یک پژوهش انجام شده که منابع مالی آن از سوی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناران وابسته به نهاد ریاست جمهوری تامین و به سیله خسرو رشید دکترای روانشناسی دانشگاه بوعلی سینای همدان انجام شده است، «رفتار پرخطر در بین دانشآموزان نوجوان دختر و پسر شهر تهران» را اندازهگیری کرده است. بر اساس نتایج این پژوهش که در فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی شماره ۵۷ منتشر شده است.
یافتههای پژوهش
یافتههای به دست آمده در زمینه توزیع فراوانی ویژگیهای جمعیتشناختی نمونه های مورد بررسی نشان میدهد که رده سنی نوجوانان مورد بررسی میان ۱۵ تا ۱۸ سل بود که ۵۰ درصد آنها (۵۱۱ نفر) دختر و ۵۰ درصد (۵۱۱ نفر) پسر بودند. از این میان، ۳۱.۹ درصد ۱۵ ساله، ۳۰.۸ درصد ۱۶ ساله، ۲۸.۷ درصد ۱۷ساله و ۸.۶ درصد ۱۸ ساله بودند. همچنین از قومیت های گوناگون فارس، آذری، لر، کرد و سایر موارد در نمونه بررسی وجودداشتند. میزان همهگیری ر فتارهای پرخطر در میان نوجوانان دانشآموز مورد بررسی به طور کلی و جداگانه برای هر جنس در جدول شماره ۱ آمده است.
بر اساس یافتههای ارایه شده در حدول تجربه کشیدن قلیان با ۵۱.۵ درصد، تجبره کشیدن سیگار با ۳۵.۲ درصد، تجربه رابطه جنسی با میل خود با ۳۰.۴ درصد، کتکاری در بیرون از خانه (جز مدرسه) با ۲۸.۱ درصد و تجربه مصرف الکل با ۲۷.۴ درصد به ترتیب همهگیرترین رفتارهای پرخطر در میان دانشآموزان مورد بررسی بودند. همچنین تجربه مصرف کراک و هرویین هر یک با ۱.۵ درصد، تجربه مصرف کوکایین با ۲ درصد، تجربه مصرف متادون با ۲.۹ درصد و تجربه مصرف تریاک با ۳.۳ درصد به ترتیب کمترین میزان شیوع رفتارهای پرخطر را در میان دانشآموزان مورد بررسی دارند.
توزیع درصد فراوانی رفتارهای پرخطر در میان نوجوانان پسر و دختر
نوع رفتار پرخطر |
پسر |
دختر |
کل |
داشتن چاقو و... بیرون خانه (جز مدرسه) |
۲۱.۹ |
۹.۴ |
۱۵.۶ |
همراه داشتن چاقو و پنجه بوکس در مدرسه |
۲.۴ |
۷.۹ |
۱۴.۱ |
کتککاری در بیرون از خانه (جز مدرسه) |
۳۶.۹ |
۱۹.۴ |
۲۸.۱ |
کتککاری در مدرسه در ۱۲ ماه گذشته |
۳۴.۲ |
۱۸.۳ |
۲۶.۲ |
رابطه جنسی اجباری |
۱۷.۱ |
۱۲.۶ |
۱۴.۸ |
اقدام به خودکشی در ۱۲ ماه گذشته |
۹.۱ |
۱۰.۴ |
۹.۷ |
تجربه کشیدن سیگار |
۳۸.۵ |
۳۲ |
۳۵.۲ |
تجربه قلیان کشیدن |
۵۴.۰ |
۴۹.۱ |
۵۱.۵ |
تجربه مصرف الکل |
۳۲.۲ |
۲۲.۶ |
۲۷.۴ |
تجربه مصرف حشیش |
۷.۴ |
۳.۳ |
۵.۳ |
تجربه مصرف تریاک |
۴.۸ |
۲.۰ |
۳.۳ |
تجربه مصرف کوکایین |
۳.۲ |
۱.۰ |
۲.۰ |
تجربه مصرف هرویین |
۲.۲ |
۰.۸ |
۱.۵ |
تجربه مصرف کراک |
۲.۸ |
۰.۲ |
۱.۵ |
تجربه مصرف کریستال |
۴.۴ |
۱.۸ |
۳۰. |
تجربه مصرف متادون |
۳.۸ |
۲.۲ |
۲.۹ |
تجربه مصرف اکس |
۵.۲ |
۳.۳ |
۴.۲ |
تجربه مصرف سایر مواد |
۵.۳ |
۲.۰ |
۳.۶ |
تجربه رابطه جنسی با میل خود |
۳۳.۹ |
۲۷ |
۳.۴ |
استفاده از کاندوم در آخرین رابطه جنسی |
۴۶.۰ |
۳۶.۴ |
۴۳.۷ |
همچنین بر اساس یافتههای جدول، شایعترین رفتارهای پرخطر دانشآموزان پسر مورد بررسی به ترتیب تجربه کشیدن قلیان با ۵۴ درصد، تجربه کشیدن سیگار با ۳۸.۵ درصد، تجربه کتکاری در بیرون از خانه (جز مدرسه) و در درون مدرسه به ترتیب با ۳۶.۹ درصد و ۳۴.۲ درصد، تجربه رابطه جنسی با میل خود با ۳۳.۹ درصد و تجربه مصرف الکل با ۳۲.۲ درصد هستند. شایعترین رفتارهای پرخطر در میان دانشآموزان دختر مورد بررسی نیز به ترتیب تجربه کشیدن قلیان با ۴۹.۱ درصد، تجربه کشیدن سیگار با ۳۲ درصد، داشته رابطه جنسی با میل خود با ۲۷ درصد، تجربه مصرف الکل با ۲۲.۶ درصد و کتکاری در بیرون از خانه (جز مدرسه) با ۱۹.۴ درصد هستند.
مقایسه
با توجه به یافتههای تحقیق حاضر، رفتارهای پرخطری همانند سوءمصرف مواد (الکل، سیگار، قلیان، حشیش، تریاک و مانند اینها)، خشونت و رفتارهای جنسی در میان نوجوانان دانشآموز مقطع متوسطه شهر تهران بسیار شایع است. در مقایسه یافتههای این پژوهش با پژوهشی که توسط مرکز مهار و پیشگیری بیماریها در ایالات متحده امریکا در سال ۲۰۱۱ انجام شده است، چندین نکته دیده میشود. نخست اینکه کشیدن قلیان که گونهای از سوءمصرف مواد است و در فرهنگ ما بسیار همهگیر شده است، در آن کشور دیده نمیشود و در بررسیهای آنان نیز به همین دلیل مورد ارزیابی قرار نمیگیرد. همچنین در حالی که همهگیرترین رفتارهای پرخطر در آن کشر به ترتیب تجربه رابطه جنسی در یک سالو سه ماه پیش از پژوهش به ترتیب برابر با ۴۷.۴ درصد و ۳۳.۷ درصد، مصرف الکل در یک ماه پیش از پژوهش با۳۸.۷ درصد، دعوا و کتککاری با ۳۲.۸ درصد، مصرف ماریجوانان با ۲۳.۱ درصد و سیگار با ۱۸.۱ درصد بودند، در شهر تهران قلیان با حدود ۵۰ درصد و سپس سیگار با حدود ۳۵ درصد، رابطته جنسی با ۳۰ درصد، کتککاری با ۲۸ درصد، سوء مصرف مواد (جز قلیان، الکل و سیگار) با ۲۸ درصد و الکل با حدود ۲۷ درصد به ترتیب همهگیرترین رفتارهای پرخطر در میان نوجوانان دانشآموز شهر تهران بودند. بنابراین جز کشیدن قلیان و سیگار که در آن نوجوانان دانشآموز شهر تهران به طور چشمگیری بالاتر از نمونه امریکایی قرار دارند. در دیگر موارد مانند سوءمصرف مواد، رابطه جنسی و دعوا و کتککاری نمونه امریکایی درصد بالاتری را به خود اختصاص داده است. در مقایسه یافتههای پژوهش بانمونه هندی (پژوهش پروپاجاتی و همکاران، ۲۰۱) نیز باید گفت که نوجوانان شهر تهران در دو مورد رابطه با جنس مخالف و سوءمصرف مواد فراوانی بالاتری را نسبت به نمونه هندی از خود نشان میدهند. بر اساس پژوهش الیکسون (۲۰۰۰) نیز رابطه جنسی با حدود ۵۰ درصد، الکل با ۳۰ درصد، سیگار با ۲۰ درصد، و سوءمصرف مواد با ۱۶ درصد بالاترین رفتارهای پرخطر بودند، که باز هم این یافتهها با یافتههای این پژوهش تا اندازهای تفاوت نشان میدهد.
در حالی که میزان تجربه رابطه جنسی در نوجوانان دانشآموز شهر تهران پایینتر است، میزان مصرف سیگار در آنان بالاتر است. یافتههیا این پژوهش با یافتههای پژوهش حمدیه و همکاران (۱۳۸۷)، زادهمحمدی و همکاران (۱۳۸۷)، سلیمانینیا و همکاران (۱۳۸۴) همانندیها و تفاوتهایی را نشان میدهد که بیشترین تفاوت در زمینه میزان مصرف قلیان در این پژوهش (که در پژوهشهای نامبرده مورد بررسی قرار نگرفته بود) و نیز میزان بالای مصرف سیگار و رابطه جنسی به دست آمده در این پژوهش دیده میشود. در کنار این، یافتههای پژوهش نشان میدهد که تفاوت معناداری میان میزان شیوع رفتارهای پرخطر در میان دختران و پسران نوجوان شهر تهران وجود دارد. بدین معنا که نوجوانان پسر بیش از دختران به رفتارهای پر خطر دست میزنند. همچنین سایر یافتههای پژوهش نشان میدهد که میزان شیوع رفتارهای پرخطر در میان نوجوانان قومیتهای گوناگون (فارس، اذری، کرد، لر و سایر موارد) از یک سو و میان نوجوانان مناطق شمال و جنوب تهران از سوی دیگر تفاوتی وجود ندارد.