با ورود تکنولوژی به زندگی انسان‌ها، سبک زندگی تغییرات وسیعی داشته و این تغییرات با خود رفتارهای جدید، دیالوگ‌ها و مسائل جدیدی را ایجاد کرده است. در چند سال اخیر با ایجاد و تکثیر سریع و متنوع شبکه‌های اجتماعی تحت وب با استفاده از نرم افزارهای «اسمارت فون» موبایل و تبلت و... سرعت تکثیر و خوگیری به این شبکه ها، هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود. به طور میانگین در جامعه ما هر فردی حدود 5 ساعت از زمان خودش را در این شبکه‌ها طی می‌کند و بسیاری از افراد این شبکه‌ها را فضای جدیدی برای معرفی خود ایده آل خویش و کسب نوازش‌های روانی و عاطفی می‌دانند. با سر زدن به اینستاگرام، فیس‌بوک، لینکداین، تلگرام و... می‌توان بسیاری از عکس ها، جملات و رفتارهای اجتماعی را دید که جای تأمل و تعمق دارد. بسیاری از افراد جامعه ما، خانواده ها، بویژه جوانان و زوجین نیز به دلیل در دسترس بودن این شبکه ها، هیجان، تأیید طلبی و نوازش مثبت گرفتن، در معرض دید بودن و میل به دیده شدن و جلب توجه در این شبکه‌ها را جایگزین فضای واقعی زندگی شان کرده‌اند. برخی از همین افراد و زوج‌ها به دلیل نداشتن سپر روانی و توانمندی‌های روان شناختی و عاطفی، دچار مشکلات زیادی می‌شوند و همان فضا یا فردی که زمانی آن را منبع آرامش می‌دانستند براحتی تبدیل به بلای جان آنها و زندگی شان می‌شود. این افراد بیشتر زمان شان را در این شبکه می‌گذرانند، دوستی‌های رنگارنگ را در این گروه‌ها تجربه می‌کنند و بسیاری اوقات با حضور در گروه‌ها و به اشتراک گذاری مطالبی که حتی نمی‌دانند مستند هست یا نه وارد ارتباطات مجازی می‌شوند که بعد از مدتی تبدیل به یک باتلاق ارتباطی منفی می‌شود. به دلیل بحران عزت نفسی که در بخشی از جامعه ایرانی بروز یافته است شاهد رفتارهای افراطی و تفریطی در شبکه‌های اجتماعی هستیم.
شواهد حاکی از آن است که گفت‌و‌گوهای خانوادگی فراموش و یا کمرنگ شده و پیام‌های افراد به عنوان دوست اجتماعی باعث بهم ریختگی روابط زوجین بسیاری شده است که می‌تواند در آینده نه چندان دور تبدیل به یک معضل اجتماعی شود. بر شمردن این مشکلات به معنای نادیده گرفتن نقاط قوت و حسن‌های شبکه‌های اجتماعی نیست اما فراوانی رفتارهای آسیب زا در محیط وب و شبکه‌های اجتماعی و مد شدن برخی رفتارهای نابهنجار باعث شد تا این موضوع را ارزیابی و بررسی کنیم و به همین دلیل نکاتی برای حضور در این شبکه‌ها و گروه‌ها توصیه می‌شود شاید از این طریق آسیب کمتری ببینیم:
حتماً بین ارتباط در فضای عادی و واقعی با ارتباط در فضای مجازی تفاوت رفتاری و نگرشی داشته باشید. بدین معنا که اگر در فضای واقعی با افرادی مواجه می‌شوید که امکان شناخت واقعی از آنها را دارید و حتی خود را خبره این کار هم می‌دانید، مراقب باشید که زمین بازی فضای شبکه‌های اجتماعی متفاوت است و نیاز زیادی به هوشمندی دارد. بسیاری اوقات افراد با چهره واقعی در این گروه‌ها و شبکه‌ها ظاهر نمی‌شوند. بنابراین شما نیاز به حساسیت بیشتری در این زمینه دارید.
لطفاً در فضای مجازی اعتماد زود هنگام نداشته باشید. اجازه بدهید حتی در گروهی که مدام حضور دارید افراد در یک مدت زمان 45 تا 60 روزه خودشان را به شما معرفی کنند و شما این فرد را در فضای گروه ارزیابی نکنید چرا که ما در گروه‌های مجازی هیچ وقت از چهره ضعیف و آسیب پذیرمان حرف نمی‌زنیم بلکه از چهره بی‌عیب و نقص و توانمند خودمان سخن می‌گوییم. پس نه بدبین باشید و نه خوش‌بینی کاذب داشته باشید. با تأمل و تفکر با افراد وارد فضای ارتباطی بشوید.
اگر در فضای عمومی و واقعی با آدم‌ها مرز ندارید و مدام مورد آسیب و سوءاستفاده هستید حتی از همجنس‌های خود، لطفاً تا برای خودتان حریم روانی و عاطفی نساخته‌اید وارد شبکه‌های مجازی به‌ویژه گروه‌ها که فعالیت افراد در آنها نزدیک تر است نشوید. فرد یا زوجی که برای خود و حریم شخصی و روانی شان مرز نداشته باشند همیشه گرفتار اتفاقات و مشکلات غیر قابل جبران می‌شوند.
همه ما دچار مشکلاتی هستیم. یکی از بزرگترین مشکلات این جامعه در فضای ارتباطات بین فردی «سندرم گرسنگی و ولع عاطفی» است. این افراد همه جا هستند. از یک طرف به شما طوری عشق می‌ورزند که احساس می‌کنید این فرد تنها کسی است که این‌قدر شما را دوست دارد و از سوی دیگر کافیست به خواسته‌ها و نیازهای عاطفی او پاسخ ندهید. شما را قطعاً زیر سؤال خواهد برد و از او آسیب خواهید دید. مراقب این گروه افراد باشیم. چه بسا بسیاری از این افراد دچار اختلالات روان شناختی باشند و شما ندانید:
٭ افرادی که دچار رفتارهای هیجانی ناسالم هستند و پیش‌بینی پذیر نیستند.
٭ افرادی که به یکباره شما را آن قدر بالا می‌برند که خودتان هم باورتان نمی‌شود و بعد شما را به قعر کشیده و زیر سؤال برده و لگدمال می‌کنند.
٭ افرادی که همیشه می‌خواهند نقش ناجی شما را داشته باشند و خود را مسئول بی‌چون چرای شما می‌دانند.
٭ افرادی که با شما از روابط جنسی، دنیای روابط جسمانی، کلیشه‌های جنسیتی، کنجکاوی‌های جنسی و جنسیتی حرف می‌زنند یا دارای این گفتمان هستند.
٭ افرادی که خودشان را مبرای از هر گونه اشتباه و خطا می‌دانند و همیشه دیگران را مقصر جلوه می‌دهند
٭ مراقب افرادی که به شما درخواست‌های خارج از عرف در دنیای مجازی مانند ارسال عکس، استیکرهای خاص، عکس‌های پورنو، کنترل‌گری‌های مجازی شدید برای مچ گیری(مثلا چرا on بودی اما با من حرف نزدی)، و افرادی که براحتی درباره عکس شما و ظاهر شما نظرات خاص و جزئی‌نگر می‌دهند بدون اینکه این فضا به آنها داده شود، باشید. شما برای آنها طعمه خوبی ارزیابی شده‌اید.
٭ لطفاً مراقب افرادی که مدام از شما درخواست وقت برای گوش دادن و یا درد و دل به صورت « افراطی» می‌کنند، باشید.
٭ کنجکاوی این افراد این گونه است که امروز از پیام، یا عکس و یا شعر تو این حس را دارم و دیالوگ بعدی این افراد این است که می‌خواهی با من حرف بزنی و شما با اجازه به این آدم‌ها آنها را وارد حیاط خلوت زندگی تان کرده اید. این افراد بدون توجه به نیازهای شما و ارزش‌های شما، در حیاط خلوت زندگی تان چادر می‌زنند و با درخواست‌ها و حق مالکیت‌های آغشته به دوست داشتن، شما را وارد بازی‌های خود می‌کنند.
٭ افرادی که هر روز یک نفر را تخریب می‌کنند و خودشان را مسئول پرده برداری از زندگی دیگران می‌دانند. این افراد با بازی« من مسائل یا چیزهایی را می‌دانم که شما نمی‌دانید» وارد فضای شما می‌شوند و به شما اضطراب خواهند داد. لطفاً گارد خود را ببندید و این افراد که دچار بدبینی و ناکامی‌های ارتباطی هستند را کنترل کنید.
لطفاً مراقب باشید که تا کجا و چقدر با افرادی که درست نمی‌شناسید در شبکه‌ها و گروه‌های اجتماعی دست به خود افشایی می‌زنید. لطفاً خودتان را به لحاظ روانی برای افرادی که نمی‌شناسید و هنوز با آنها از نزدیک آشنایی واقعی ندارید باز نکنید. رفتار خود افشایی برای درمانگر شما و یا کسانی که جزو افراد اصلی زندگی شما هستند باید اتفاق بیفتد نه افرادی که در گروه‌های مجازی هستند.
هر کجا احساس کردید منظور و یا درک درستی از حرف طرف مقابل ندارید لطفاً از «استراتژی نقد کردن» استفاده کنید. یعنی به جای داستان‌سازی و ساخت تصورات غلط و مشکل‌دار یک جانبه، از طرف مقابل سؤال بپرسید. بر سر کلمات کلیدی با افراد به توافق برسید. اجازه ندهید که تعارض‌تان ماندگار شود، چون تبدیل به خشم می‌شود و شما یک روز دست به ترور روانی خواهید زد. مرزهایتان را درست ببندید چه به صورت کلامی و چه به صورت غیر کلامی. شاید در ابتدا کمی این روش برای شما سخت باشد اما با تکرار آن، به افراد یاد می‌دهید که در مقابل شما چگونه رفتار کنند یا به قول عوام فرد بداند که پایش را از گلیم خودش درازتر نکند.
شبکه‌های اجتماعی فضایی برای شما ایجاد می‌کنند تا بتوانید با به اشتراک‌گذاری‌ها و خبرها و جملات و... هیجان‌های بیشتری داشته باشید اما لطفاً برای استفاده از این شبکه وقت اختصاصی داشته باشید. اگر مدام دست به گوشی هستید و با نبودن یا دوری از این فضاها دچار استرس می‌شوید شما در پروسه اعتیاد اینترنتی هستید. با وقت‌گذرانی بیش از حد در فضای وب و مجازی چیزی به‌دست نمی‌آورید، اصل زندگی شما در دنیای واقعی است. خودتان را آماده آن فضا کنید.
زوجین بویژه آنهایی که زمان زیادی از زندگی‌شان نمی‌گذرد لطفاً برای حضور و ورود در شبکه‌های مجازی و گروه‌ها با هم قوانینی داشته باشید. یعنی مراقب باشید که افراد می‌توانند در این فضا براحتی وارد حریم خصوصی شما بشوند. لطفاً از عشق‌تان و رابطه‌تان حتی اگر ناراضی هستید بیشتر مراقبت کنید و مراقب باشید که جملات و مطالب شما می‌تواند زمینه ساز یک رابطه فرازناشویی شود. چون رابطه دچار مشکل امکان این را دارد که بهبود یابد اما فرد آسیب دیده در این فضا و یا رابطه بدون حریم و باز همیشه امکان اتفاقات ناگوار را دارد. به همین دلیل مراقب خیانت‌های اینترنتی باشید. لطفاً ظاهر زندگی دیگران یا به نوعی عکس زندگی دیگران را با فیلم زندگی خودتان مقایسه نکنید.
برای خودتان در کامپیوتر شخصی‌تان این امکان را فراهم کنید که مطالب و یا جملاتی که می‌دانید در زمان‌های مختلف می‌تواند برای شما راهگشا باشد را در آنجا ذخیره کرده و هر زمان نیاز داشتید به سراغ این گنجینه مهم بروید و از آن بهره‌مند شوید.
انتظارات تان را معقول نگاه دارید. اگر در شبکه‌های مجازی عضو هستید و یا در گروه‌های خاص، لطفاً انتظاراتتان را مدیریت کنید. قرار نیست با بودن در گروه‌ها حتی گروه‌های درمانی و آموزشی و یا علمی شما در زندگی‌تان اتفاق خارق‌العاده‌ای بیفتد. همه این فضاها برای شناخت بیشتر شما از خودتان است نه درمان قطعی. پس از این فرصت خوب و استثنایی که می‌توانید در کمترین زمان اطلاعات زیادی به‌دست بیاورید بیشترین استفاده را برای خودتان بکنید.
مراقب پیش داوری‌ها، قضاوت‌ها، صمیمیت‌های آتشین و قیم مآبانه در شبکه‌های اجتماعی باشید. افراد سالم و بالغ به‌اندازه مسئولیت اجتماعی‌شان با شما همراهی می‌کنند. افراد بالغ هیچ‌گاه افراط و تفریط ندارند. شاید تغییر استراتژی بدهند اما ثبات‌شان را حفظ خواهند کرد. این افراد خودشان را مسئول درمان شدن شما نمی‌دانند. چون درمانگری کار متخصص است نه افراد عادی. مراقب مدیون سازی‌های مجازی باشید.
صمیمیت سالم در شبکه‌های مجازی ویژه افرادی است که متعادل رفتار می‌کنند، حریم دارند، مرزهای مشخص و روشن روانی و عاطفی دارند، قدرت نه گفتن دارند، تأیید طلبی افراطی ندارند و برای خودشان و زندگی‌شان ارزش قایلند یا به نوعی خود دوست‌دار هستند. چرا که این افراد با شما همراهی می‌کنند اما به شما باج نمی‌دهند. با شما مهربان هستند اما به شما توجه افراطی نمی‌کنند، با شما راحت هستند اما اجازه کنجکاوی‌های کودکانه موذیانه به شما نمی‌دهند. با شما محبت را تجربه می‌کنند اما اجازه نمی‌دهند وابستگی اتفاق بیفتد. با شما حرف می‌زنند و اعتماد را می‌سازند اما اجازه عریان شدن عاطفی را به شما نمی‌دهند. با شما احساسات مثبت را تجربه می‌کنند اما به شما باج عاطفی، رفتاری و روانی نمی‌دهند. ما می‌توانیم از شبکه‌ها و گروه‌های اجتماعی استفاده درست کنیم و در مسیر آگاهی‌جویی حرکت کنیم و کیفیت زندگی مان را دستخوش تغییر کنیم اما برای رسیدن به این مهم نیاز به مهارت و قواعدی هست که باید آنها را رعایت کنیم و گرنه، به دلیل ناپختگی و بی‌مهارتی ما، آسیب‌های جدی و عمیقی را متحمل خواهیم شد و این فعالیت‌های لذتبخش، بلای جانمان خواهد شد.
