گال نوعی بیماری پوستی آزاردهنده است که توسط نوع خاصی از کنه، به نام Sarcoptes scabiei ایجاد میشود. این بیماری که با اختلالات پوستی همراه است، قدرت انتقال بسیار بالایی دارد و در صورت عدم درمان، میتواند عوارض ثانویه مختلفی را مانند عفونت، زردزخم و... به وجود آورد. با ما همراه باشید تا به بررسی دلایل ایجاد این بیماری، روشهای درمان و پیشگیری از ابتلا به آن بپردازیم.
بیماری پوستی گال چیست؟
بیماریهای پوستی یکی از مشکلات رایج میان افراد مختلف است که میلیونها نفر را در سراسر جهان تحتتأثیر قرار میدهد. این بیماریها میتوانند از تحریکات خفیف تا عفونتهای شدید، متغیر باشند و باعث ناراحتی و حتی خجالت افراد مبتلا شوند. یکی از این بیماریهای پوستی که مشکلات متعددی را برای بیمار به همراه دارد، گال است که توسط کنهای میکروسکوپی به نام گال (نام علمی: Sarcoptes scabiei) ایجاد میشود.
کنههای گال پس از تماس با شخص مبتلا، بهسرعت به داخل پوست نفوذ میکنند و با ایجاد حفرههای میکروسکوپی، در نقاط مختلف بدن تخمریزی میکنند. هجوم تعداد کنهها در بیماری گال، معمولاً زیاد است و نفوذ آنها به داخل پوست، التهاب، بثورات پوستی و برجستگیهای قرمز را به همراه دارد. این بیماری شیوع بسیار بالایی دارد و مشکلات ناشی از آن، فراتر از ناراحتیهای فیزیکی است. بیماری گال میتواند تأثیر قابلتوجهی بر سلامت روان فرد مبتلا داشته باشد و باعث انزوای بیش از حد او شود. به همین دلیل آشنایی با روشهای پیشگیری و درمان گال، نکاتی ضروری هستند که هر شخصی باید به آنها آگاه باشد.
آشنایی با کنه گال
کنه Sarcoptes scabiei که در میان عموم با نام کنه گال شناخته میشود، یک انگل میکروسکوپی است. تحقیقات علمی نشان داده است که این موجود بسیار کوچک، بدنی گرد با هشت پا دارد و بهسختی با چشم غیرمسلح دیده میشود. Sarcoptes scabiei در لایه بیرونی پوست فرومیرود و با تخمگذاری در این نواحی، بهسرعت تولیدمثل میکند.
کنه گال برای نفوذ به اپیدرم و تخمریزی در داخل پوست بیمار، از آنزیمهای خاصی برای شکستن سد پوستی استفاده میکند. این آنزیمها که معمولاً شامل پروتئاز میشوند، به کنهها اجازه میدهند تا با ایجاد حفرههای میکروسکوپی، به عمق لایه اولیه پوست نفوذ کنند و تخمریزی خود را انجام دهند. تخمگذاری توسط کنه بالغ ماده انجام میشود؛ به این شکل که ابتدا تخمها به لارو (شفیره) و در عرض 2 تا 3 هفته، به کنههای بالغ تبدیل میشوند و چرخه تولیدمثل را ادامه میدهند. این کنهها در صورت عدم درمان، تا ماهها نیز میتوانند با تغذیه از خون، در داخل پوست تولیدمثل کنند و باعث خارش و ناراحتی شدید میزبان میشوند.
رایجترین نوع کنه گال، Sarcoptes scabiei است؛ بااینحال انواع دیگری از این نوع کنه وجود دارند که برخی از آنها شامل Demodex folliculorum و Ornithonyssus bacoti میشوند. کنه Demodex folliculorum در فولیکولهای مو و غدد چربی زندگی میکند و ضرر کمتری نسبت به کنههای رایج دارد. Ornithonyssus bacoti که بهعنوان کنه موش گرمسیری نیز شناخته میشود، حیواناتی مانند سگ، گربه و جوندگان را آلوده میکند و تأثیر زیادی روی بدن انسان ندارد.
گال با ساس چه تفاوتی دارد؟
گال و ساس هر دو، نوعی آفت شایع هستند که از خون بدن تغذیه میکنند و باعث ناراحتی و تحریک پوست میشوند. بسیاری از افراد در تشخیص این دو مورد دچار اشتباه میشوند؛ درحالیکه تفاوتهای کلیدی میان آنها وجود دارد. همانطور که گفته شد، کنههای گال اندازه میکروسکوپی دارند و با نفوذ به داخل پوست، از خون انسان تغذیه میکنند. بااینحال ساس، اندازه بزرگتری نسبت به گال دارد؛ به صورتی که با چشم غیرمسلح نیز میتوان آن را مشاهده کرد. این حشره کوچک به داخل پوست نفوذ نمیکند و تنها با نیشزدن پوست، از خون انسان تغذیه میکند. ساس نسبت به کنه گال، مقاومت بیشتری دارد و بهراحتی از بین نمیرود.
کنه گال در چه نقاطی از بدن زندگی میکند؟
در صورت هجوم کنههای گال به شخص مبتلا، امکان آسیب تمام نقاط بدن وجود خواهد داشت. بااینحال برخی مناطق برای نفوذ و زندگی این کنهها، شرایط بهتری را فراهم میکنند. یکی از بهترین نقاط بدن برای نفوذ کنهها، بین انگشتان دست و پا و همچنین میان چینهای پوست مانند مچ دست و آرنج است. این مناطق محیط گرم و مرطوبی دارند که برای تکثیر و انتشار کنهها بسیار مناسب هستند.
حساسترین نواحی بدن برای رشد تخم کنهها نیز معمولاً روی دستها، زیر بغل، پاها و ناحیه تناسلی است. این قسمتهای بدن، فضای کافی را در اختیار کنهها قرار میدهند تا با تخمگذاری سریع، به چرخه زندگی خود ادامه دهند. باتوجهبه این موارد، حساسترین نقاط بدن هنگام ابتلا به بیماری گال را میتوان موارد زیر نام برد.
- مچ دست
- زیر بغل
- اندامهای تناسلی
- آرنج
- بین انگشتان دست و پا
- اطراف کمر
- نوک سینه
- زیر ناخن
انواع بیماری گال
بیماری گال باتوجهبه شدت آسیب و همچنین نواحی تحتتأثیر، به انواع مختلفی تقسیمبندی میشوند. رایجترین نوع این بیماری، گال کلاسیک است که با خارش شدید بدن، بثورات پوستی و تاولهای ریز قرمزرنگ در نواحی مختلف پوست نمایان میشود. انواع دیگر بیماری گال شامل موارد زیر میشوند
گال پوستهدار (نروژی)
نوع شدید بیماری گال به نام گال نروژی یا گال پوستهدار شناخته میشود که اغلب روی افرادی با سیستم ایمنی ضعیف تأثیر میگذارد. طی این بیماری، میلیونها کنه به بخشهای مختلف پوست هجوم میآورند و باعث خارش بسیار شدید بدن و همچنین عوارض بسیار زیادی میشوند. این نوع بیماری را میتوان شدیدترین نوع گال نام برد.
گال پوست سر
نوع خاصی از بیماری گال که پوست سر و را هدف قرار میدهد. شدت این بیماری نسبت به گال کلاسیک و گال نروژی کمتر است؛ بااینحال باعث ایجاد التهابات شدید (مشابه پسوریازیس) در پوست کف سر میشود.
گال گرهای
از دیگر انواع این بیماری میتوان به گال ندولار یا گرهای اشاره کرد. این نوع گال باعث ایجاد ضایعات پوستی متمرکز و قهوهایرنگ که به گره شباهت دارند، میشود و بیشتر اندامهای تناسلی، باسن و نواحی زیر بغل را درگیر میکند. این نوع بیماری با پاسخ ایمنی بسیار شدیدی همراه است و معمولاً افرادی که قبلاً به یکی از انواع گال مبتلا شدهاند را تحتتأثیر قرار میدهد.
گال ناشناس
آخرین نوع بیماری گال که معمولاً با تاولهای ریز همراه است، گال Incognito نام دارد که به دلیل علائم ناشناس، با سایر بیماریها مانند اگزما یا پسوریازیس اشتباه گرفته میشود. گال ناشناس معمولاً در افرادی که از داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی استفاده میکنند، به وجود میآید.
نشانهها و علائم بیماری گال
تمام ردههای سنی در صورت تماس با شخص بیمار، میتوانند به گال مبتلا شوند. این بیماری با علائم نسبتاً یکسانی همراه است؛ بااینوجود برخی نشانههای خاص آن ممکن است بین کودکان، بزرگسالان و افراد مسن متفاوت باشد. افراد سالمند به دلیل ضعف در سیستم ایمنی، معمولاً درجات شدیدتری از این بیماری را تجربه میکنند، در حالی این علائم در کودکان و جوانان میتواند کمی خفیفتر باشد.
تصویر کنه گال
علائم گال در کودکان
- خارش شدید به ویژه در شب
- جوشهای ریز
- برجستگیهای قرمزرنگ
- تاول
- زخم ناشی از خاراندن پوست
- تحریکپذیری شدید
- مشکلات خواب
علائم گال در بزرگسالان و سالمندان
- بثورات و اختلالات پوستی گسترده در نواحی وسیعی از بدن
- پوستههای ضخیم
- خارش شدید
- التهاب پوست
عوارض ثانویه گال چیست؟
مواردی که در بخش قبل بهعنوان نشانههای گال گفته شد، برخی علائم رایج این بیماری است که با مشاهده آنها میتوان اقدام به تشخیص گال کرد. این بیماری درصورتیکه بهموقع درمان نشود، عوارض ثانویه مختلفی را نیز به همراه خواهد داشت که یکی از شایعترین آنها، عفونت باکتریایی است.
بثورات و التهابات پوستی ایجاد شده در بیماری گال، باعث خارش شدید پوست میشوند. خاراندن این نواحی که بیشتر میان کودکان مشاهده میشود، میتواند به لایه بالایی پوست آسیب بزند و امکان نفوذ انواع باکتریها به داخل پوست را فراهم میکند. این مشکل باعث ایجاد عفونتهای شدید پوستی، زردزخم یا سلولیت میشود که نیاز به درمان پزشکی بیشتری دارد.
یکی دیگر از عوارض بالقوه گال، اگزما است، خارش و التهاب مداوم پوست میتواند باعث تحریک یا بدتر شدن این بیماری مزمن شود که پس از مدتی، اگزما یا پسوریازیس را به همراه دارد. در موارد شدیدتر، اگر باکتریها از طریق زخمهای باز وارد جریان خون شوند، ممکن است عفونتهای سیستمیک یا حتی سپسیس نیز به وجود آید. برای جلوگیری از این عوارض ثانویه، بسیار مهم است که به دنبال درمان سریع گال با داروهای موضعی تجویز شده توسط متخصص مراقبتهای بهداشتی یا دکتر گال باشید.
دلایل ابتلا به بیماری گال
عوامل متعددی در ابتلا به گال نقش دارند که اصلیترین آنها، تماس نزدیک با فرد آلوده است. کنههای گال میتوانند از طریق روشهایی مانند در آغوش گرفتن یا رابطه جنسی، بهسرعت از شخصی به شخص دیگر منتقل شوند. علاوه بر تماس فیزیکی، به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند لباس، حوله یا ملافه با فرد مبتلا نیز میتواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. کنههای گال میتوانند تا 72 ساعت، خارج از بدن انسان زنده بمانند و طی این مدت، امکان انتقال آنها بسیار بالا خواهد بود.
یکی دیگر از دلایل ابتلا به بیماری گال، قرارگرفتن در محیطهای عمومی آلوده است. مکانهای شلوغ که بهداشت فردی در آنها کمتر رعایت میشود، محیطی مناسب برای رشد و تکثیر کنههای گال هستند و میتوانند تمامی افراد را آلوده کنند. محیطهایی مانند زندان، خانه سالمندان، محیطهای کاری نامناسب، مهدکودکها، مدارس و کمپهای پناهندگی جزو این مکانها محسوب میشوند.
چه افرادی بیشتر در معرض بیماری گال قرار دارند؟
احتمال ابتلا به بیماری گال برای تمامی افرادی که در محیطهای آلوده زندگی میکنند، وجود خواهد داشت. به همین دلیل افرادی که در شرایط غیربهداشتی ساکن هستند، شانس بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند. علاوه بر این، کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مانند افراد مسن یا مبتلایان به بیماریهای مزمن، بیشتر مستعد ابتلا به موارد شدیدتر گال هستند.
در کنار افراد مبتلا به بیماریهای مزمن، مبتلایان به اچآیوی و کسانی که تحت شیمیدرمانی قرار دارند نیز بیشتر در معرض بیماری گال خواهند بود. همانطور که میدانید، شیمیدرمانی سیستم ایمنی را ضعیف میکند و مبارزه با عفونتها را برای بدن، دشوارتر میسازد. به طور مشابه، افراد مبتلا به HIV نیز بهخاطر سیستم ایمنی ضعیفی که دارند، آسیبپذیرتر از سایر افراد جامعه هستند. روند درمان این بیماران طولانیتر از افراد معمولی خواهد بود و امکان ابتلا به بیماریهای عفونی ثانویه نیز در آنها افزایش بیشتری خواهد داشت.
روشهای تشخیص بیماری گال
تشخیص بیماری گال در برخی موارد میتواند بسیار چالشبرانگیز باشد؛ بهخصوص در انواع گال ناشناس. این نوع بیماری گال به دلیل علائم مشابه با سایر بیماریهای پوستی، اغلب اشتباه تشخیص داده میشود که میتواند شیوع آن را چندین برابر کند. به همین خاطر پزشکان و متخصصان علوم آزمایشگاهی، برای تشخیص دقیق انواع مختلف بیماری گال، از تکنیکهای متعددی استفاده میکنند.
یکی از روشهای تشخیص گال، معاینه فیزیکی نواحی آسیبدیده توسط پزشک است. این روش تشخیصی که بیشتر برای موارد شدید گال مانند گال کلاسیک یا گال نروژی کاربرد دارد، با مشاهده علائم برجسته مانند تودههای پوستی، برجستگیهای قرمز، تاول و... انجام میشود.
روش دقیقتری که برای تشخیص بیماری گال استفاده میشود، نمونهبرداری از پوست بیمار است. در این تکنیک، بخش کوچکی از پوست آسیبدیده خراش داده میشود و برای بررسی دقیق، زیر میکروسکوپ قرار میگیرد. طی این کار، متخصصان علوم آزمایشگاهی با مشاهده و بررسی کنههای موجود داخل پوست، میتوانند ابتلا به گال را تشخیص دهند و روشهای درمانی مناسب را ارائه کنند. روشهای دیگری نیز مانند آزمایش جوهر گال یا معاینه چشمی نیز وجود دارند که بهاندازه روش نمونهبرداری مؤثر نیستند، اما میتوانند موارد شدید و حاد را بهراحتی تشخیص دهند.
داروهای مؤثر برای درمان گال
در صورت تشخیص بیماری گال، روشهای درمانی باید بهسرعت مورداستفاده قرار گیرند. برای ازبینبردن کنههای داخل پوست و اثرات تخمریزی آنها، پزشکان داروها و پمادهای مختلفی را تجویز میکنند که مؤثرترین آنها را در ادامه میتوانید مشاهده کنید.
کرم پرمترین
یکی از رایجترین روشها برای درمان تخصصی گال، استفاده از کرم پرمترین است. این کرم با فلج کردن و ازبینبردن کنهها و همچنین تخمهای آنها عمل میکند و باعث جلوگیری از گسترش عفونت میشود. مطالعات متعددی نشان داده است که کرم پرمترین، بیش از 90 درصد میتواند در درمان گال مؤثر باشد. این کرم روی نواحی آسیبدیده، برای مدتزمان مشخصی مالیده میشود و با نفوذ به اعماق پوست، کنهها و آثار تخمگذاری آنها را از بین میبرد. استفاده از پرمترین برای کودکان و بزرگسالان، معمولاً بیخطر است و در صورت تجویز پزشک، عوارض خاصی پس از استفاده آن مشاهده نمیشود.
پرمترین برای درمان گال
کرم گوگرد (سولفور)
گوگرد از جمله موادی است که کاربرد طولانیمدتی در درمان گال داشته است. کرمهای گوگرد با ترکیبات مختلفی مانند پترولاتوم و لانولین تولید میشوند تا اثربخشی بهتری داشته باشند. ترکیبات موجود در کرم گوگرد با خفه کردن کنهها، از رشد و تولیدمثل آنها جلوگیری میکند. این کرم همچنین خواص ضدمیکروبی بالایی دارد و برای کاهش التهابات نیز میتواند مؤثر باشد. میزان اثربخشی کرم گوگرد، تا حدی کمتر از کرم پرمترین است و به دلیل ایجاد حساسیت روی برخی پوستها، تنها باید با تجویز پزشک استعمال شود.
ایورمکتین
داروی مؤثر دیگری که برای درمان گال کاربرد دارد، ایورمکتین است که بهصورت خوراکی مصرف میشود. ایورمکتین به گیرندههای خاص در سلولهای عصبی و ماهیچهای کنهها متصل میشود و فلج کردن آنها، به بهبود پوست کمک میکند. این داروی خوراکی میتواند تا 90 درصد در دمان گال مؤثر باشد و مقاومت بدن برای مقابله با این بیماری را افزایش دهد؛ به همین دلیل معمولاً برای مبتلایانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، تجویز میشود. مصرف ایورمکتین، بهخصوص برای بانوان باردار یا شیرده، تنها باید با دستور پزشک صورت گیرد.
لوسیون کروتامیتون
کروتامیتون که با نام تجاری Eurax عرضه میشود، دارویی است که برای تسکین التهاب خارش پوست، بهخصوص هنگام ابتلا به بیماری گال تجویز میشود. استفاده موضعی از این لوسیون با ازبینبردن کنههای گال، خارش و التهابات پوست را تا حد زیادی درمان میکند. بااینحال لوسیون کروتامیتون ممکن است حساسیتهای مختلفی را برای پوستهای خشک به همراه داشته باشد؛ به همین دلیل باید با تجویز پزشک و همچنین استعمال همزمان کرمهای مرطوبکننده استفاده شود.
روشهای خانگی برای ازبینبردن گال
در کنار روشهای درمانی مختلف که در بخش قبل به آنها پرداختیم، روشهای خانگی و گیاهی نیز وجود دارند که میتوانند علائم بیماری گال را کاهش دهند. درمان طبیعی گال با داروهای گیاهی، تنها در موارد خفیف این بیماری کاربرد دارد و نمیتواند التهابات پوستی شدید را درمان کند؛ به همین دلیل توصیه میکنیم قبل از استفاده از این روشها، حتماً با پزشک متخصص یا دکتر گال مشورتهای لازم را انجام دهید.
روغن چریش
یکی از روشهای محبوب در طب سنتی برای درمان طبیعی گال، استفاده از روغن چریش است. این ماده گیاهی بهخاطر بهرهمندی از ترکیباتی مانند Azadirachtin و Nimbidin، خواص ضدقارچی، ضدالتهابی و ضدباکتریایی فوقالعادهای دارد و میتواند بثورات پوستی ناشی از گال را درمان کند.
روغن گل میخک
گل میخک، گیاهی پرخاصیت است که برای درمان انواع التهابات مورداستفاده قرار میگیرد. روغن این گیاه حاوی مادهای به نام اوژنول است که بهخاطر خواص ضدمیکروبی و ضدالتهابی بالا، میتواند برای درمان موقت گال استفاده شود. روغن گل میخک توانایی بالایی در نفوذ به پوست دارد و جزو یکی از بهترین روشهای درمان خانگی گال محسوب میشود.
روغن درخت چای
از دیگر مواد گیاهی برای درمان گال، میتوان به روغن درخت چای اشاره کرد که بهخاطر ترکیبات مفید مانند ترپینن-4-اول و آلفا-ترپینئول، خواص ضدمیکروبی زیادی دارد. مطالعات مختلفی اثربخشبودن این ماده گیاهی را در درمان گال اثبات کردهاند. برای مثال در یک نمونه، شرکتکنندگانی که محلول 5 درصد روغن درخت چای را در مناطق آسیبدیده خود استفاده کردند، طی چند هفته با بهبود قابلتوجهی در علائم خود مواجه شدند. میزان اثربخشی این ماده باتوجهبه غلظت روغن و میزان حساسیت پوست، ممکن است متفاوت باشد؛ اما بهطورکلی، روشی اثبات شده برای درمان گال بهصورت خانگی محسوب میشود.
آلوئهورا
آلوئهورا علاوه بر خواص زیادی که برای پوست دارد، میتواند بیماری گال را نیز تا حدی بهبود ببخشد. ترکیبات موجود در این گیاه مانند Acemannan و آنتراکینونها، دارای خواص ضدالتهابی، ضدباکتریایی و ضد خارش هستند که میتوانند به کاهش علائم گال کمک کنند. آلوئهورا توانایی بالایی در مرطوب کردن پوست نیز دارد و میتواند برای تسکین پوست ملتهب مؤثر باشد.
چگونه از ابتلا به گال پیشگیری کنیم؟
ابتلا به بیماری گال علاوه بر صرف هزینههای زیاد برای درمان، ممکن است روی سلامت بدنی و روان هر فردی نیز تأثیر بگذارد. شیوع این بیماری بهشدت بالاست؛ به همین دلیل در صورت مشاهده فرد مبتلا، باید از اقدامات پیشگیرانه مناسبی استفاده کرد تا احتمال ابتلا به این بیماری کاهش پیدا کند.
قبل از هر چیز، رعایت بهداشت فردی در پیشگیری از ابتلا به گال ضروری است. شستن مرتب دستها با آب و صابون میتواند احتمال نفوذ کنهها به داخل پوست را کاهش دهد. علاوه بر این، خودداری از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند لباس، حوله و ملافه نیز میتواند به جلوگیری از گسترش گال کمک کند.
یکی دیگر از روشهای مؤثر برای پیشگیری از گال، تمیز نگهداشتن محیط زندگی است. جاروکشیدن منظم فرشها و مبلمان، شستن ملافه در آب داغ و ضدعفونیکردن سطوح، میتواند به ازبینبردن کنههای احتمالی کمک کند. هم چنین درصورتیکه احتمال میدهید محیط زندگی شما به کنه گال آلوده شده است، پس از ضدعفونیکردن آن، سعی کنید حداقل سه تا چهار روز به مکانی دیگر نقلمکان کنید. طی این مدت کنهها امکان تغذیه و زندهماندن را نخواهند داشت و محیط بهصورت کامل، امن میشود.
در صورت ابتلا به گال، چه کنیم؟
ابتلا به گال موضوعی ناراحتکننده و جدی است که نباید نادیده گرفته شود. اولین قدم هنگام ابتلا به گال، عدم انکار بیماری است. بسیاری از مبتلایان به کنه گال به دلایل مختلف، احتمال بیمار شدن خود را نادیده میگیرند و در جمعهای مختلف عمومی شرکت میکنند. این کار تنها باعث شیوع بیشتر این بیماری میشود و طول درمان بیمار را افزایش میدهد. درصورتیکه احتمال میدهید به گال مبتلا شدهاید، در مرحله اول باید به دنبال روشهای تشخیصی مناسب باشید. با مراجعه به پزشک میتوانید بهصورت دقیق، معاینه شوید و در صورت ابتلا به گال، از روشهای درمانی تجویز شده استفاده کنید.
قدم بعدی، تمیز نگهداشتن محیط زندگی است. کنههای گال میتوانند روی لباسها، تشک، بالش و ملافه وجود داشته باشند؛ به همین دلیل سعی کنید تمام لباسها و لوازم شخصی خود را با شوینده مناسب و آب داغ، شستشو دهید. علاوه بر این، توصیه میشود از تماس نزدیک با دیگران، تا زمانی که روند درمان بهصورت کامل طی نشده است، اجتناب کنید.