فاطمه فعال مسکین درباره برخی از مخاطرات اعتیاد به شبکههای اجتماعی در زندگی زناشویی جامعه ایرانی اظهار داشت: شبکههای اجتماعی سطح انتظارات افراد را بالا برده و بین واقعیت و انتظارات فرد، شکاف ایجاد می‌کند.
وی افزود: اعتیاد به شبکههای اجتماعی به دلیل نامحسوس بودن عمدتا مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
این روانشناس با بیان اینکه مسائل روانی به دلیل مشهود نبودن، چندان دغدغه نیستند و چون ظهور و بروز فیزیکی ندارند کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند، خاطرنشان کرد: در حال حاضر در دنیا کلینیک‌های ترک اعتیاد به اینترنت و شبکههای اجتماعی فعال هستند اما چرا باید در کشور ما چنین خدماتی وجود نداشته باشد.
وی مسئله اصلی را محسوس نبودن اعتیاد به شبکههای اجتماعی دانست و تصریح کرد: ما اعتیاد به شیشه را عینا می‌بینیم که چقدر روی چهره، شرایط زندگی و کار یک فرد تاثیر گذاشته است اما عوارض اعتیاد به شبکههای اجتماعی چندان که باید به چشم نمی‌آید چون همه درگیر آن شده‌ایم و به یک اپیدمی تبدیل شده است.
فعال مسکین با بیان اینکه مسائل روانی را نمی‌توان مانند مسائل فیزیک و شیمی تحت فرمول و میکروسکوپ قرارداد و نمی‌توان آن را مستند کرد، متذکر شد: تا جامعه متوجه اثرات روانی ناشی از شبکههای اجتماعی و فضای مجازی شود، زمان می‌برد و این فرآیند خیلی نرم، خاموش و نامحسوس اتفاق می‌افتد.
سهولت ارتباط از کانال شبکههای اجتماعی یکی از عوامل مهم زمینه‌ساز خیانت
این روانشناس بالینی به جابه‌جایی عوامل طلاق در گذشته و حال اشاره کرد و گفت: در حیطه روابط زناشویی چیزی که الان شاهد هستیم، جابه‌جایی عجیب و غریب عوامل طلاق است؛ در گذشته اعتیاد، بیکاری و خشونت مردان عامل اصلی طلاق بود اما الان خیانت به عامل مهمی در طلاق تبدیل شده است.
وی یکی از علل اصلی خیانت را سهولت برقراری ارتباط از مسیر شبکههای اجتماعی مبتنی بر اپلیکیشن‌های موبایلی دانست و تصریح کرد: در گذشته افراد به سختی می‌توانستند از طریق تلفن عمومی، نامه‌نگاری و ... روابط مخفیانه برقرار کنند اما الان دسترسی‌ها بسیار راحت شده و چارچوب ارزش‌ها تغییر کرده است.
فعال مسکین ادامه داد: افرادی که این روابط مجازی را شروع می‌کنند خود را اینگونه توجیه می‌کنند که فقط یک گفتگوی ساده است و آن را خیانت تلقی نمی‌کنند در صورتیکه خیلی از این روابط به ملاقات‌های حضوری و حتی روابط جنسی هم می‌رسد.
به اعتقاد وی بسیاری از این خیانت‌ها از شبکههای اجتماعی نشات گرفته که ذائقه‌ها را تغییر داده به ویژه ذائقه افراد در انتخاب همسر را بسیار تحت‌الشعاع ملاک و انتظارات جدید و سطحی قرار داده است.
طلاق‌های خاموش از نتایج ارتباط آزاد در شبکههای اجتماعی
این روانشناس با بیان اینکه ریشه برخی طلاق‌های عاطفی به ارتباطات آزاد در شبکههای اجتماعی برمی‌گردد، گفت: در گذشته سازگاری، الگوی زوجین بود اما الان قدرت سازگاری بسیار پایین آمده است؛ چرا؟ چون فرد به دلیل ارتباطات آسانی که می‌تواند از طریق فضای مجازی داشته باشد، به همسر خود می‌گوید تو نمی‌توانی با من بسازی از تو بهتر پشت در منتظر هستند.
وی یادآور شد: متاسفانه جامعه و اطرافیان هم فرد را تشویق می‌کنند؛ پدر و مادری که قبلا واژه طلاق را درگوشی و در اتاق به زبان می‌آوردند، الان دختر خود را به طلاق تشویق هم می‌کنند و خیلی به این روند کمک می‌کند.
این روانشناس با بیان اینکه علت اصلی رواج طلاق‌های خاموش، توجیه والدین برای تامین نیازهای عاطفی و حمایتی فرزندانشان است، افزود: مثلا فردی که در دهه چهارم زندگی خود است، طلاق عاطفی یا خاموش را به حواشی آن ترجیح می دهد.
این کارشناس حوزه مشاوره ازدواج به نقش شبکههای اجتماعی و ماهواره در این زمینه اشاره کرد و گفت: این شبکه‌ها به فرد القا می‌کنند که "اگر همسرت نیازت را تامین نمی‌کند، فرد دیگری هست!" خیلی راحت حریم‌ها در حال شکستن هستند و زمینه‌ساز همه اینها رسانه و شبکههای اجتماعی است که آن را تحت کنترل نگرفته‌ایم.
چاقوی دولبه شبکههای اجتماعی
وی با بیان این مطلب که شبکههای اجتماعی یک چاقوی دولبه هستند، گفت: این شبکه‌ها هم استفاده مثبت و هم آسیب‌هایی به همراه دارد؛ مساله مهم رعایت اعتدال و مدیریت در کاربرد آنهاست.
فعال مسکین به ایجاد شکاف در دنیای واقعی افراد اشاره و خاطرنشان کرد: اینستا، تلگرام و سایر شبکههای اجتماعی خوب و مفید هستند ولی به قدری در آنها غرق شده‌ایم که از دنیای واقعی فاصله گرفته‌ایم.
وی به بیان عواقب ایجاد این فاصله پرداخت و گفت: شبکههای اجتماعی با ارائه محتواهای جذاب و البته غیرواقعی، انتظارات کاربران را بالا می‌برند که در مورد مسائل جنسی عمق شکاف ایجاد شده بیشتر و خطرناک‌تر است.
این روانشناس با اشاره به اینکه پر کردن این شکاف بین واقعیت و انتظارات فرد بسیار دشوار است، متذکر شد: هر فردی آرمان‌ها و ایده‌آل‌هایی در زندگی خود داشته و به دنبال این است که فاصله بین واقعیت و ایده‌آل خود را کم کند و شبکههای اجتماعی با ارائه محتواهای عجیب و غریب و فراتر از واقعیت، انگیزش لازم برای افزایش این شکاف را فراهم می‌کنند، دلیل این امر نیز دست‌نیافتنی بودن معیارهایی است که رسانه‌ها ایجاد کرده‌اند.
وی با تاکید بر تقویت فرهنگ جستجوگری در بین مردم گفت: ما مسائل را خیلی ساده می‌پذیریم مثلا فردی که فیلم پورنو می‌بیند آیا از واقعیت پشت صحنه این فیلم هم آگاهی دارد که چند بار کات داده می‌شود تا به جذابیت فیلم بیفزاید؟! آن وقت این فرد از همسر خود توقع رابطه‌ای در حد آن فیلم را دارد که این شدنی نیست چون اصلا واقعی نیست و چون واقعیت نیست، تعارض ایجاد می‌کند و زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
از دست رفتن خودآگاهی نسبت به زمان
وی به لذت‌بخش بودن استفاده از شبکههای اجتماعی اشاره و تصریح کرد: اغلب فراموش می‌کنیم که زمان زیادی را صرف گشتن در این شبکه‌ها کرده‌ایم اما به خانواده خود زمانی اختصاص نداده‌ایم؛ در این حالت فرد خودآگاهی‌اش نسبت به زمان را از دست می‌دهد.
این روانشناس با اشاره به اینکه جذابیت دنیای مجازی آن را به ابزاری قوی برای اثرگذاری روی افراد تبدیل کرده، گفت: ویدئو کلیپ‌هایی که در این شبکه‌ها منتشر می‌شوند، به راحتی قادرند مضامین مختلفی را منتقل کنند مثلا شوخی‌هایی که ممکن است در فرهنگ ما قبح داشته باشد ولی از طریق همین شبکههای اجتماعی رایج شده و همین امر به خودی خود ارزش‌ها و تعارف جدیدی را ارائه می‌کند که در برخی مواقع با باورهای مذهبی و عرفی در تضاد است.
نقش گروه همسالان در تشویق نوجوانان به استفاده آزاد از شبکههای اجتماعی
فعال مسکین به اهمیت نقش گروه همسالان در تاثیرگذاری بر روی نوجوانان اشاره کرد و گفت: گروه همسالان باورهایی را به نوجوان منتقل می‌کند از این قبیل که جامعه عوض شده، ما دیگر بزرگ شدیم و ... که این باورها نوجوان را به سمت استفاده آزاد و بی‌رویه از این شبکه‌ها هدایت می‌کند.
وی افزود: در این بین خانواده‌هایی که از فعالیت فرزندان خود غافل می‌شوند، معتقدند فرزندشان را خوب تربیت کرده و امکانات زیادی در اختیارش گذاشته‌اند اما از آموزش‌های غلطی که فرزندشان از طریق شبکههای اجتماعی دریافت می‌کند، غافل هستند.
این روانشناس ادامه داد: به عنوان مثال یکی از مشکلات والدین سیگار کشیدن و مواد روان‌گردان صنعتی جدید نوجوانان است؛ مساله این است که این فرزندان در برابر والدین خود می‌ایستند و توجهی به رهنمودهای پدر و مادر خود ندارند؛ این مشکلات از یک طرف به تربیت والدین بر می‌گردد و از طرف دیگر به آزادی‌هایی که در غرب ترویج می‌شود و همین فرهنگ از طریق فضای مجازی و شبکههای اجتماعی به جامعه اسلامی ما تزریق می‌شود.
عدم کنترل والدین بر فرزندان، اختلالات روانی زیادی ایجاد می‌کند
فعال مسکین متذکر شد: عدم کنترل صحیح و اصولی بر روی فرزندان، آنها را در معرض آسیب‌های پی در پی قرار می‌دهد؛ در حال حاضر یک نوجوان 15 ساله چند بار شکست عشقی خورده است! روح و روانش مورد رنجش و صدمه واقع شده است.
وی افزود: نباید به فرزندمان فقط بگوییم این کار را نکن بلکه باید به وی اجازه انتخاب بدهیم و پیامدهای انتخابش را هم برایش شرح دهیم بنابراین فرزندپروری و ارزش‌هایمان هم تحت‌الشعاع است؛ فرزندانمان افرادی سرشار از مشکلات روانی می‌شوند و شکست‌هایی را تجربه می‌کنند که خیلی برایشان زود است و آمادگی آن را ندارند.
عادی‌سازی ضد‌ارزش‌ها توسط شبکههای اجتماعی
این روانشناس بالینی ضمن مخالفت با حذف شبکههای اجتماعی از زندگی امروزی گفت: باید هوشیارانه از آنها استفاده کنیم و آگاهی‌های لازم را به مردم بدهیم لذا استفاده از این ابزارها اجتناب‌ناپذیر است.
وی به تربیت بچه‌های دهه 70 و 80 اشاره کرد و گفت: الان دیگر کسی لب نمی‌گزد وقتی می خواهد از دوستی دختر و پسر صحبت کند؛ این ضدارزش ها از کجا می‌آید؟ تهدیدی به نام ماهواره و شبکههای اجتماعی؛ چیزهایی برای مردم عادی شده است در واقع یکی از آثار رسانه‌های اجتماعی، عادی‌سازی ارزش‌های جدید است، اینکه من با همکار مرد خود ارتباط داشته باشم و درد و دل کنم و حتی از معایب شوهرم بگویم دیگر چیز بدی نیست و این حریم‌ها مدام در حال باز شدن است و قبح بسیاری از مسائل شکسته شده است.
وی تاکید کرد: متاسفانه بلد نیستیم از اینترنت و شبکههای اجتماعی درست و مفید استفاده کنیم؛ آمارهای موجود نشان می‌دهد که بیشترین سرچ‌ها مربوط به محتواهای پورنو است.
دنیای مجازی جای والدین کودک را می‌گیرد
فعال مسکین، کنجکاوی را عامل اصلی گرایش کودکان به استفاده از موبایل دانست و گفت: اگر پدر و مادری روی فرزند خود کنترل نداشته باشند، اثر دنیای مجازی روی کودک بیشتر از آنها خواهد بود.
وی افزود: متاسفانه سختگیری‌های شدیدی که والدین در گذشته داشتند، باعث شده فرزندان آنان که والدین فعلی هستند، فرزندان خود را کاملا آزاد بگذارند چیزی که خودشان کاملا از آن محروم بودند؛ در این شرایط رسانه‌ها و شبکههای اجتماعی مجازی کنترل فرزندان ما را به دست می‌گیرند.
لایک بیشتر، هویت قوی تر!
این روانشناس با بیان اینکه اخلاق، فرهنگ و ارزش‌های دهه هفتادی‌ها در اثر آزادی استفاده از شبکههای اجتماعی تغییر کرده است، گفت: نتیجه چنین شرایطی این است که نوجوانان و جوانان ما به دنبال ارزش‌های غربی هستند و الان لایک بیشتر است که هویت افراد را تعیین و تعریف می‌کند.
وی متذکر شد: در این حالت ارزش‌ها تغییر کرده و فرم جدیدی از جامعه، ارزش‌ها و باورها شکل خواهد گرفت و نتاسفانه در زمینه فرهنگسازی در فضای مجازی کار اندکی صورت گرفته است.
