بارها در رسانه ها تکرار شده که نباید سرخود دارو یا مکملی را مصرف کنید. داروها در شرایط خاص برای درمان بیماری ها ضروری و لازم اند اما در عین می توانند عوارض ناخوشایندی داشته باشند. به همین دلیل باید میزان و حتی شیوه مصرف آنها در مشورت با متخصصان تعیین شود.
شاید ندانید اما مکمل آهن، آنتی بیوتیک ها، آسپرین، داروهای ضدافسردگی و… می توانند باعث زردی یا سیاهی دندان یا ایجاد لک روی آن شوند و حتی زمینه ساز پوسیدگی یا تخریب بافت استخوانی باشند؛ عوارضی که برخی از آنها حتی با قطع مصرف دارو هم رفع نمی شود. در این مطلب توضیحات بیشتری ارائه می دهیم.
داروی ضدافسردگی و سایش دندان
مصرف برخی داروهای ضدافسردگی در طولانی مدت و پس از حداقل 6 ماه استفاده می تواند باعث بروز یا تشدید دندان قروچه شود. دندان قروچه نوعی سایش غیرارادی دندان هاست که فرد معمولا شب ها دچار آن می شود و باعث صاف شدن مینای دندان خواهد شد. البته با قطع مصرف داروها، دندان قروچه هم به مرور و به تدریج رفع می شود و هرچه زودتر این اتفاق بیفتد به نفع سلامت دندان هاست. گرچه هرگز نباید بدون تجویز متخصص و سرخود اقدام به قطع داروهای ضدافسردگی کرد.
مصرف برخی از داروهای ضدافسردگی نیز می تواند عامل بروز پوسیدگی های دندانی باشد زیرا این دسته از داروها بر میزان ترشح بزاق اثر منفی می گذارند و از آنجا که بزاق حاوی ترکیب های ضدباکتری بسیاری از جمله لیزوزیم، پروکسیداز و لاکتروفرین است، کاهش ترشح آن زمینه ساز پوسیدگی دندان می شود. معمولا با قطع مصرف دارو روند پوسیدگی دندان هم متوقف می شود. به همین دلیل توصیه می شود اگر تحت درمان با این داروها هستید مرتب به دندان پزشک مراجعه کنید اما هرگز بدون نظر پزشک سرخود اقدام به قطع درمان نکنید.
فلوئور و لک های دندانی
معمولا افراد برای محافظت از دندان هایشان از فلوئور استفاده می کنند اما مصرف بی رویه و سرخود این ماده می تواند به دندان ها صدمه بزند. استفاده بیش از حد فلوئور در کودکان (بیش از 1.5 میلی گرم در روز برای کودکان و 0.1 میلی گرم بر کیلوگرم در نوزادان) می تواند به مبنای دندان آسیب برساند. در این شرایط معمولا فلوئور باعث ایجاد لک های سفید و متخلخل روی دندان می شود. به این حالت فلوئوروز می گویند که به خصوص دندان های در حال شکل گیری در کودکان و حتی جنینی که در زندگی رحمی در مواجهه با فلوئور است را تهدید می کند. متاسفانه فلوئوروز بازگشت ناپذیر است.
مینای دندان توانایی ترمیم دوباره خود را ندارد و تنها می توان به کمک روش های ترمیم زیبایی اثر آن را از بین برد. توصیه می کنیم هرگز سرخود به کودکان مکمل های خوراکی فلوئور ندهید. آب و خمیر دندان ها خودشان حاوی فلوئور هستند. برای کودکان نیز از خمیردندان هایی استفاده کنید که میزان فلوئور آن کمتر یا حد بیشتر 50 میلی گرم فلوئور در 100 میلی گرم باشد.
بیوفسفات ها و تخریب بافت استخوانی فک
بیوفسفات ها برای درمان پوکی استخوان و متاستاژ استخوانی در سرطان پستان، پروستات و ریه تجویز می شوند اما این داروها به شدت روی دندان ها اثر مخرب دارند. بیوفسفات ها می توانند باعث استئونکروز یا تخریب بافت استخوانی شوند که از دندان ها محافظت می کند.
استئونکروز بسیار دردناک است و می تواند زمینه ساز بروز عفونت شود. با توجه به مدت زمانی که فرد تحت درمان با این نوع داروهاست، ممکن است عوارض بازگشت پذیر یا دائمی شود. معمولا بعد از قطع مصرف داروست که متخصص می تواند در مورد میزان عوارضی که دارو بر دندان گذاشته نظر بدهد.
توصیه می شود قبل از اینکه این نوع درمان ها آغاز شود فرد با مراجعه به دندان پزشک وضعیت دندان های خود را اصلاح کند. بهتر است تا زمانی که تحت درمان با بیوفسفات ها هستید از خالی کردن دندان پرهیز کنید زیرا این کار احتمال نکروز بافت را افزایش می دهد. هرگز بدون مشورت با متخصص مربوطه نیز مصرف دارو را قطع نکنید.
بیوفسفات ها و تخریب بافت استخوانی فک
بیوفسفات ها برای درمان پوکی استخوان و متاستاژ استخوانی در سرطان پستان، پروستات و ریه تجویز می شوند اما این داروها به شدت روی دندان ها اثر مخرب دارند. بیوفسفات ها می توانند باعث استئونکروز یا تخریب بافت استخوانی شوند که از دندان ها محافظت می کند. استئونکروز بسیار دردناک است و می تواند زمینه ساز بروز عفونت شود. با توجه به مدت زمانی که فرد تحت درمان با این نوع داروهاست، ممکن است عوارض بازگشت پذیر یا دائمی شود. معمولا بعد از قطع مصرف داروست که متخصص می تواند در مورد میزان عوارضی که دارو بر دندان گذاشته نظر بدهد.
توصیه می شود قبل از اینکه این نوع درمان ها آغاز شود فرد با مراجعه به دندان پزشک وضعیت دندان خود را اصلاح کند. بهتر است تا زمانی که تحت درمان با بیوفسفات ها هستید از خالی کردن دندان پرهیز کنید زیرا این کار احتمال نکروز بافت را افزایش می دهد. هرگز بدون مشورت با متخصص مربوطه نیز مصرف دارو را قطع نکنید.
آنتی بیوتیک و زردی دندان
آنتی بیوتیک ها می توانند عامل زردی، قهوه ای شدن یا رنگ خاکستری دندان شوند. تتراسایکلین بیش از سایر آنتی بیوتیک ها چنین عوارضی دارد. این عارضه بیشتر متوجه زنان باردار، جنین آنها و کودکان است که مولکول های دارو در عاج و مینای دندان آنها فرو می رود. متاسفانه این نوع تغییر رنگ بازگشت ناپذیر است و تنها با سفید کردن دندان می توان رنگ طبیعی را به آن بازگرداند.
مصرف تتراسایکلین در کودکان زیر 8 سال، زنان باردار و شیرده ممنوع است. مصرف طولانی مدت سایر آنتی بیوتیک ها از جمله آموکسی سیلین نیز می تواند باعث تغییر رنگ دندان ها شود که البته موقت و گذراست.
آسپیرین و خونریزی لثه
تنها داروهای خاص، عوارض دندانی ندارند و برخی داروهای پرمصرف مثل آسپیرین هم با عوارض دندانی همراه اند. آسپیرین که معمولا برای رقیق شدن خون تجویز می شود می تواند عامل خونریزی از لثه باشد. این عارضه زمانی بروز می کند که یا لثه از قبل ملتهب باشد یا دارو به مدت طولانی مصرف شود. مثلا بیماران مبتلا به ناراحتی های قلبی که روزانه برای تمام طول عمرشان باید آسپیرین مصرف کنند، بیشتر دچار این عارضه می شوند. خونریزی از لثه که ناشی از مصرف آسپیرین باشد، برگشت پذیر است و به محض قطع مصرف دارو پایان می یابد، اما هرگز بدون تجویز پزشک اقدام به انجام این کار نکنید.
مکمل آهن و سیاهی دندان
آیا به دلیل فقر آهن و کم خونی مکمل آهن مصرف می کنید؟ مکمل آهن به شکل شربت می تواند باعث سیاه شدن رنگ دندان حتی با چندروز استفاده شود. معمولا با قطع مصرف دارو، سیاهی دندان هم رفع می شود اما بهترین روش این است که از قطره چکان استفاده کنید تا دندان ها تغییر رنگ ندهند و بلافاصله بعد از مصرف قطره آهن آب بنوشید. اگر احساس می کنید سیاه شدن دندان در حال پیشرفت است و مایه نگرانی شما شده، هرگز سرخود مصرف مکمل آهن را قطع نکنید و ابتدا با متخصص در این رابطه صحبت کنید.
دهانشویه و تغییر رنگ دندان
غیر از قطره آهن برخی از دهانشویه ها هم می توانند باعث قهوه ای شدن رنگ دندان ها یا پروتزهای دندانی شوند. بیشتر این نوع دهانشویه ها حاوی کلرهگزیدین هستند. معمولا تاثیر این نوع دهانشویه ها بعد از گذشت 15 روز از استفاده، نمایان می شود. به همین دلیل بهتر است بیش از 10 روز از آنها استفاده نکنید. اگر متوجه تغییر رنگ دندان شدید، فورا استفاده از دهانشویه را کنار بگذارید و در عین حال که دندان ها را مسواک می زنید به خوبی آنها را آب بکشید.
* داروساز و استادیار گروه فارماکولوژی دانشگاه علوم پزشکی ایران
