از دیر باز نقد سازنده به عنوان راهکاری موثر در بهبود وضعیت و رفع اشکالات و نارسایی ها در عرصه های گوناگون مطرح بوده است.
به عبارت دیگر طرح انتقاد به روش صحیح و اصولی می تواند به ابزاری کارآمد و اثر گذار در رفع نارسایی ها و ناکارآمدی ها تبدیل شود،هچنان که طرح انتقاد بدون لحاظ کردن اصول و آداب عنصری ضد تربیتی و حتی تخریب گر محسوب می شود.
زندگی مشترک یکی از عرصه هایی به شمار می رود که شیوه طرح انتقاد می تواند به کمال و یا زوال آن منتهی شود.
به واقع چه بسیار چشم پوشی ها و تغافل هایی که باعث استمرار مسیر نادرست و تبدیل شدن اشکالات و ایراداتی جزئی به بحران هایی عظیم شده و به همان میزان نیز چه بسیار انتقادات بجا و اصولی که منتج به برون رفت از بن بست ها و رفع خطاها ی جدی و عمیق شده است.
*الزامات نقادی چیست ؟
محمود افراشته،آسیب شناس اجتماعی در تشریح ویژگی ها و شاخصه های انتقاد سازنده اظهار کرد:یکی از اصلی ترین مولفه ها در طرح انتقاد سازنده به کار بردن جملات و عبارات غیر مستقیم است که برداشت تحقیرآمیز و استهزا گونه از آن نشود.
وی افزود:نکته حائز اهمیت دیگر در طرح انتقاد،معطوف به موقعیت زمانی و مکانی طرح آن می شود به عبارت دیگر طرح انتقاد در جمع ودر حضور دیگران باعث تقویت جنبه های تخریبی و زدودن بار سازندگی آن می شود.
افراشته گفت:باید همیشه این اصل را مدنظر قرار داد که طرح انتقاد باید بر پایه های موضوعی استوار باشد و جمع کردن تمامی موارد مورد اشکال و طرح یکباره مواردی متعدد از انتقاد بیشتر جنبه حمله و تهاجم هویتی به خود می گیرد.
این آسیب شناس اجتماعی عنوان کرد:باید همیشه انتقاد را با زمان بندی مشخص و در طول فواصل مناسب مطرح کرد که در این شرایط ضریب هضم و پذیرش آن برای طرف مقابل تسهیل می شود.
وی افزود:اصل حائز اهمیت دیگر در طرح انتقاد بیان نقاط مثبت طرف مقابل در کنار طرح ایراد است و این اصل باعث می شود فضا و شرایط برای گفتمانی معقولانه و آرام به نحو مطلوب تری فراهم شود.
افراشته گفت:رعایت ادب،احترام و صمیمیت در انتقاد،عنصر سازنده دیگری است که علاوه بر تحکیم پایه های زندگی زناشویی،امکان موفقیت و حصول نتیجه در انتقاد را به نحو موثری فراهم می سازد.
*شاخص تشخیص نقد سازنده و اشکال تراشی های مخرب چیست؟
نفیسه میرگذر روانشناس و کارشناس امور تربیتی در مقایسه انتقاد سازنده با انتقاد مخرب گفت:انتقاد سازنده با رعایت ادب و احترام طرح می شود اما انتقاد و اشکال تراشی های مخرب با توهین،عصبانیت و تنش و درشت گویی همراه است.
وی افزود:عیب پوشی و رازداری از دیگر نشانه های انتقاد سازنده به شمار می رود اما انتقاد مخرب،اغلب با افشاگری همنشین می شود.
این روانشناس و کارشناس امور تربیتی با اشاره به لزوم در نظر گرفتن روحیات و ظرفیت روانی طرف زوجین در طرح انتقاد ،عنوان کرد:بی توجهی به ویژگی های روحی و روانی مخاطب،می تواند سازندگی و اثرپذیری را در طرح انتقاد تنزل دهد.
میرگذر گفت:لحن مشفقانه و اصلاح گر در گفتمان و ادبیات انتقاد سازنده موج می زند اما بالعکس سردی در گفتار و بیان،از خصوصیت های بارز انتقاد مخرب است.
وی با بیان لزوم توجه به اشتباه مخاطب در طرح انتقاد افزود:هدف قرار دادن و نشانه رفتن کلیت هویت و شخصیت فرد خطاکار در انتقاد،جنبه تخریبی آن را تقویت می کند.
این کارشناس امور تربیتی عنوان کرد:برای اثر بخشی انتقاد از همسر باید از عبارات تحکم آمیز و آمرانه پرهیز شود و همواره ادبیات خیرخواهانه از اصول برجسته در طرح ایراد وانتقاد قرار گیرد.
میرگذر یادآور شد:نباید از نظر دور داشت که اصلاح،همواره باید با فرصت همراه شود و به واقع در نظر گرفتن فرصت جبران خطا،اصلی ضروری در بیان و طرح انتقاد است که ضریب موفقیت آن را به نحو قابل توجهی افزایش می دهد.
