میزان مرخصی زایمان را به مردها در کشورهای مختلف

در این گزارش می‌خوانیم: «رشد و توسعه انسانی در جوامع نیاز به حمایت‌های دولتی دارد و در این راستا، کشورهایی سعی کرده‌اند با ارائه راهکارهایی تشویقی، خانواده‌ها را به فرزندآوری ترغیب کنند. از جمله این روش‌ها باید به مرخصی زایمان برای پدرها اشاره کرد که نقش حضور موثر آنها نه‌تنها به‌عنوان یاری‌رسان همسر در حساس‌ترین دوره عمرش، بلکه در سال اول تولد فرزند هم به لحاظ علمی اثبات شده است. نتایج تحقیقات انجام‌گرفته در دانشگاه اسلو نشان می‌دهد که حتی بین عملکرد بچه‌ها در مدارس و مرخصی زایمان مردان، رابطه قابل توجه و اثرگذاری وجود دارد».

در ادامه این گزارش می‌خوانیم که ژاپن با ٥٢، فرانسه با ٢٨، لوکزامبورگ و هلند با ٢٦.٤، پرتغال با ٢١.٣، بلژیک با ١٩.٣، نروژ با ١٤، آیسلند با ١٣ و سوئد با 10هفته، بیشترین میزان مرخصی زایمان را به مردان می‌دهند. مقایسه این آمار با آنچه به‌تازگی در ایران روی داده نشان از تفاوتی فاحش دارد؛ تنها دو هفته! به گزارش منتشره از سوی خبرگزاری خانه دولت در تاریخ ٢٦ دی‌ماه سال جاری، نمایندگان در نشست علنی نوبت صبح روز یک‌شنبه ٢٦ دی‌ماه مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی مواد ارجاعی لایحه برنامه ششم توسعه کل کشور با ماده ١١٨ این لایحه با ١٣٦ رأی موافق، ٣٦ رأی مخالف و دو رأی ممتنع، از مجموع 206 نماینده حاضر موافقت کردند. در بند (ب) ماده ١١٨ این لایحه آمده است که از تاریخ تصویب این قانون، کلیه مردان شاغل در بخش‌های دولتی و عمومی غیر دولتی که صاحب فرزند می‌شوند، از دو هفته مرخصی اجباری (تشویقی) برخوردار می‌شوند.

البته می‌توان به‌نوعی گفت که شروع این حرکت هم در نوع خودش گام موثری است؛ اما بی‌شک نتایج بررسی‌های راهبردی در کشورهای توسعه‌یافته حتما به نتایجی قابل استناد رسیده که این میزان را تا نزدیک حتی یک‌سال هم افزایش داده‌اند. بر پایه مقاله منتشره از سوی دکتر کریستوفر جی. رام از دانشگاه کارولینای شمالی که در مارچ سال 2007 در ژورنال تحقیقاتی و علمی Child-Encyclopedia منتشر شد، «اولین سال پس از تولد نوزاد، یکی از حیاتی‌ترین دوران عمر او محسوب می‌شود و تحقیقات گسترده نشان می‌دهد در جامعه مدرن که درصد قابل توجهی از هر دو والد در هر خانواده‌ای برای تامین معیشت، به فعالیت‌های بیرون از خانه می‌پردازند، تعاملات کمتری بین فرزند و والدین صورت می‌گیرد که بر رشد همه‌جانبه او آسیب‌رسان است. آمار، گویای آن است که بین سال‌های1980 تا ١٩٩٨، نیروی کار زنان دارای فرزند زیر شش‌سال، در جامعه از ٤٧درصد به ٦٥درصد افزایش یافته است و این یعنی، حتی مادران هم از آن نقش تاریخی و مسئولیت کلیشه‌ای خود در خانواده دور شده‌اند که در روند رشد کودکان بسیار اثرگذار خواهد بود».

بی‌شک این روند در سال‌های اخیر بیشتر هم شده است و حالا دیگر مادران شاغل بیشتری در جوامع حضور دارند. به همین جهت، برخورداری از امکان‌های حمایتی که دولت‌ها در این راستا فراهم می‌کنند، می‌تواند بهبوددهنده شرایط باشد. البته در این مسیر، توجه به نقش حضور حمایتی مردان معمولا نادیده گرفته می‌شود؛ در حالی که «فرزندآوری» مسئولیتی متوجه هر دو نفر یعنی هم مادر و هم پدر است و هر دو آنها در این پروسه تربیت و مراقبت باید حضور، سهم و نقش داشته باشند. مرخصی زایمان برای زنان، به‌نوعی امری آشنا حتی در جوامع در حال توسعه است؛ اما مرخصی در این زمینه برای مردان، نیاز به برنامه‌ریزی‌های آینده‌نگرانه و جامع دارد. این درحالی‌ست‌که اساسا در کشوری مانند ایران، مرخصی زایمان برای زنان هم جایگاه و تعریف درستی ندارد و بسیاری زنان که در مشاغل مختلف به‌سر می‌برند، مطمئن نیستند که در پایان این مرخصی و در بازگشت به محل کار، حتی صاحب شغل یا پست شغلی خود باشند و این جدای از خدمات مورد انتظاری‌ست که به‌عنوان بسته‌های حمایتی و تشویقی از دولت انتظار می‌رود.

البته می‌توان گفت که خواست‌ها و دیدگاه‌های مردان در این زمینه هم جای بحث دارد. برای مثال، بررسی‌های آماری منتشره در TheBump به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و جامع‌ترین پورتال‌های راهنمای والدین و کودکان مبتنی‌بر وب در جهان، تنها کمتر از 30 درصد مردان معتقدند که مرخصی زایمان برای آنها باید یک‌دوره مشخص زمانی مثلا شش‌ماه پشت‌سرهم باشد و بیش از ٧٥درصدشان می‌گویند که بهتر است این زمان با مدت معلوم اما به‌شکل منعطف باشد تا هر زمان که نیاز بود، در یک‌‌سال پس از تولد فرزندشان بی‌دردسر از آن استفاده کنند. بااین‌حال، جدای از میزان و چگونگی آن، وجود حتمی چنین امکانی به‌عنوان یک «نیاز» و «باید» در جامعه مدرن مورد بحث است.

در مقاله‌ای که دکتر کاترین سالمون؛ استادیار روان‌شناسی دانشگاه ریدلند و نویسنده کتاب «روابط خانوادگی» در شماره ماه مارچ 2008 نشریه Psychology Today به چاپ رسانده است، می‌خوانیم: «شاید برخی‌ نگاه‌های فمینیستی عنوان کنند که مرخصی زایمان باید باشد تا مساوات‌ بین مرد و زن در مسئله مهمی چون تولد فرزند، رعایت شده و زنان تنها بر اساس نقش کلیشه‌ای و تاریخی خود یک‌تنه بر دوش‌گیرنده بار این مسئولیت نباشند؛ اما واقعیت این است که فارغ از هر نگاه جنسیتی، مرخصی زایمان، امکانی برای رشد بهتر و کامل‌تر کودکی‌ست که تازه متولد شده و نیاز به حمایت و حضور هر دو والد خود دارد. ت

حقیقات دو دانمشند به‌نام‌های استیون و کریستوفر رودز درباره نقش‌های جنسیتی نشان می‌دهد که حتی در کشورهایی با بالاترین سطح رعایت حقوق زنان و تساوی‌طلبی بین مردان و زنان، باز هم زنان به‌لحاظ ویژگی خاص مادربودن‌شان، بیشترین نقش را در مراقبت از فرزند دارند». البته حتی با نگاه یک‌سویه زن‌محور و افراطی به این ماجرا، باز هم باید گفت این اقدام از سوی یک مرد شکل گرفته است.

بنا بر گزارشی که نشریه TIME در ١١ ژوئن 2015 منتشر کرد، گری آکرمن؛ نماینده سابق نیویورک در ایالات متحده که در حال حاضر ٧٤ساله است، مبدع مرخصی زایمان برای پدران بود. در بخشی از این گزارش می‌خوانیم: «حدود ٤٥سال پیش (نسبت به زمان انتشار این گزارش در نشریه تایم) گری آکرمن؛ معلمی خوش‌فکر در نیویورک‌سیتی بود. هنگامی که دخترش متولد شد و به 10 ماهگی رسید، او درخواست داد تا بدون گرفتن حقوق و مزایایی تنها برای آنکه نزد خانواده‌اش باشد و در کنار همسرش، به امور فرزندش رسیدگی کند، به مرخصی برود. این درخواست وی مورد موافقت واقع نشد و او راه‌های قانونی بسیاری را برای تصویب چنین قانونی دنبال کرد؛ اما به یک جواب می‌رسید: مرخصی زایمان در مورد معلم‌ها تنها برای زنان شاغل در آموزش و پرورش امکان‌پذیر است! او و همسرش ریتا در همین زمینه در دادگاه منطقه‌ای ایالات متحده، دست به شکایت زده و اعلام کردند که چنین مسئله‌ای نوعی تبعیض در جامعه استخدامی است».

در ادامه این گزارش آمده است که شکایت آکرمن اگرچه در آن‌زمان نتوانست اوضاع را به‌نفع خانواده‌ها عوض کند و در واقع در بعد کلی برای همه جامعه معلمین مرد به جایی نرسید؛ اما زمینه‌ای شد برای تغییراتی در قانون کار و خانواده که سال ١٩٧٣ به تصویب رسید. با همه این اوصاف، او رسما به‌عنوان اولین مردی شناخته می‌شود که پیش از تصویب این قانون، از مرخصی زایمان استفاده کرد.