به گزارش افکارخبر، خودکشی یکی از پدیده های حزن انگیز وناراحت کننده ای است که هر از چندگاهی خبر وقوع آن از طریق رسانه ها منعکس می شود.
اگر چه این ناهنجاری و اقدام تاسف آور آنچنان شایع نشده که از آن به عنوان معضل یا بحران یاد شود اما عمق این اقدام آنقدر فاجعه آمیز است که پرداختن به علل و عوامل موثر در آن ضروری به نظر می رسد.
خودکشی،اقدامی است که به نوعی می توان از آن تحت عنوان کجروی رفتاری یاد کرد،اقدام علیه وجود خویشتن با هدف حذف فیزیکی خود، به عوامل بسیاری اعم از محیط زندگی،شرایط تربیتی،ریشه های ژنیتیکی،تحصیلات، ،وضعیت اقتصادی،اعتقادات و سطح برخورداری افراد از معنویات و... وابسته است.
پدیده خودکشی برای نخستین بار توسط امیل دورکیم،جامعه شناس فرانسوی بصورت علمی در کتابی با همین عنوان مورد بررسی قرار می گرفت.
وی خودکشی را ناشی از ناهنجاری های اجتماعی می پندارد که شخص را به چنین اقدامی سوق می دهد.
به اعتقاد دورکیم،تحولات و نوسانات شدید اقتصادی،اصلی ترین عامل وقوع پدیده آنومی در یک جامعه محسوب می شود که با تضعیف و از بین بردن نظام ارزشی و هنجاری های اجتماعی،باعث نادیده گرفته شدن وجدان جمعی از سوی فرد و در نهایت اقدام به خودکشی می شود.
البته نمی توان تنها عامل بروز خودکشی را در عوامل اقتصادی خلاصه کرد زیرا افرادی بوده اند که علیرغم تمکن مالی به خودکشی مبادرت ورزیده اند،اما در هر حال می توان یکی ازعوامل موثر در این پدیده را به تنگناهای مالی نسبت داد.
مریم جهان خواه،جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران،در تبیین عوامل موثر در اقدام به خودکشی اظهار کرد:عموما شخصیت های افراد در جامعه به دو دسته بهنجار و نابهنجار تقسیم بندی می شود که هر گروه از این طیف دارای ویژگی های خاص به خود هستند.
وی افزود:شخصیت های بهنجار،کاملا جامعه پذیر و سازگار با محیط خویش هستند،در حالیکه در آن سوی طیف،شخصیت های نابهنجار با عدم سازگاری با محیط زندگی خویش از گروه نخست متمایز می شوند.
جهان خواه گفت:آنچه که در این پدیده مبرهن است،معطوف به این موضوع می شود که خودکشی از سوی افراد نابهنجار بروز پیدا می کند.
وی افزود:بذر اصلی خودکشی در دوران کودکی کاشته می شود اما عواملی همچون نارسایی های مغزی و ذهنی اختلالات کروموزومی،افسردگی،معلولیت،جنون ادواری،و...نیز در اقدام به این عمل تلخ تاثیرگزار هستند.
این جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی عنوان کرد:به تعبیری می توان گفت بخش عمده ای از رفتارهای انسان،بازخوردی است از فرآیند جامعه پذیری(اجتماعی شدن)در آنها،که عوامل و بازیگران موثر در آن گروه همسالان،خانواده،نهاد آموزشی،وسایل ارتباط جمعی و... است.
وی افزود:بروز نارسایی در هر کدام از این زنجیره ها می تواند فرد را از لحاظ روحی،روانی،شخصیتی و رفتاری دچار مشکل کند که در زوایای گوناگون این اختلال و ناهنجاری بروز پیدا می کند و یکی از ابعاد آن می تواند به خودکشی منتهی شود.
جهان خواه گفت:در زنجیره مورد اشاره مهمترین مولفه اثرگذار در جامعه پذیری صحیح افراد،خانواده است و به واقع از هم گسیختگی در این نهاد،می تواند فرد را با چالش های رفتاری و شخصیتی قابل توجهی مواجه سازد که به تدریج در موارد حاد می تواند به معضلی جدی در جامعه تبدیل شود.
**از حس خنثی و بی اثر بودن تا حذف فیزیکی خویشتن
نفیسه میرگذر،روانشناس و آسیب شناس اجتماعی در خصوص عوامل موثر در ظهور و بروز این ناهنجاری رفتاری عنوان کرد:انسان به عنوان اشرف مخلوقات،در میان موجودات این کره خاکی،از ظرفیت های فراوانی برخوردار است و این وجود پیچیده به عنوان یک عنصر مدنی،ناگزیر است در جامعه زندگی کند و به گونه ای با جامعه انس یابد که خویشتن خود را در جامعه دریافت کند.
وی افزود:به عبارت دیگر انسان خود را در برداشت ها،تاییدها،تصویرها و بطور کلی در آینه دیگران می بیند و می توان گفت تصویری که فرد از خویشتن خویش در ذهن تصور می کند،ساخته و پرداخته آن چیزی است که جامعه به او اعطا کرده است.
میرگذر عنوان کرد:اگر در فرآیند مناسبات اجتماعی،ارتباطات به نحوی سلامت و قاعده مند شکل گیرد،شخصیت فرد بطور صحیح رشد و نمو می کند و در غیر اینصورت فرد به سمت ناهنجاری سوق پیدا می کند.
وی افزود:در چنین شرایطی،فرد برداشت منفی،خنثی وناصحیحی از خود تجسم می کند و این نخستین گام اولیه برای حرکت به سمت انزوا و افسردگی است.
این روانشناس عنوان کرد:در این فرآیند،فرد اعتماد به نفس خود را از دست می دهد و به شخصیتی آزرده،رنجور و بی خاصیت(در ذهن خویش)مبدل می شود.
میرگذر گفت:در این شراط فرد در صدد انتقام گیری وانتقام جویی است تا به نوعی در برابر ناملایمات به آرامش برسد،که این انتقام جویی یا از دیگران است و یا از خویشتن خویش که در شرایطی که پیکان این انتقام گیری به سمت فرد و خویشتن خویش نشانه گیری می شود،اقدام به خودکشی کلید می خورد.
**خودکشی چگونه مهار می شود؟
میرگذر در تشریح چگونگی مهار این ناهنجاری رفتاری اظهار کرد:هر آنچه مسائل و ارزش های اخلاقی و انسانی در افراد تقویت شود و تحلیل های دقیق حقوقی،فقهی و روانشناختی و جامعه شناختی تبیین شود و آگاهی بخشی ها به جامعه افزایش یابد ضریب امکان اقدام به خودکشی توسط افراد مستعد کاهش می یابد.
وی افزود:در کنار آن نباید از اقدامات روان درمانی و روانشناسی در افرادی که دچار افسردگی و انزوای اجتماعی هستند به سادگی گذشت.
این روانشناس و آسیب شناس اجتماعی عنوان کرد:رویکرد و روحیه مثبت اندیشی در جامعه نیز تاثیر بسزایی در پیشگیری از وقوع چنین کجروی هایی ایفا می کند زیرا یکی از مواردی که افراد مستعد به خودکشی به آن نیازمند هستند توجه و درک اطرافیان است و در بروز خودکشی های کذایی و ظاهری نیز این امر مصداق پیدا می کند.
وی افزود:اعتقادات به ارزش های معنوی و مذهبی یکی از عوامل موثر در مهار چنین ذهنیت ها و تفکرات مخربی است که فرد با اتکای به آن در برابر مشکلات می ایستد.
میر گذر گفت:به تعبیری می توان گفت اغلب قریب به اتفاق افرادی که اقدام به خودکشی می کنند توکل ضعیفی به حق تعالی دارند،زیرا در سایه توکل،تلاش و سعه صدر بسیاری از مشکلات رفع خواهد شد.
**مراجعه به مشاوره و روان درمانی ننگ نیست
میرگذر یکی از مشکلات جامعه ما را تصور نادرست از مراجعه به روان پزشک و روانشناس عنوان کرد.
وی افزود:همانطور که هر فردی برای انتخاب شغل،پیشه،رشته تحصیلی،ازدواج و...نیاز به مشورت و هم اندیشی دارد،برای رفع مشکلات روحی و روانی و پیشگیری از چنین اختلالاتی نیز باید به امر مشاورتوجه داشت.
این روانشناس یادآور شد:البته در سالیان اخیر با عنایت به فرهنگ سازی هایی که انجام شده و به یُمن فعالیت ها و اطلاع رسانی رسانه ها گام های مطلوبی در این راستا برداشته شده اما هنوز جا برای کار وجود دارد و با نقطه مطلوب فاصله بسیاری داریم.
