در حالی که جمعی از فعالان حیات وحش در آغاز سال 93 با تشکیل کارگروهی فعالیت خود را در راستای پایان بکارگیری حیوانات در سیرک‌ها آغاز کرده و با همکاری صاحبان سیرک و سازمان حفاظت محیط زیست موفق شدند پس از گذشت دو سال، در فروردین 95، نام ایران را در فهرست کشورهای بدون سیرک حیوانات ثبت کرده و بازتاب جهانی گسترده‌ای در این زمینه برای کشور به ارمغان بیاورند، اکنون پس از گذشت نزدیک به یک سال از ممنوعیت بکارگیری حیوانات در سیرک‌ها ببرهای بنگال سیرک عقاب، همچنان در انتظار تعیین تکلیف به سر می‌برند.
خبرنگار ما در گفت‌وگویی با بهنام باقر، نماینده کارگروه حذف حیوانات از سیرک‌ها چرایی به تعویق افتادن ساماندهی ببرهای بنگال سیرک عقاب را مطرح کرده و جویای احوال این گربه‌سانان زیبا، نادر و در خطر انقراض می‌شود. متن این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
آیا بکارگیری حیوانات در سیرک‌ها به طور کامل ممنوع شده؟ یعنی دیگر هیچ حیوانی برای سرگرمی مردم نمایش اجرا نمی‌کند؟
باقر: خوشبختانه زمانی که صاحبان سیرک‌ها متوجه شدند که اجرای نمایش با حیوانات که مستلزم آزار آنهاست حقیقتا توسط علاقه‌مندان حیوانات، رسانه‌ها و نهایتا بخش گسترده‌ای از جامعه مورد نکوهش قرار‌گرفته در راستای حذف تدریجی حیوانات از نمایش‌هایشان با سازمان حفاظت محیط زیست همراهی کردند و از آغاز سال 95 ممنوعیت بکارگیری از حیات وحش در نمایش‌ها رسما اعلام شد. البته گهگاه از گوشه و کنار خبری از اجرای نمایش‌های خیابانی با حیواناتی مثل میمون یا مار در نقاط دور افتاده کشور به گوش می‌رسد که مصداق تخلف است و پس از اعلام به سازمان حفاظت محیط زیست، مسئولان، اقدامات لازم را برای ضبط این حیوانات انجام می‌دهند. اما در نهایت باید بگویم خوشبختانه در ایران دیگر حیات‌وحش برای اجرای نمایش و سرگرمی انسان مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
حیواناتی که تا سال گذشته در نمایش‌ها به کارگرفته می‌شدند چه سرنوشتی پیدا کردند؟
باقر: این حیوانات که غالبا شامل شیر، خرس، میمون و خزندگان بودند با هماهنگی سازمان حفاظت محیط زیست به مراکز مجاز نگهداری از حیات وحش منتقل شدند به جز ببرهای بنگال سیرک عقاب که احتمالا موضوع سوال بعدیتان است. البته متاسفانه متوجه شدیم که میمون‌های رزوس را که باغ وحش متقاضی برای نگهداری از آنها وجود نداشته به مرکز بازپروری حیات وحش پردیسان منتقل کرده‌اند که از آنجا برخی از آنها در کمال تاسف برای انجام آزمایش به مرکز تحقیقاتی رویان منتقل شده و برخی دیگر با تزریق دوز بالای داروی بیهوشی معدوم شده‌اند. متاسفانه میمون‌هایی که به صورت قاچاق از مرزهای پاکستان برای اجرای نمایش‌های خیابانی به کشور وارد می‌شوند به دلیل عدم وجود باغ وحش متقاضی برای نگهداری از آنها و همینطور احتمال ابتلا به برخی بیماری‌های مشترک با انسان، با سرنوشت شومی مواجه می‌شوند که تنها راه جلوگیری از آن مبارزه با ورود غیرقانونی این حیوانات به کشور است.
از ببرهای بنگال بگویید. چرا فقط این 7 ببر بلاتکلیف مانده‌اند؟
باقر: 7 ببر نه. 6 ببر. متاسفانه یکی از آنها چند روز پیش به دلیل ابتلا به سرطان بدخیم تلف شد. اگر اشتباه نکنم حدود 5 سال پیش، 5 قلاده ببر بنگال که چهار نسل قبل آنها سیرک‌زاده بوده‌اند، به منظور اجرای نمایش در سیرک عقاب از اسپانیا به ایران وارد شدند. این 5 ببر بنگال شامل یک ببر نر بودند و 4 ببر ماده که یکی از آنها سفید بود و متاسفانه چند روز پیش از بین رفت. از این 5 ببر بنگال، دو توله ببر ماده هم در سیرک متولد شدند که اکنون سه ساله هستند. متاسفانه باید بگویم کوتاهی سازمان حفاظت محیط زیست طی یک سال گذشته نسبت به ساماندهی این ببرها چندان قابل توجیه نیست. خصوصا که این گربه‌سانان بزرگ پس از ممنوعیت به کارگیری حیوانات در نمایش‌ها از همراهی با سیرک بازمانده‌اند و یک سالی است در کانتینرهایی کوچک که زمانی تنها به عنوان وسیله جابه‌جایی‌شان مورد استفاده قرار می‌گرفت در بوستان ولایت تهران روزگار می‌گذرانند.
درباره مرگ ببر سفید بگویید.
باقر: با توجه به اظهارات دامپزشکان این ببر سالهاست از یک غده سرطانی بدخیم رنج می‌برد. به گفته دامپزشکان این غده باید پس از انجام آزمایشات لازم مورد عمل جراحی قرار می‌گرفت و سپس مراحل درمان با دوره‌ای از شیمی‌درمانی کامل می‌شد اما متاسفانه دامپزشکی که سه سال پیش، غده این حیوان را مورد عمل جراحی قرارداده نه تنها جراح نیست و تخصصی در زمینه جراحی حیات وحش ندارد بلکه حتی برای عقیم سازی حیوانات خانگی که به کلینک دامپزشکی ایشان ارجاع داده می‌شوند هم شخصا اقدام نکرده و برای انجام عمل عقیم سازی حیوانات خانگی از جراح دعوت می‌کنند. این دامپزشک که با توجه به اینکه دامپزشک معتمد سازمان حفاظت محیط زیست به شمار می‌رود از سوی صاحب ببرهای بنگال برای معاینه ببر سفید انتخاب شده بود سه سال پیش در محل سیرک، این توده را از بدن ببر سفید برداشت کرده در حالی که به لحاظ حرفه‌ای و اخلاقی انتظار می‌رفت ایشان پس از معاینه، بدون در نظر گرفتن دستمزد، حیوان را برای انجام اقدامات درمانی به فردی ذی‌صلاح ارجاع دهند. خصوصا که حیوان مورد نظر، گونه‌ای نایاب و در خطر انقراض به شمار می‌رود. درهرحال متاسفانه این غده پس از گذشت این مدت عود کرده و کار را به جایی رسانده که پس از نمونه برداری، دامپزشکان اعلام کردند برای اقدام جهت شیمی درمانی فرصتی باقی نمانده. متاسفانه این حیوان زیبا دو ماه پس از اعلام نتیجه آزمایش پاتولوژی و قطع امید دامپزشکان از بین رفت و نتوانست زندگی جدیدی را در جایگاهی ثابت و مناسب را تجربه کند.
6 ببر دیگر چطور؟ سالم هستند؟ برنامه‌ای برای ساماندهی آنها در نظرگرفته نشده؟
باقر: تا جایی که می‌دانم 6 ببر دیگر سالم هستند. همزمان با ممنوعیت سیرک حیوانات، مطلع شدیم باغ وحش صفه اصفهان مایل است گربه‌سانانی را به مجموعه خود اضافه کند و شهرداری اصفهان که مدیریت این باغ وحش را برعهده دارد در صدد انتقال ببرهای سیرک به این مجموعه برآمده. این موضوع طی تماسی که با آقای حمید عصارزادگان، شهردار وقت منطقه 5 اصفهان داشتیم تایید شد و ایشان اعلام کردند جایگاهی مطابق با ضوابط و استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست در باغ وحش صفه اصفهان برای نگهداری از این ببرها که آن موقع هنوز 7 قلاده بودند در دست احداث است و به زودی آماده نگهداری از آنها خواهد بود. سازمان حفاظت محیط زیست هم وعده داده بود این گربه‌سانان نهایتا تا خرداد 95 با قفس‌های سیرک خداحافظی کرده و به جایگاه جدید خود در باغ وحش صفه اصفهان منتقل شوند.اما با تغییر شهردار منطقه 5 اصفهان، این زمان به تعویق افتاد و سرانجام ماه گذشته، شهرداری اصفهان در کمال تعجب اعلام کرد از موضوع انتقال ببرها به باغ وحش بی‌خبر است و چنین اقدامی را در دستور کار خود ندارد.
پس از تغییر تصمیم شهرداری اصفهان، موضوع را با مدیران سه باغ وحش بابلسر، شیراز و قزوین در میان گذشته‌ایم. باغ وحش بابلسر در این میان برای نگهداری از این گربه‌سانان بسیار راغب است و حتی حاضر است مبلغی را بابت خرید آنها به صاحبشان بپردازد. یکی از نمایندگان کارگروه، طی روزهای گذشته در بازدیدی از باغ وحش بابلسر از جایگاهی که مدیر این مجموعه برای نگهداری از ببرهای بنگال سیرک آماده کرده تصاویری در اختیارمان قرار داد. این دو جایگاه که هر کدام 240 مترمربع مساحت دارند هرچند جایگاهی استاندارد برای نگهداری از ببرها به شمار نمی‌روند اما در مقایسه با شرایط فعلی آنها بسیار مناسب به نظر می‌رسند و برای هر ببر فضایی معادل 80 مترمربع را تامین می‌کنند.
از سوی دیگر مسئولان باغ وحش شیراز، می‌گویند فضایی معادل دو هزار مترمربع را برای نگهداری از این 6 قلاده ببر بنگال اختصاص خواهد داد. شهرداری قزوین و مسئول باغ وحش قزوین هم برای هر یک از این گربه سانان فضایی بیش از 150 مترمربع که مساحت مورد نظر سازمان حفاظت محیط زیست برای نگهداری از گربه‌سانان است را وعده می‌دهد. بنابراین از سازمان حفاظت محیط زیست درخواست می‌کنیم به منظور جلوگیری از فرسودگی و تحلیل عضلانی این حیوانات ارزشمند، در اسرع وقت، مقدمات را برای تحویل امانی آنها به یکی از مراکز مورد تایید آن سازمان فراهم آورده و بدین ترتیب بازماندگان سیرک حیوانات را هم تا پایان سال 95 تعیین تکلیف کنند.
به منظور روشن تر شدن علت مرگ ببر سفید سیرک عقاب که از گونه‌های نادر جانوری به شمار می‌رود، خبرنگار گفت‌وگوی کوتاهی را در خصوص آزمایش پاتولوژی این حیوان با متخصصان مرکز دامپزشکی مربوطه به شرح ذیل ترتیب می‌دهد:
حمیدرضا فتاحیان، متخصص جراحی دامپزشکی و عضو هیات علمی دانشکده علوم تخصصی دامپزشکی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی درباره گزارش پاتولوژی ببر سفید می‌گوید: نمونه ارسالی، نوع بدخیم غده سرطانی را در عضله نشان می‌دهد که نوع زخم، عدم پاسخ به درمان و طولانی شدن حضور زخم نشان دهنده بیماری سیستمیک و یا نئوپلازی است. هرچند پس از مشخص شدن نتیجه آزمایش پاتولوژی ببر سفید در آبان‌ماه سال جاری، صاحب حیوان، در مراجعه به بیمارستان، مخارج شیمی درمانی را متقبل و خواهان درمان حیوان شد اما متاسفانه به دلیل از دست رفتن زمان، امیدی به موفقیت آمیز واقع شدن شیمی‌درمانی نداشتیم و این درمان را پیشنهاد نکردیم.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا در صورت درمان صحیح در بدو مشاهده این غده در 4 سال پیش امکان جلوگیری از این گونه ارزشمند جانوری ممکن بود یا خیر می‌گوید: در چنین مواردی، متخصص جراحی پس از معاینه زخم و بسته به نوع آن، نسبت به برداشت توده و ارسال نمونه برای آزمایش پاتولوژی اقدام کرده تا براساس نتیجه آزمایش، شیمی درمانی آغاز شود. در برخی موارد هم ابتدا نمونه برداری انجام شده و بر اساس آن شیمی درمانی آغاز می‌شود و پس از کوچک شدن توده، برداشت آن به مرحله آخر موکول می‌شود که تشخیص چگونگی انجام این مراحل مستلزم معاینه زخم توسط متخصص جراحی است. در صورتی که این مراحل به درستی انجام می‌شد افزایش طول عمر حیوان دور از ذهن نبود.
