ممکن است خیلی از ما قبل‌تر یا همین حالا در جمع دوستانه یا خانوادگی خودمان برای فرار از دویدن‌های فرسایشی مرسوم برای دریافت یک وام ساده چند میلیونی، گروهی را تشکیل دهیم که ضمن بهره‌مندی شخصی، منشاء خیری برای دیگران هم باشیم.
گروه‌هایی که در غالب موارد جواب داده اما در دو موردی که هم‌اکنون پرونده‌های آن‌ها به ستاد دیه ارجاع شده مشکل‌‌آفرین شده‌اند.
«طوبی – ن» خانم آبرومندی است که با سفارش همسایه‌ها و جمعی از دوستانش مدیریت صندوقی را بر عهده می‌گیرد که چند ماه از شروع فعالیت این صندوق قرض‌الحسنه نگذشته بود که به دلیل متواری شدن یکی از اعضا و عدم پرداخت اقساط از سوی تعدادی از وام‌گیرنده‌ها و از همه تلخ‌تر با شکایت از سوی اعضایی که جمع کل آن‌ها به 50 نفر می‌رسد، در حال حاضر محکوم به پرداخت یک بدهی 500 میلیون ریالی شده و با طرح شکایت از سوی افرادی که با سفارش آن‌ها مسئولیت این اقدام خیرخواهانه را برعهده گرفته بود، روانه زندان اراک شده و با وجود بیماری گوارشی در حبس به سرمی‌برد.
این خانم 31 ساله که مادر دو دختر 8 و 11 ساله است نزدیک به یک سال می‌شود که با وجود تلاش همسرش که سرایدار یک شرکتی صنعتی بوده و اعتیاد هم دارد، به دلیل همین بدهی بالاآورده هنوز روزهایش را که پیش از این به تدریس تجوید قرآن کریم و آموزش هنرهای خانگی به بانوان همسایه و فامیل سپری می‌کرد، در ندامتگاه مرکزی اراک شب می‌کند.
قصه حبس این خانم از جایی شروع شد که به دلیل اعتبار او در نزد بانوان یک جلسه مذهبی که به طور هفتگی در یک محله قدیمی برگزار می‌شد، طوبی خانم که در جمع آن‌ها سابقه فرهنگی و تدریس قرآن کریم را هم داشته بر آن می‌دارد تا چنین صندوقی را برای رفع مشکلات اقتصادی اهالی راه بیاندازد.
به دنبال این تصمیم، طوبی خانم با دقتی که داشته تا 8 ماه نخست صندوق قرض‌الحسنه را با موفقیت مدیریت می‌کند اما چون در ابتدای تغییر رویکرد جدید صندوق توافق شده بود که آن دسته از افرادی که دو قسط در ماه می‌پردازند (یعنی به عبارتی عضویت دو نفر با آن‌ها است) به محض انتخاب دو ماه پشت هم وام برای آن‌ها خواهد بود، در ماه نهم از قضا خانمی غریبه و معلوم الهویه‌ای که دوستان در ابتدا هم با شک و تردید اما به دلیل کمبود عضو نسبت به پذیرش او اقدام کردند، با بیرون آمدن نامش از کیسه پارچه‌ای قرعه‌کشی، فرد نامبرده که پرداخت دو قسط را برعهده داشته به محض دریافت دوره ماه بعد (ماه دهم) در مجموع با سرقت مبلغی معادل 40 میلون تومان برای همیشه از منظر افراد غیب می‌شود.
هر چند به واسطه اقوامی از این شخص با پیگیری جمعی از اعضا خانه وی شناسایی می‌شود اما شخص متواری علی‌رغم وسط کشیده شدن پای ضابطین انتظامی هنوز پیدا نشده و بابت همین امر طوبی خانم به دلیل آبرو و جایگاهی که داشته و نمی‌خواسته تا یافتن شخص منظور به هر دلیلی لکه‌دار شود بعد از فشار مالی در پرداخت دوره‌های بعدی این صندوق از پس‌انداز شخصی مجبور به گرفتن قرض با سود از سوی یکی از بستگان دور خودش می‌شود تا هم آبروی در آستانه تخریب خود را حفظ کند و هم در دوره بعدی این صندوق که وام به نام زهرا خانم از همسایه‌های سرپرست خانواده درآمده بود به این زن اعطا کند که به اذعان شاهدان قرار بود مبلغ صرف خرید جهیزیه تنها دختر وی شود که تا موعد عروسی هم فرصتی باقی نمانده بود.
با نقل‌قول تعدادی از بانوان محل موضوع خبر گم شدن خانم غریبه گروه در مدت کوتاهی در بین اعضای 50 نفره می‌پیچد و عده‌ای که اعتماد و باور قلبی به طوبی خانم داشتند هرچند با چشم‌پوشی از حقوق خودشان همیار او در حل مشکلش هم می‌شوند اما 27 نفر از اعضای این جمع با طرح شکایت مطالبه‌گر قسط‌های پرداختی‌شان می‌شوند.
در ادامه با حکم حبس این بانو در قبال عدم توانایی در پرداخت بدهی، 5 نفر از بانوان جمع با مشاهده کودکان چشم‌انتظار این مادر محبوس از شکایت خود صرف نظر کرده اما بدهی مابقی طلبکاران به اضافه مبلغ در حال تزاید قرض اخذ شده از سوی طوبی خانم هم اکنون او را با یک بدهی بیش از 500 میلیون ریالی در حبس نگه داشته است.
مجید احسانی، معاون اجرایی ستاد دیه کشور در گفت‌وگو با خبرنگار قضایی فارس در مورد وضعیت این خانم محبوس اراکی، گفت: البته اصل بدهی این مددجو مبلغی بیش از این میزان بود که با اخذ گذشت رضایتمندانه تا این مقدار تقلیل یافته است.
وی با اشاره به جنبه‌های مثبت وام‌های قرض‌الحسنه خانگی در راستای حذف سود از تسهیلات اعطایی، اظهار کرد: از ابتدای سال تاکنون چندین پرونده با موضوعیت همین گعده‌های مالی به ستاد دیه ارجاع داده شده است که به دلیل کثرت شکات و زمان‌بر بودن احراز عنوان غیرمجرمانه و غیرسوء بودن موضوعات احاله شده، متاسفانه بسیاری از این گرفتاران مالی زمان نسبتا زیادی را هم در زندان سپری می‌کنند.
احسانی، اعتماد فردی را مبنای شکل‌گیری این صندوق‌های خانگی مطرح کرد و افزود: بسیاری از افراد با سفارش دوستان و بستگان نزدیک ممکن است مبالغی را به منظور بهره‌مندی از وام (بدون بهره) در اختیار آشنایی قرار داده یا به حساب شخصی واریز کنند که تنها با عنوان مدیر به آن‌ها معرفی شده‌اند اما با توجه به مبالغ سنگینی پرداختی و افزایش پرونده‌های درگیر در این زمینه این پیشنهاد را به یک توصیه تبدیل می‌کند که هموطنان عزیز در یک چنین تشکل‌هایی تنها به ضمانت زبانی و معرفی به واسطه از سوی اقوام خود اکتفا نکنند.
وی با اشاره به پرونده مددجویی دیگری به نام « زهره- میم» تصریح کرد: این بانوی مطلقه که ساکن خانه‌ای محقر در یکی از استان‌های غربی کشورمان است، به منظور تامین معاش فرزندان خردسال خود نسبت به اجاره مغازه‌ای به منظور فروش لباس‌های زنانه می‌کند که البته تامین پول پیش این قرارداد وی را وامی‌دارد تا سراغ صندوقی با عنوان همین صندوق‌های خانگی برود که با قید مدیریت این جمع ماه اول پرداخت‌ها را بدون لحاظ قرعه خودش تصاحب کند.
وی که هیچ قصد سوئی از این اقدام خود در جهت خیانت در امانت‌ها نداشته و تنها به این نیت با اجاره مغازه و فروش ویژه محصولات وارداتی در کمتر از یک ماه به این مبلغ دست خواهد یافت، نسبت به این کار اقدام می‌کند اما مشکلات چنان بر سر او آوار می‌شوند که وی اقساط دریافتی در ماه دوم را هم به ناچار در اقدامی مجبور می‌شود که هزینه کند.
موضوع این زن زندانی هم از آنجایی شروع می‌شود که با سفارش دوستان، فردی که با دریافت مبلغ 30 میلیون تومان مقرر بود از مرز شهر بانه محصولات سفارش شده این بانو را به او تحویل دهد اما در عملی ناجوانمردانه با متواری شدن، این مددجوی 34 ساله را با طرح شکایت از سوی بیشتر اعضای صندوق خانگی روانه زندان مرکزی قزوین می‌کند.
برادر این محکوم نیز که تا مدتی قبل سرپرستی کودکانش را برعهده داشته به گواهی کمیته تحقیق ستاد دیه به دلیل سوءسابقه و اعتیاد شدید به مواد مخدر شرایط مساعدی ندارد و محل سکونت فرزندان این زندانی خانه‌ای 30 متری و اعطایی از سوی نمازگزاران یک مسجد است.
به گفته معاون اجرایی ستاد دیه کشور هرچند نحوه بدهکاری و میزان دقیق مطالبات شاکیان در مورد این پرونده هنوز در حال رسیدگی قرار دارد اما رقم تقریبی بدهی این زندانی با لحاظ تاخیر در تادیه وجوه، رقمی قریب به یک میلیارد و 604 میلیون ریال تخمین زده می‌شود، چرا که این بانوی گرفتار هم در کنار همین بدهی به منظور جلب رضایت طلب جمعی از معترضان به این بدحسابی اقدام به قرض خارج از عرفی می‌کند که هم‌اکنون بابت آن به مبلغی چند برابر اصل مبلغ مورد مطالبه بدهکار شده است.
مجید احسانی، بلندپروازی و اعتماد بی‌جا را علل اصلی غالب مددجویان این نهاد حمایتی اعلام کرد و گفت: در مورد صندوق‌های خانگی هرچند ساختار و تشکلی سازمان یافته وجود ندارد اما شایسته است افرادی که در این مجموعه‌های با اقساط سنگین حاضر می‌شوند در مورد مبالغ اعطایی سندی رد و بدل کنند تا مشکلات احتمالی به حداقل ممکن برسد.
