زنان روستایی قشری که در میان جامعه زنان هم از مظلومیتی خاص برخوردار هستند؛ چرا که این زنان کارهای متعدد و سخت را انجام می دهند. فعالیت هایی مانند کار در مزارع و کشاورزی در تمام مراحل آن؛ دامداری، رسیدن به امورات منزل و فرزندان و در اوقات بیکاری انجام کارهایی چون صنایع دستی. همه اینها در شرایطی است که زنان شهری اغلب از تکنولوژی های روز برای آسان کردن کارهای خود استفاده می کنند. این زنان سهم اقتصادی- اجتماعی زیادی در کارها و تولیدات هر روستایی دارند اما نقش آنان به کمترین شکل دیده می شود.
کار بی مزد و منت زنان روستایی
فقدان امنیت اجتماعی و اقتصادی و نداشتن آینده ای امن برای زنان روستایی در هنگام بروز حوادثی از قبیل از کارافتادگی، بیوه شدن، طلاق، بیماری، سالخوردگی و از طرفی دیگر نبود سیستم های حمایتی لازم در نظام تأمین اجتماعی، معاونت زنان ریاست جمهوری را بر آن داشت تا تدبیری را دردولت تدبیر و امید اتخاذ کند. همان طور که شهیندخت مولاوردی در همایش ملی زن و توسعه پایدار روستایی گفت: هیچ سندی در کشور برای رسیدگی به مسائل زنان روستایی با توجه به ویژگی هایی که این قشر دارد وجود ندارد.
از همین رو نهاد سیاست گذار حوزه زنان و خانواده در برنامه ریزی ها و پیگیری ها سهم زنان روستایی را نادیده نگرفته است و بحث توان افزایی این قشر مد نظر برنامه های این معاونت بوده به همین جهت با همکاری بانک کشاورزی و مرکز تعالی توان افزایی بانوان اتحادیه اعتبارات کشاورزی و روستایی آسیا و اقیانوسیه (آپراکا) همایشی را در راستای زنان روستایی برگزار کرده که دستاورد آن همکاری در برگزاری نخستین اجلاس سازمان همکاری های اقتصادی هشت کشور اسلامی در حال توسعه در حوزه توان افزایی زنان روستایی بوده است.
به همین ترتیب با توجه به فعالیت زیاد زنان در عرصه کشاورزی، زنان می‌توانند نقش مهمی در جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی، حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی داشته باشند. در ایران با در نظر گرفتن عواملی مانند نبود توازن نسبت جنسیتی، افزایش نسبت تجرد با سالخورده شدن جمعیت روستایی، طلاق، فوت همسر و افزایش هزینه‌های زندگی زنان روستایی ناچار هستند بیش از پیش بار اقتصاد خانوار را بر دوش بکشند.
آمار رسمی و واقعی زنان شاغل در بخش کشاورزی وجود ندارد، آنان با وجود داشتن فعالیت‌های غیررسمی در بخش کشاورزی هیچگونه درآمد مستقیمی از این بابت دریافت نمی‌کنند و خود را خانه دار می‌پندارند.
یکی دیگر از اهداف این معاونت در توان افزایی زنان روستایی، تحکیم بنیان خانواده بوده و در همین راستا با همکاری معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری در جهت توانمند سازی و توسعه مشارکت اقتصادی زنان روستایی و مناطق محروم جلساتی را در کارگروه اجتماعی-فرهنگی ذیل شورای برنامه ریزی توسعه روستایی عشایری و گروه های کم درآمد به منظور تدوین برنامه ششم توسعه و تهیه گزارش زنان و خانواده در جامعه روستایی و عشایر کشور جهت ارائه به کارگروه اجتماعی- فرهنگی شورای برنامه ریزی توسعه روستایی و عشایری و گروه های کم درآمد داشته است.
توانمندسازی زنان روستایی با همکاری جهاد کشاورزی
اما معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری بیشترین همکاری ها را با وزارت جهاد و کشاورزی در راستای حمایت از زنان روستایی داشته است.
از این رو تفاهم نامه ای بین معاونت امور زنان ریاست جمهوری و جهاد کشاورزی در جهت توانمند سازی زنان روستایی وعشایری منعقد شده است بر مبنای این تفاهم نامه یک موافقت نامه ای هم درنظر گرفته شد و خوشبختانه این موافقت نامه و در حوزه توانمند سازی زنان اجرایی شد و نتایج بسیار خوبی هم داشت. بر اساس این موافقت نامه ۶۴ مورد تمدید اعتبار خرد زنان روستایی و ۱۲ صندوق عشایری تشکیل شد علاوه بر این ۷۱ زن تسهیلگر روستایی و ۴ زن تسهیلگر عشایری هم انتخاب شدند.
به نحوی که در هر کدام از این صندوق ها به طور متوسط ۳۰ نفر عضو هستند بنابراین بیش از ۲۰ هزار نفر زن عشایری و روستایی به عنوان اعضای صندوق های خرد تحت پوشش برنامه های توانمند سازی قرار گرفته اند از طرف دیگر توانمند سازی ها را در بخش های مختلف تقسیم شده است یکی از آنها مالی است اما حضور زنان تسهیلگر در جامعه روستایی اساسا با هدف توانمند سازی فرهنگی اجتماعی است. به این ترتیب که زنان تسهیلگر زمینه ایجاد مشارکت سایر زنان روستایی و عشایری در فعالیت های اجتماعی اقتصادی فراهم می کنند.
زنان تسهیلگر در فرایند آموزشTOT به معنی آموزشگران از برنامه های آموزشی پیش بینی شده در همین موافقت نامه بهره مند می شوند که آموزش های تسهیلگری، ارتباط با جامعه محلی و کارهای مشارکتی یکی از این آموزش هاست. از نظر ما فرآیند توانمند سازی یک پروسه چند بعدی است و باید از یک جامعیت برخوردار باشد تا توانمند سازی فرهنگی اجتماعی و اقتصادی را به طور همزمان داشته باشد. موافقت نامه بین جهاد کشاورزی و معاونت امور زنان دو پروژه انتخاب تسهیلگران و صندوق های اعتبار خرد پیش بینی شده تا در حین انجام این دو فرآیند پروزه توانمندسازی در ابعاد مختلف دیده شود.
این پروژه در کلیه استان ها انجام شده است. در این پروژه صندوق های اعتبار خرد زمینه دسترسی زنان به منابع مالی را فراهم می کنند البته این صندوق ها تنها یک نهاد مالی را ندارند بلکه یک سازه اجتماعی و اقتصادی هستند به همین دلیل زنان تسهیلگران توسعه روستایی راهی برای فرآیند توانمند سازی اجتماعی از زاویه اعتماد به نفس، خودباوری و انگیزه مشارکت های اقتصادی را بین جامعه عشایری و روستایی را تقویت کنند.
معاونت امور زنان و خانواده در حوزه دختران مربوط به انعقاد موافقت‌نامه‌ها و تفاهمنامه‌ها بوده است که از جمله آنها به انعقاد موافقنامه همکاری با وزارت جهادکشاورزی است. بر اساس این موافقت‌نامه، توانمندسازی زنان صاحب ایده و تسهیلگران توسعه روستایی از طریق آموزش‌های نوآوری، خلاقیت و کارآفرینی برای ۱۸۰ زن روستایی و دختران روستایی فارغ التحصیل کشاورزی در ۳ استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری و مرکزی مد نظر قرار گرفت.
حمایت از دختران بازمانده از تحصیل در روستاها و مناطق محروم
همچنین سیاستگذاری و برنامه‌ریزی برای نقش‌آفرینی بیشتر زنان و دختران از طریق ایجاد ارتباط دو نهاد و هم‌افزایی منابع و امکانات در این راستا، ارتقای کیفی و کمی مدارس دخترانه روستایی، عشایر و مناطق محروم و حمایت از دختران بازمانده از تحصیل از موضوعات دیگری است که این معاونت در تفاهم نامه با وزارت آموزش و پرورش قرار داده است.
این تفاهمنامه جهت اقدام به منظور تسهیل تشکیل و فعالیت تعاونی‌های بانوان و تشکل‌های محلی و خوشه‌های شغلی ویژه زنان و دختران کارآفرین و صاحبان ایده و زمینه‌سازی لازم برای حمایت از تعاونی‌های زنان روستایی و عشایری در راستای توسعه اشتغال پایدار، اقدام برای شناسایی، آموزش و ترویج کارآفرینی برای زنان و دختران فارغ‌التحصیل و حمایت موثر از زنان خلاق و نوآور منعقد شده است.
حمایت از طرح های زنان و دختران نخبه و کارآفرین با اولویت مناطق روستایی و عشایری و هماهنگی با دستگاه‌های اجرایی، استانداری‌ها، نمایندگان مجلس، بخشهای دولتی و غیردولتی و دانشگاهی و تشکیل بانک اطلاعات جامع فارغ‌التحصیلان جویای کار زنان کارآفرین و گروه های آسیب پذیر از دیگر بندهای این تفاهمنامه است.
تدوین پیش نویس سند سیاستی، اجرایی، اشتغال پایدار زنان با تاکید بر زنان سرپرست خانوار و دختران فارغ التحصیل دانشگاهی با اولویت در مناطق محروم جهت ارائه برای تصویب در شورای عالی اشتغال؛ پیگیری راه‌اندازی کلینیک‌های سلامت با رویکرد زمینه‌سازی ارائه خدمات متمرکز و جامع مشاوره های تخصصی با رویکرد تمرکز در پیشگیری از بیماری و کنترل و مدیریت عوامل خطر سلامت زنان با تاکید بر عوامل شایع و فراگیر در زنان به منظور ارتقا سطح پیشگیری در نظام سلامت زنان و دختران در ابعاد جنسی، روانی و اجتماعی در دوره‌های مختلف عمر از جمله دیگر بندهای این موافقت نامه است.
به طور کلی توانمند سازی یک فرآیند مستمر است و تمام نمی شود و به نظر می رسد بسترهایی برای ایجاد زنان کارآفرین و کسب و کارهای پایدار فراهم شده تا بدین ترتیب زمینه ایجاد اشتغال پایدار را فراهم شود اما قطعا ادامه یافتن این راه و همکاری سایر دستگاه ها را نیازمند است.
