با روی کار آمدن دولت یازدهم، پرحاشیه‌ترین طرح نظام سلامت کشور کلید خورد و با گذشت دو سال و هشت ماه از آغاز اجرای آن هنوز این طرح با انتقادات فراوانی رو به رو است. انتقاداتی که عالی‌ترین مقام وزارت بهداشت آن را «کرم درخت» می‌داند و معتقد است کسانی که انتقاد می‌کنند به دلیل کارنامه غیر قبول خودشان است. همچنین سید حسن هاشمی، وزیر بهداشت خود را مختار زمانه خوانده و می‌گوید طرح تحول سلامت هنوز ریشه نداده و با نسیمی دچار آسیب می‌شود به همین دلیل باید مراقب بود اما متاسفانه جامعه پزشکی خاموش است که گمان می‌کنم ترسیده‌اند.
وزیر بهداشت 4 روز پیش در نشست معاونین بهداشت گفت: دکتر سیاری بنده را به مختار تشبیه کردند که در انتها همه یارانش او را تنها گذاشتند و در قلعه‌ای تنها با یکی از یارانش جنگید تا از پای درآمد. بنده ترجیح می‌دهم وارد حاشیه نشوم اما باید به صورت خلاصه بگویم بله درست است، متاسفانه مشکل ما از خودمان است و در یک کلام باید بگویم کرم درخت از خود درخت است. کسانی که در قبل با ما بودند و به دلیل کارنامه غیر قبولی که از خود ارائه دادند، از ما جدا شدند و مدام انتقاد می‌کنند.
وی افزود: در این مسیر نیاز به آقابالاسر و پدرخوانده نیست. کسانی که در این سی و چندسال در مقدرات بهداشت حاکم بودند و بخش عمده پول‌ها را در درمان هزینه کردند جایی برای این افراد نیست.
هاشمی با اشاره به صحبت‌های معاون بهداشت خود مبنی بر تشابه حکایت این روزهای وزیر بهداشت با سریال مختار نامه گفت: در سریال مختار دیدیم که مختار در آن قلعه به افرادش گفت. اگر نجنگید شما را به زشت‌ترین شکل ممکن نابود می کنند آنها نیز همراهی نکردند و همان بلا بر سرشان آمد. حال درباره شعار دولت تدبیر و امید هم همین موضوع صدق می‌کند. بالاخره مردم در 24 خرداد تصمیم گرفتند و دولتی روی کار آمد، حال عده‌ای بر طبل سابق خود بکوبند، اما من معتقدم که مردم به دنبال آرامش‌اند و از بگو مگو خسته شدند و دوست دارند که مسئولان‌شان مشکلات‌شان را حل کنند.
بهترین کار عدم توجه به منتقدین است
وزیر بهداشت اضافه کرد: هم‌اکنون در فصل انتخابات باید پوستمان کلفت شود چون عده‌ای سناریو می‌چینند، مشابه سناریویی که آن شب برای حوزه سلامت چیدند، قلبشان مریض است، بهترین کار عدم توجه به آنهاست. طرح تحول سلامت هنوز ریشه نداده و با نسیمی دچار آسیب می‌شود به همین دلیل باید مراقب بود اما متاسفانه جامعه پزشکی خاموش است که گمان می‌کنم ترسیده‌اند، این دفاع از خودمان نیست بلکه از سلامت مردم است.
وی افزود: در 4-3 دهه گذشته به این حوزه توجه نشده است و اکنون نیز ما صورتمان را با سیلی سرخ می‌کنیم از طرفی نیز تمامی حمله‌ها و انتقادها به سمت ما است و من باید بگویم ریشه این انتقادات را می‌دانم از کجاست و باز می‌گویم کرم از خود درخت است بنده هم آنها را می‌شناسم هم جملات و طراحی آنها را می‌دانم. البته بنده نمی‌خواستم وارد حاشیه شوم اما مجبور شدم این صحبت‌ها را عنوان کنم.
مبنای قانونی طرح تحول سلامت کجاست؟
عبدالرضا مصری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، 14 آذر امسال در جلسه علنی که وزیر تعاون نیز در آن حضور داشت با اشاره به تحمیل خسارت 10هزار میلیارد تومانی طرح تحول سلامت به سازمان تأمین اجتماعی گفت: «این چاهی که کنده شده، ته ندارد و کمر کشور را می‌شکند. قانون برنامه پنجم شما را موظف به اجرای پزشک خانواده و نظام ارجاع، یکپارچه‌سازی بیمه‌ها و استقرار پرونده الکترونیک سلامت کرده است؛ قانون برنامه را اجرا نمی‌کنید، بعد طرح تحول سلامت را که اثری از آن در قوانین نیست، اجرا می‌کنید! در سال 91 تعرفه جراحی 23 درصد بالا رفته و در سال 92 نیز 18 درصد به آن افزوده شده است، اما در سال 93 به‌عنوان طرح تحول سلامت 120 درصد به تعرفه جراحی افزوده شده است؛ این پول را چه کسی می‌خواهد بدهد!؟ کجای این صیانت از حقوق بیمه‌شدگان است؟ مبنای قانونی طرح تحول سلامت کجاست؟ چرا قانون برنامه پنجم را اجرا نکرده‌اید و هزینه‌های درمان تأمین اجتماعی را 5/2 برابر افزایش داده‌اید؟»
اقدامات مغایر قانون در طرح تحول نظام سلامت
مسعود پزشکیان، نایب رییس مجلس شورای اسلامی نیز در همین جلسه پس از طرح سؤال عبدالرضا مصری از وزیر تعاون، گفت: «بنده نیز به برخی مسائل طرح تحول نظام سلامت منتقد هستم؛ اما برای رفع این مشکلات باید برای بررسی آن نشستی برگزار و مشکلات را بررسی و نتایج را نهایی کرد. در طرح تحول نظام سلامت اقدامات مغایر قانون بسیاری صورت گرفته است و دولت باید قانون را رعایت کند و اگر تعرفه‌ای را افزایش می‌دهد اعتبار آن دیده شود. اعتباردیده نشده و بیشتر بیمارستان‌ها بدهی دارند و شما بودجه‌ای ندارید. تمام اعتباری که برای وزارت تعاون دیده شده 7 هزار میلیارد است و 8 هزار میلیارد تومان از آن طرف اوراق ایجاد شده که همه آنها مشکل قانونی دارد اما دولت باید چارچوب قانون را اجرا کند.»
پرداخت از سوی مردم چندین برابر شده است
محمدحسن طریقت منفرد، وزیر سابق بهداشت در مورد طرح تحول نظام سلامت گفت: بودجه وزارت بهداشت در سال 91، 16 هزار و 400 میلیارد تومان بوده که امسال این رقم به 58 هزار و 600 میلیارد تومان رسیده است. طبق فرمایش مقام معظم رهبری قرار بوده قدر مطلق پرداختی مردم با توجه به اختصاص این بودجه‌ها افزوده نشود، ولی در عمل آیا واقعاً این اتفاق افتاده یا پرداخت از سوی مردم چندین برابر شده است.
وی با اشاره به اشکالات طرح تحول نظام سلامت گفت: یکی از بزرگ‌ترین ایرادات این طرح آن است که هزینه‌های بستری که بخش قابل‌توجه‌ای از هزینه‌های درمانی را شامل می‌شود زیرپوشش طرح تحول نیامده است. از طرف دیگر تعرفه برخی خدمات تا 100 درصد افزوده‌شده و این در حالی است که این خدمات تحت پوشش بیمه هم نیستند.
طریقت منفرد گفت: در حقیقت هیچ کجا و در هیچ بخشی پرداخت مردم از جیبشان کم نشده ولی همه‌جا می‌شنویم که گفته می‌شود پرداختی مردم کاهش پیدا کرده است؛ چراکه اطلاع‌رسانی در این خصوص با موضع‌گیری و پوشاندن حقایق صورت می‌گیرد و ظاهر امر به گونه‌ی دیگر نمایش می‌دهد.
پرداخت از جیب مردم افزایش یافته است
باقر لنکرانی، وزیر اسبق بهداشت در دولت نهم در ارتباط با طرح تحول سلامت معتقد است: این که دولت محترم موضوع سلامت را به عنوان یک محور اصلی خود قرار داده، جای تقدیر دارد. طرح تحول سلامت بحث کاهش پرداخت از جیب مردم در بیمارستانهاست. نظام سلامت یک نظام چند وجهی و پیچیده است. اگر مداخلات ما همه جانبه نباشد به ضد خود تبدیل می شود.
وی در یک برنامه تلویزیونی اظهارداشت:ضمن دستاوردهای مهم در کاهش پرداختی مردم شاهد بودیم ولی چون همه اقدامات انجام نشده، در کلان کشور پرداخت از جیب مردم، کاهش چشمگیر نیافته بلکه رقم مطلق پرداخت از جیب مردم، افزایش یافته. همزمان با طرح تحول، شاهد اقداماتی مانند بازنگری در تعرفه ها بودیم که به نحوی انجام شد که در بخش عمومی افزایش شکاف درآمدی داریم. هجوم بیماران به بخش دولتی باعث فرسودگی کارکنان شده. تفاوت شکاف درآمد باعث کاهش رضایت شغلی شده و تفاوت درآمد بین بخش دولتی و خصوصی باعث نارضایتی شده. اینها مسکن هایی هستند که آثار خود را خیلی سریع از دست می دهد و ممکن است به ضد خود تبدیل شود.
لنکرانی تأکید کرد: لازم است طرح تحول سلامت، ضعفهای خود را از بین ببرد و خود را تقویت کند. در نظام ملی بیمه در سیاستهای کلی مهم است. بحث ارجاع هم مهم است و اینکه از ظرفیتهای کشور با سیاست واحد استفاده کنیم. تمرکز در بخش خدمات بستری بیمارستان جوابگو نیست. وزارت بهداشت برنامه های متعددی را دنبال می کند ولی باز هم اینها باید در قالب منظومه دیده شود. اگر ارتباط اینها برقرار نشود و بی ارتباط با همدیگر باشد ما را به هدف اصلی خود که ارتقای سلامت مردم است نمی رساند.
طرح تحول سلامت «پوپولیستی» است
مزدک دانشور دکتری انسان‌شناس در مقاله‌ای با عنوان نقد طرح تحول سلامت از دیدگاه اقتصاد سیاسی در برنامه ای به نام نقد واقعی طرح تحول اظهار داشت: نخستین نقد به این طرح پوپولیستی بودن آن است.
وی افزود: براساس سیاست پوپولیستی افراد بی‌واسطه با مردم حرف می‌زنند و در عین حال از مخالفان طرح به عنوان ساده لوح و دشمن یاد می‌کنند.
دانشور با عنوان این مطلب که طرح تحول نظام سلامت تمام خصوصیات یک طرح پوپولیستی را دارد افزود : منابع مالی طرح تحول نظام سلامت از قطع یارانه‌های کالاهای اساسی تامین شد است و با این منابع مالی داریم بیمارستان ها را تجهیز می کنیم.
وی با طرح این سوال که آیا طرح تحول نظام سلامت به مقوله سلامت جسمی و روانی افراد توجه کرده است گفت: این طرح فقط شعار خود مراقبتی می‌دهد.
دانشور ادامه داد: آیا ریختن پول به بیمارستان‌ها به کارایی و عدالت منجر می‌شود؟چرا پزشک مقیم بیمارستان ده ها در برابر سایر کادر درمانی حقوق دریافت می کند اما همه ی کارها توسط رزیدنت انجام می شود.ریختن پول به بیمارستان نه به عدالت منجر می شود و نه باعث افزایش کارایی می شود.
طرح تحول بیمه‌ها را با سونامی هزینه مواجه کرد
بهمن برزگر معاون مطالعات و توسعه خدمات سازمان بیمه سلامت ایران نیز در انتقاد به طرح تحول گفت: در سال 93 از محل هدفمندی یارانه ها 550 میلیارد تومان و از محل منابع سازمان بیمه سلامت 700 میلیارد تومان برای پوشش بیمه ای افراد فاقد بیمه در کشور، تخصیص یافت.
وی با عنوان این مطلب که تنها گام منطبق با قانون در اجرای طرح تحول سلامت پوشش بیمه ای افراد فاقد بیمه بوده است، گفت: در مجموع 1250 میلیارد تومان برای پوشش بیمه ای تخصیص داده شد که در عمل پرداخت این مقدار پول محقق نشد.
برزگر با اعلام اینکه برای 9 میلیون بیمه شده با متوسط 2.3 نفر خانواده 1990 میلیارد تومان حق بیمه پیش بینی شده بود، افزود: این در حالی بود که دولت 1250 میلیارد تومان در قانون برای اجرای این مهم پیش بینی کرده بود.
معاون مطالعات و توسعه خدمات سازمان بیمه سلامت ایران با انتقاد از اینکه در فرایند بیمه افراد فاقد پوشش بیمه ای نتوانستیم غنی و فقیر را تفکیک کنیم، گفت: بیش از 91 .7 درصد جمعیت 9.5 میلیون نفری بیمه شده فاقد درآمد کافی بودند.
وی با اعلام اینکه عمده کاهش پرداختی مردم ناشی از بیمه کردن افراد فقیر بوده است، افزود: عدم تامین منابع مالی پایدار باعث شده بیمه‌ها با سونامی هزینه مواجه شوند.
برزگر با عنوان این مطلب که طرح تحول سلامت یک سویه نگری در ارائه خدمات انجام داد، گفت: متاسفانه قانونگذار، وظایف تولیت سلامت را تفکیک نکرده است.
وی با اعلام اینکه مشکل حوزه سلامت تجمیع بیمه ها نیست، افزود: وزارت رفاه باید مدافع حق مردم در نظام سلامت باشد.
طرح تحول، زیرمیزی را به رومیزی تبدیل کرده است
در 28 مهر امسال نیز نخبگان و استعدادهای برتر با رهبر معظم انقلاب، دیدار کردند که در این میان یک دانشجوی نخبه پزشکی از شیوه اجرای طرح تحول سلامت و پرداخت‌های نجومی به پزشکان متخصص انتقاد کرد.
این دانشجوی نخبه از شیوه پزشک سالار اجرای طرح تحول سلامت و پرداخت های نجومی به پزشکان متخصص که موجب ورشکستگی بیمه ها شده و همچنین همراهی بی قید و شرط رسانه ملی با این طرح انتقاد کرد.
وی با اشاره به پزشک زدگی در وزارت بهداشت، انحراف طرح تحول سلامت از تامین منافع جامعه به سمت تامین منافع پزشکان را موجب اتلاف منابع بیت المال در افزایش چند برابری تعرفه پزشکان دانست و خاطرنشان کرد: این طرح، زیرمیزی را به رومیزی تبدیل کرده است؛ به طوری که برخی از مردم به شوخی آن را، طرح تحول جیب پزشکان نامیده اند.
این دانشجوی نخبه با انتقاد از بسته شدن فضای نقد طرح تحول توسط صدا و سیما و وزارت بهداشت، به سوء استفاده وزیر بهداشت از تقدیر مقام معظم رهبری برای شانه خالی کردن از انتقادات اشاره کرد و این هشدار حکیمانه ی رهبر معظم انقلاب را یادآور شد: «مراقبت شود برخی تصمیم ها این طرح را به ضد خود تبدیل نکند».
وی در پایان با اشاره به مشکلات از ناشی از رویکرد غلط وزارت بهداشت در طرح تحول سلامت و راهکارهای برون رفت از این مشکلات، از رهبر معظم انقلاب خواست تا با ورود خود از حضور ذی نفعان بخش خصوصی در مناصب حاکمیتی نظام سلامت جلوگیری کند.
علی محمد آدابی، رئیس کل سازمان نظام پرستاری کشور از دیگر منتقدان طرح تحول است در میزگرد نقد طرح تحول سلامت، اظهارداشت: بنده به عنوان مدیری که در سیستم سلامت کار کرده ام و 12 سال سابقه مدیریتی دارم، می گویم که این طرح با اشکالات زیادی همراه است.
وی با بیان این مطلب که قوانین حاکم بر بازار سلامت با قوانین سایر بازارها متفاوت است، تاکید کرد: ما نمی توانیم به بیمار به چشم کالا نگاه کنیم.
آدابی با تاکید بر اینکه وظیفه حاکمیت ایجاد امکانات آموزشی و بهداشتی رایگان است، تصریح کرد: ادبیات مسئولان وزارت بهداشت به گونه ای است که می خواهند از این مسئولیت شانه خالی کنند.
اختلاف طبقاتی و القای حس بی عدالتی ارمغان طرح تحول
رئیس کل سازمان نظام پرستاری کشور با اعتقاد بر اینکه عمده چالش های طرح تحول سلامت ناشی از افزایش بی رویه تعرفه های پزشکان بوده است، افزود: در ابتدای اجرای این طرح عنوان نشده بود که قرار است تعرفه های پزشکان مدام بالا برود، بلکه فقط صحبت از کاهش پرداختی مردم بود.
آدابی با عنوان این مطلب که هزینه های طرح تحول سلامت از محل اعتبارات عمومی تامین می شود، ادامه داد: تبعات زیادی این طرح داشته که یکی از آنها، افزایش اختلاف طبقاتی و القای حس بی عدالتی در بین کارکنان نظام سلامت است.
وی با اعلام اینکه منابع کشور ثابت است، افزود: اجرای این طرح موجب هدر رفت بخش عظیمی از سرمایه های ملی کشور شده است.
هرچند وزیر بهداشت می گوید آقابالاسر و پدرخوانده نمی خواهیم و جایی برای منتقدین نیست ولی باید دید با توجه به انتقادات مطرح شده آیا وزارت بهداشت درصد تغییرات در جهت حمایت از بیماران و خانواده آنها گام بر می‌دارد یا همچنان بر مواضع خود پافشاری کرده و با هر روشی در جهت ادامه مسیر پیش می‌رود.
