نماینده مجلس دهم گفت: کمیسیون اجتماعی مصوب کرده که طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در ماده 31 برنامه ششم لحاظ شود اما هنوز به بررسی این ماده نرسیده‌اند. باید فضاسازی انجام شود تا ما بتوانیم برای آن، در مجلس مصوبه بگیریم.
مطابق سرشماری سال 90 آمار زنان سرپرست 2 میلیون و 548 هزار نفر عنوان شد که این آمار حدود 12 درصد از کل خانوارهای کشور را دربرمی‌گیرد. این در حالی است که تعداد زنان سرپرست خانوار در سرشماری سال 85، حدود یک میلیون و 600 هزار نفر برآورد شده بود؛ یعنی در طول پنج سال، جمعیت زنان سرپرست خانوار بیش از 900 هزار نفر افزایش یافته است. اکنون قریب به 5 سال از آخرین سرشماری کشور می‌گذرد و با توجه به روند رو به افزایش زنان سرپرست خانوار، دور از انتظار نیست که آمار این زنان از مرز 3 میلیون نفر گذشته باشد. با این وجود، حمایت‌های لازم از زنان سرپرست خانوار هنوز به میزان کافی نیست و بسیاری از این زنان با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند و نیازمند حمایت‌هایی در ابعاد مختلف زندگی هستند.
طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و دستگاه‌های همکار
در سال‌های اخیر طرح‌هایی توسط سازمان‌ها و نهادهای مختلف برای حمایت از زنان سرپرست خانوار در دستورکار قرار گرفته است. آخرین و پربازتاب‌ترین این طرح‌ها، طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار است که از 2 سال پیش کلید خورد. شهریور ماه سال 93 بود که زهرا ساعی؛ مدیرکل امور بانوان استانداری تهران و رییس ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار استان تهران، از اجرای آزمایشی این طرح در شهرری خبر داد. این طرح به شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان هم راه یافت و در آن‌جا نیز جهت تأمین منابع مالی تصویب شد.
این طرح را معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری با همکاری ستاد توانمندی‌سازی اداره کل کارآفرینی شهرداری تهران، سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی (ره)، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (صندوق مهر امام رضا)، معاونت اشتغال سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، اداره کل امور بانوان وزارت جهاد کشاورزی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت نفت، صداوسیما، استانداری تهران و فرمانداری شهرری، سازمان محیط زیست، خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد در شهرری پیگیری می‌کند.
اهداف طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار
طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار اهدافی مانند حمایت همه‌جانبه فردی، اجتماعی و اقتصادی از زنان سرپرست خانوار، هم‌افزایی بین دستگاه‌ها و یکپارچه‌سازی حمایت‌ها در قالب یک فرآیند منسجم و کامل، جلب مشارکت حداکثری سازمان‌های مردم‌نهاد، تسهیل فرآیند توانمندسازی، اشتغال، تولید و عرضه محصولات و ایجاد شرایط امنیت شغلی و پایداری وضعیت مطلوب زنان سرپرست خانوار را در دستورکار دارد.
فاز اول این طرح، تهیه بانک اطلاعات زنان سرپرست خانوار بود تا آمار دقیقی از زنان سرپرست خانوار و مشخصات آن‌ها، کارآفرینان، خیرین و سازمان‌های مردم‌نهاد تهیه شود. فاز دوم طرح نیز به توانمندسازی زنان سرپرست خانوار مربوط می‌شود.
شناسایی 8 هزار زن سرپرست خانوار
اوایل سال گذشته بود که زهرا ساعی؛ مشاور امور بانوان استانداری تهران اعلام کرد بانک اطلاعاتی زنان سرپرست خانوار 16 شهرستان استان تهران تکمیل شده و 8 هزار زن سرپرست خانوار در استان شناسایی شده‌اند. به گفته ساعی همچنین در سال 93، فاز اول طرح توانمندسازی این زنان به اجرا رسید و سال 94 اتمام فاز دوم توانمندسازی و ارایه آموزش‌های لازم به این زنان در جهت توانمندسازی آن‌ها در دستورکار قرار داشت.
در این راستا در خردادماه سال 94 دو کارگاه تولید پوشاک و جوراب با حضور سهیلا جلودارزاده؛ مشاور وقت امور بانوان وزیر صنعت، معدن و تجارت در روستاهای گل‌تپه و طالب‌آباد بخش قلعه‌نو شهرستان ری افتتاح شد که 40 نفر از زنان سرپرست خانوار در این کارگاه‌ها مشغول به‌کار شدند. همچنین، طبق اعلام زهرا ساعی، تفاهم‌نامه‌ای با سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای به‌منظور ارایه آموزش به زنان سرپرست خانوار امضا و قرار شد در زمینه‌هایی مانند دام‌پروری، کشاورزی، صیفی‌جات، سنگ‌های تزئینی و صنایع دستی آموزش‌ها و امکاناتی به زنان سرپرست خانوار شهرستان ری داده شود.
باز هم وعده‌ای بی‌سرانجام
از سوی دیگر، شهیندخت مولاوردی؛ معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده، سال گذشته اعلام کرد که اگر مدل حمایتی اجراشده در پایلوت شهرری مؤثر واقع شود، تا آخر تابستان 94 این آمادگی وجود دارد که این طرح به‌صورت ملی اجرا شود که البته این اتفاق تا پایان سال 94 رخ نداد و طبق گفته جلودارزاده، مشکلات مالی مانع از اجرای کشوری این طرح شد.
پس از آن بود که مولاوردی از گنجاندن طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در برنامه ششم توسعه خبر داد و گفت که تلاش می‌کنیم این طرح را در برنامه ششم بگنجانیم و به این ترتیب از ظرفیت‌های تمام سازمان‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، بهره‌برداری و آن‌ها را مدیریت کنیم.
منتظر هستیم تکلیف برنامه ششم معلوم شود
اردیبهشت ماه سال جاری یعنی قبل از آغاز به کار مجلس دهم، سهیلا جلودارزاده؛ مشاور وقت امور بانوان وزیر صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با مهرخانه، در رابطه با گنجانده شدن طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در برنامه ششم توسعه گفت: ما منتظر هستیم تکلیف برنامه ششم معلوم شود؛ چون اگر این برنامه به مجلس دهم بیاید، بسیار خوب می‌شود روی آن کار کرد. الان به این شکل است که مجلس فقط یک‌سری احکام را به‌صورت قانون تصویب می‌کند، اما خود برنامه را هیأت دولت مصوب خواهد کرد. این مورد هنوز حل نشده است.
او در رابطه با اجرای کشوری طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار اظهار داشت: این کار باید انجام شود، اما اگر در برنامه ششم نیاید، مجبور هستیم آن را به‌صورت یک طرح جداگانه بیاوریم و با همکاری دولت بتوانیم این طرح را تنظیم کنیم.
توانمندسازی زنان سرپرست خانوار نیاز به تقسیم کار و مدیریت خوب دارد
جلودارزاده افزود: این معضل بعد از چهل سال باید در جمهوری اسلامی حل شود و یک سازمان و سیستم واحد برای حل مشکلات زنان خانوار داشته باشیم که متناسب با پیشامدهای روز و جامع باشد، همه زنان سرپرست خانوار را تحت پوشش بگیرد، بانک اطلاعات واحد داشته باشد، مراحل رسیدگی به آن برای توانمندسازی مشخص باشد و یک مجری مشخص هم داشته باشد. درواقع، باید مانند یک ریل برنامه‌ریزی شود که وقتی این زنان در ریل قرار می‌گیرند، به‌طور سیستماتیک مشکلاتشان تا توانمندی کامل حل شود. آموزش مهارت‌ها و اختصاص امکانات برای اشتغال این زنان، باید از ابتدای کار از طریق یک پنجره واحد انجام شود که این مسأله نیاز به تقسیم کار و مدیریت خوب دارد تا وضع موجود را که بهره‌وری آن بسیار پایین است و شامل همه نمی‌شود، تبدیل به وضع مطلوبی کنیم که در این وضعیت، مشکلات این زنان حل شود.
سند سیاستی اجرایی اشتغال پایدار زنان و توجه به زنان سرپرست خانوار
اما اواخر اردیبهشت ماه سال جاری شهیندخت مولاوردی؛ معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده خبر داد که طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در دستورکار این معاونت قرار گرفته و به زودی سند توانمندسازی این گروه از زنان با همکاری وزارت تعاون برای تصویب در کمیسیون اجتماعی دولت مطرح می‌شود. او اعلام کرد این طرح در راستای سند سیاست اجرایی اشتغال پایدار برای زنان فارغ‌التحصیل دانشگاهی و زنان سرپرست خانوار در شورای عالی اشتغال در نوبت بررسی و تصویب است که پس از جمع‌بندی نهایی، به زودی برای تصویب در کمیسیون اجتماعی ارایه می‌شود و در دولت به تصویب می‌رسد.
مردادماه سال جاری نیز سوسن باستانی؛ معاون بررسی‌های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده اعلام کرد که در رایزنی‌هایی که با دبیرخانه شورای عالی اشتغال داشته‌ایم، موافقت‌هایی نسبت به مطرح‌شدن سند سیاستی اجرایی اشتغال پایدار زنان در اسرع وقت در شورا حاصل شده است.
ماده 31 برنامه ششم توسعه و طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار
اما بالاخره سرنوشت طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به کجا رسید؟ در این رابطه، سهیلا جلودارزاده؛ نماینده مجلس دهم در گفت‌وگو با خبرنگار مهرخانه گفت: ما در موضوعات خاص، اولویت زنان سرپرست خانوار را مطرح کرده‌ایم. کمیسیون اجتماعی هم مصوب کرده که طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در ماده 31 برنامه ششم لحاظ شود اما هنوز به بررسی این ماده نرسیده‌اند. باید فضاسازی انجام شود تا ما بتوانیم برای این مسأله در مجلس مصوبه بگیریم.
موازی‌کاری در زمینه زنان سرپرست خانوار و اتلاف منابع
او افزود: در حال حاضر، نهادها و دستگاه‌های متفرقی در زمینه زنان سرپرست خانوار فعالیت می‌کنند که فعالیت‌های آن‌ها موازی‌کاری است و موجب اتلاف منابع می‌شود و در نهایت هم مشکل این زنان حل نمی‌شود. درحالی‌که باید بین دستگاه‌ها تقسیم کار صورت گیرد و مراحل توانمندسازی زنان سرپرست خانوار بین دستگاه‌ها تقسیم شود یا مثلاً بین دستگاه‌ها سهمیه‌بندی شود اما مراحل این کار در تمام این دستگاه‌ها یکسان باشد. این در حالی است که در حال حاضر، نهادهایی مانند خیریه‌ها، کمیته امداد، بهزیستی و... هر یک بخشی از توانمندسازی زنان سرپرست خانوار را آن هم به‌صورت ناقص انجام می‌دهند.
مراحل توانمندسازی زنان سرپرست خانوار
نماینده مجلس دهم اظهار داشت: باید سیستمی وجود داشته باشد که طی آن معاونت امور زنان و خانواده یا یکی دیگر از نهادها بانک اطلاعات این زنان را تشکیل دهند و در یک فرآیند، مراحل مقدماتی جذب این زنان انجام گیرد و پس از حمایت‌های اولیه، وارد مرحله آموزش شوند و در این مرحله، هم مهارت‌های زندگی و هم مهارت‌های فنی و حرفه‌ای را فرابگیرند و سپس وارد مرحله اشتغال شوند.
او خاطرنشان کرد: در فرآیند توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، باید نهادهای درگیر در این کار فعالیت خود را به‌صورت تخصصی دنبال کنند. مثلاً یک نهاد به ارایه خدمات به زنانی بپردازد که کاری بلد نیستند و توانایی و مهارت ندارند. برخی از این زنان نیز که وضع مالی خوبی دارند اما نیاز به مشاوره‌های اجتماعی و خانوادگی دارند باید بتوانند به نهاد دیگری مراجعه و این مشاوره‌ها را دریافت کنند. طرح پایلوت توانمندسازی زنان سرپرست خانوار انجام شده و موفق هم بوده اما باید در این زمینه تقسیم کار بین دستگاه‌ها صورت گیرد تا شاهد اثربخشی آن در سطح جامعه باشیم.
با توجه به موارد ذکرشده، به نظر می‌رسد بایستی منتظر دو اقدام معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و مجلس برای زنان سرپرست خانوار باشیم؛ دو اقدامی که باید دید باز هم فرآیند حمایت از این قشر را دچار موازی‌کاری و طرح‌های ضعیف و هزینه‌بر خواهد کرد یا خیر.
