امروز 38 روز از آغاز مذاکرات هیأت ایرانی با هیأت عربستانی می‌گذرد. 26 فروردین مذاکرات میان هیأت ایرانی به ریاست سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت و هیأت ایرانی به ریاست وزیر حج عربستان آغاز شد.
بعد از چهار روز مذاکرات پیچیده در نهایت متن تفاهمنامه‌ای از سوی سعودی‌ها آماده شد که برخلاف انتظار موارد مورد نظر هیأت ایرانی در آن درج نشده بود و مقرر شد که همه موارد به مانند چگونگی صدور ویزای زائران ایرانی و نحوه استفاده از خدمات کنسولی و همچنین چگونگی استفاده از ناوگان هواپیمایی ایران برای انتقال زائران در این تفاهمنامه ذکر شود.
در روز آخر مذاکرات، سعودی‌ها خطاب به هیأت ایرانی گفتند که موقتأ این تفاهمنامه ناقص را امضا کنید تا بعداً در مورد موارد مورد مناقشه صحبت کنیم که هیأت ایرانی با این امر مخالف کرد و خواستار درج تمامی موارد در متن تفاهمنامه شد.
این اقدام هیأت ایرانی به این دلیل صورت گرفت تا همه موارد بصورت کتبی در متن تفاهمنامه ذکر شده باشد تا در صورت نقض تفاهمنامه از سوی سعودی‌ها، بتوان نسبت به آن اقدام حقوقی انجام داد.
بنابر این سعودی‌ها درخواست مهلت چند روزهای را برای ارائه پاسخ قطعی کردند که اکنون این چند روز به 38 روز رسیده و همچنان خبری از پاسخ قطعی آنها نیست.
طی این مدت سعودی‌های تنها یک بیانیه صادر کردند. بیانیه‌ای که در آن هیچ اشاره‌ای به موارد مورد اختلاف نشده بود.
ایرانی‌ها حاضر به امضای تفاهمنامه نشدند
وزارت حج عربستان اعلام کرد که هیأت مذاکره کنند ایرانی حاضر نشده است که صورت جلسه مذاکرات انجام شده را امضا کنند.
این وزارتخانه اعلام کرد که از «سعید اوحدی» رئیس سازمان حج ایران خواسته است برای بررسی هماهنگی‌ها و موارد مربوط به درخواست‌های حجاج ایرانی برای حج سال 1395، به عربستان سفر کند.
به گفته وزارت حج عربستان، این ارگان سعودی با مقامات مربوطه، اقدام به بررسی راهکار سفر هیأت ایرانی کرده و این هیأت از طریق نمایندگی عربستان سعودی در دبی امارات، ویزای ورود به عربستان را دریافت کرد.
در این بیانیه آمده است: وزارت حج و عمره عربستان با هیأت امور حج جمهوری اسلامی ایران به ریاست سعید اوحدی دیدار کرده و دو طرف طی این دیدار، در مورد همه امور مربوط به سفر حجاج ایرانی به بحث و تبادل آرا پرداخته‌اند.
وزارت حج عربستان توضیح داد که امکان دریافت الکترونیکی ویزای ورود به عربستان وجود دارد.
به گفته این وزارتخانه عربستان، برگزاری مراسم دعای کمیل و مراسم‌های دیگر از قبیل برائت از مشرکین، مانع حرکت حجاج می‌شود.
وزیر حج عربستان: ایران تنها کشوری است که هنوز توافقنامه حج را امضا نکرده
محمد بنتن، وزیر حج و عمره عربستان نیز در گفت‌وگو با شبکه الاخباریه عربستان گفت که ایران تنها کشوری است که هنوز توافقنامه حج امسال را امضا نکرده است.
بنا بر ادعای او، هیأت ایرانى از عربستان خواسته تا جهت صدور ویزاى حجاج ایرانى به تهران بروند اما طرف عربستانی گفته که نیازى نیست چون سیستم الکترونیک وجود دارد.
این وزیر که بتازگی در این منصب تعیین شده گفت که «از میان درخواستهاى هیأت ایرانى مجوز براى گردهمایى حجاج در مکان مشخص و اقامه مراسم براءت و غیره بود».
بنتن ادعا کرد که «ما از حضور حجاج ایرانى استقبال مى‌کنیم به شرطی که همانند بقیه حجاج قوانین کشور را رعایت کنند».
در انتظار نظر صریح سعودی‌ها
چند روز بعد از صدور بیانیه سعودی‌ها، سازمان حج و زیارت درباره حج تمتع سال 95 نیز بیانیه‌ای صادر کرد و در آن آورد:
بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت بر اساس وظایف خود مبنی بر فراهم ساختن تمهیدات لازم و برنامه ریزی زود هنگام جهت اعزام حجاج ایرانی، از مدتها قبل پیگیر انجام مذاکرات و امضای صورتجلسه توافقات حج سال جاری بوده است که پس از سه ماه تأخیر از جانب دولت عربستان در تعیین زمان ملاقات و صدور روادید برای اعضای هیات حج جمهوری اسلامی ایران، سرانجام مذاکرات در تاریخ 26 فروردین 1395 برگزار گردید. لیکن با توجه به وعده های مسئولان وزارت مزبور در مورد رفع ابهامات موجود در پیش نویس توافقنامه، مقرر گردید که وزارت حج عربستان نظر صریح وزارت امور خارجه و سازمان هواپیمایی کشوری سعودی را در خصوص موارد ذیل اعلام دارد تا هیات ایرانی مجدداً به آن کشور عزیمت نماید:
1- چگونگی صدور روادید حجاج ایرانی با توجه به قطع روابط سیاسی دو جانبه از سوی عربستان.
یادآور می شود که در مذاکرات صورت گرفته، به هیچ وجه پیشنهادی از طرف سعودی در خصوص چگونگی صدور ویزا اعلام نگردیده است.
2- انتقال حجاج ایرانی توسط هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و هواپیمایی سعودی طبق سنوات گذشته.
ضمناً علاوه بر موارد فوق، موضوع ارایه خدمات کنسولی و حمایت های حقوقی از حجاج ایرانی و تضمین امنیت و سلامت آن ها با توجه به حوادث سال گذشته همچنان مورد تأکید جدی جمهوری اسلامی ایران بوده است که دولت سعودی باید پاسخگو باشد.
بنابراین با توجه به کمبود وقت، جمهوری اسلامی ایران مصراً می خواهد که دولت عربستان در اسرع وقت نسبت به فراهم کردن زمینه مناسب برای اعزام حجاج ایرانی بر اساس شرایط سنوات گذشته اقدام کرده و مانع انجام فریضه حج آنان نگردد.
وعده سعودی ها برای صدور ویزای حجاج در داخل کشور
سعید اوحدی نیز به انتشار بیانیه اخیر وزارت حج و عمره عربستان اشاره کرد و گفت: سه موضوعی که سعودی‌ها در این بیانیه به آن اشاره کردند، موضوعاتی نبوده که در مذاکرات اخیر به آنها پرداخته شده باشد.
وی افزود: ما با طرف سعودی بیش از 20 ساعت مذاکره داشتیم و ملاحظات ما در سه صفحه و 11 بند به آنها ارائه شد امیدوار بودیم که طرف سعودی در بیانیه‌اش به شرایط و ملاحظات ما که توقعاتی منطقی و عقلانی بود، پاسخ می‌داد.
رئیس سازمان حج بیان کرد: سعودی‌ها در این بیانیه به موضوع صدور ویزای الکترونیکی برای حجاج اشاره داشتند همچنین عنوان کردند که ما در خصوص انتقال حجاج پیشنهادی داده‌ایم که مغایر با قوانین بین المللی صنعت هوانوردی است که خواسته‌ها ما در خصوص پروازها همان چیزی است در سال‌های گذشته انجام می‌گرفته و بهره مندی زائران از خدمات پروازی کشور حق مسلم آنان است.
این مقام مسئول عنوان کرد: البته در این بیانیه به درستی آمده که ما این تفاهم نامه را امضا نکردیم، ما اعتقاد داریم همانطور که عربستان اعلام می‌کند که حج از روابط سیاسی جداست لذا شرایط مذاکره و تفاهمنامه‌ای که بخواهد به امضا برسد باید همانند سال‌های گذشته باشد و بدلیل اینکه شروط ما در تفاهم نامه لحاظ نشد از امضا آن امتناع کردیم.
تأکید مراجع بر موضوع حفظ عزت، کرامت و حرمت زائران و امنیت حجاج
رئیس سازمان حج و زیارت به دیدار اخیر با مراجع عظام تقلید اشاره کرد و گفت: مراجع عظام تقلید نیز بر دو موضوع و دغدغه مهم تضمین برای تأمین امنیت حجاج و حفظ عزت، حرمت و کرامت زائران تأکید دارند.
مهندس اوحدی با بیان مطلب که طرف سعودی بر نظم زائران ایرانی اذعان دارند، گفت: علی رغم این دیدگاه چه دلیلی دارد که سعودی‌ها بخواهند برای زائران ما محدودیت قائل شوند.
رئیس سازمان حج و زیارت با یادآوری فاجعه منا، حادثه سقوط جرثقیل در مسجد الحرام و رفتار دو پلیس فاسد در فرودگاه جده، توضیح داد: این امری کاملاً منطقی است که ما با توجه به دغدغه مردم و زائران از طرف سعودی بخواهیم که در خصوص تأمین امنیت حجاج به ما تضمین کند در حالی که ما نیز 20 راهکار خود را در این خصوص به صورت مکتوب و ترجمه شده به زبان عربی به آنها ارائه کردیم و لازم می‌دانیم این راهکارها که نتیجه ساعت‌ها جلسات کار گروه‌های تخصصی و نشست با هیأت های علمی است، به تفاهم نامه حج ضمیمه شود.
رئیس سازمان حج و زیارت حفظ حرمت، کرامت و عزت زائران ایرانی را دغدغه جدی این سازمان و نظام دانست و گفت: سال‌های گذشته شاهد برخی رفتارها و برخوردهای غیرمتعارف با زائران ایرانی در فرودگاه‌های عربستان بوده‌ایم ما در مذاکرات از سعودی‌ها خواستیم که به شکل مکتوب به ما این اطمینان را بدهند که دیگر شاهد چنین رفتارهایی در مبادی ورودی آن کشور نباشیم.
اوحدی با بیان این مطلب که سازمان حج و زیارت پیش از این اقدام به انتشار بیانیه‌ای در خصوص حج تمتع سال جاری کرد، توضیح داد: ما در این بیانیه بصورت صریح و شفاف خواسته‌های خود را اعلام کردیم اگر عربستان اراده‌ای برای پذیرش حجاج ایرانی دارد، بصورت صادقانه و شفاف اعلام کند که کدام بند از خواسته‌های ما قابل نقد است.
وی در سخنانش خاطر نشان کرد: اگر بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت با جدیت پیگیر حج هستیم بدلیل آن است که حج فریضه و واجب شرعی است و حقی است که خداوند به زائران عطا کرده و نمی‌خواهیم براحتی این حق از آنان سلب شود البته تأکید می‌کنیم که اقامه آن ملزم به حفظ عزت و کرامت زائران و تأمین امنیت آنان است.
رئیس سازمان حج و زیارت با بیان اینکه اجرای عملیات حج هم اکنون وارد محدوده زمانی قرمز شده است، اظهار داشت: خوشبختانه ظرفیت خوبی در خانواده حج و زیارت وجود دارد اما اگر اراده جدی در عربستان برای پذیرش زائران ایرانی وجود دارد، باید طی روزهای آینده مشخص شود تا کمیته‌های ما هر چه زودتر بتوانند برای امضای قراردادهای مسکن، تدارکات و حمل و نقل عازم عربستان شوند.
صدور ویزای حجاج در داخل کشور
اوحدی در ادامه گفت: اخیرا وزارت حج عربستان اعلام کرده که حاضر است تمهیداتی فراهم کند تا ویزای زائران در داخل کشور صادر شود که این اقدامی مثبت و البته حق مسلم زائران و نتیجه پیگیری های انجام شده بوده است.
رئیس سازمان حج و زیارت در خاتمه اطمینان داد که قطعا سازمان حج و زیارت تفاهم نامه ای را که در آن عزت و کرامت و حرمت زائران حفظ نشود و تضمینی برای تأمین امنیت زائران در آن قید نشده باشد را امضا نخواهد کرد.
