی را عاید عده ای اندک می کند در حالی که سودجویی آنها می تواند به قیمت جان عده فراوانی تمام شود.
با توجه به هشدارهای رئیس سازمان مدیریت بحران، مسوولان بگویند برای محافظت از تهران در برابر بلایای طبیعی چه کرده اند و تهران چقدر در برابر بلایای طبیعی آماده است؟
آیا دولت توانسته در این دو سال و پس از وقوع سیل مهیب رودخانه کن تدبیر مناسبی برای پیشیگری از تکرار چنین فاجعه ای بیاندیشد زیرا اگر سخن رئیس سازمان مدیریت بحران درست باشد باید گفت وقوع سیلاب های احتمالی نشان می دهد که دولت تدبیری در این سال ها نیاندیشیده و نسبت به دلایل وقوع سیل کن بی تفاوت بوده و از این فاجعه درس نگرفته و به نظر می رسد خطر همچنان تاهران را تهدید می کند.
با توجه به شرایط پایتخت و آسیب پذیری در مقابل هرگونه بلای طبیعی و غیر طبیعی، لازم است مسوولان هرچه سریعتر بررسی های علمی خود را برای پیشگیری از این مساله آْغاز کرده و فارغ از دعواهای جناحی ، جان و سلامت مردم را در رأس برنامه های خود قرار دهند زیرا وقوع هرگونه حادثه طبیعی در شهری که فاقد آمادگی کافی و لازم است می تواند فاجعه ای ملی و در ابعاد گسترده رقم بزند.
مهرنوش حیدری
