امشب بلند ترین شب سال یا همان شب یلدا ست؛ شبی خاطره انگیز و به یاد مانی که از دیر باز مورد توجه و علاقه مردم ایران بوده است.مردم در این شب سعی می‌کنند گرد هم آمده و کانون خانواده را پربارتر و گرم تر کنند و با نشستن پای خاطرات بزرگترهای خانواده شبی خوش را سپری کنند.
تاریخ شب یلدا و قدمت آن به حدود هفت هزار سال (یا بیشتر) بازمی‌گردد و تا به امروز یکی از باستانی‌ترین رویدادهای ایران است.در زمان قدیم که مردم ایران کشاورزی می‌کردند همواره به دنبال رصد حرکات ستارگان و خورشیده بوده‌اند. مردم درک کرده بودند که وجود نور خورشید به نفع و سود کارهایشان از جمله کاشت و رشد محصولات بوده است و با رسیدن فصل پاییز که طی این اتفاق روزها کوتاه‌تر و شب‌ها بلندتر می‌شود، به خاطر کمبود نور خورشید محصولات به خوبی رشد نمی‌کرد و با رسیدن آخرین روز پاییز (۳۰ آذر) به خاطر پایان شب‌های طولانی جشنی برپا و تلاش می‌کردند تا به نحوی شکرگذاری خود را برای نور بیشتر به جا بگذارند.
در زمان قدیم به شب یلدا، شب زایش خورشید می‌گفتند؛ چرا که معتقد بودند که در این روز خورشید دوباره از نو و قدرتمندتر از همیشه متولد می‌شود و تابش نور قوی‌تری را بر مردم به ارمغان می‌آورد. تا به امروز به خاطر ذات شادی‌بخش این روز، نام‌های متفاوتی برای آن در نظر گرفته است.
برای جشن گرفتن مردم کهن سعی می‌کردند از خوراک و طعام بر سر سفره‌های خود قرار دهند و به مرور زمان که این جشن همه‌گیرتر شد، مردم سعی کردند که با برگزار کردن جشن‌های همگانی شکرگذاری خود را برای طلوع دوباره آفتاپ پرقدرت بر فراز آسمان بیان کنند.
یکی از دلایلی که به شب یلدا، شب چله نیز می‌گویند این است که چله در واژه‌های باستانی به معنای زمستان است و با شروع زمستان، دوره چله بزرگ آغاز می‌شود که به آن چله بزرگ می‌گویند. این دوره بلند از یک دی تا ۱۰ بهمن ماه ادامه دارد و چله کوچک نیز از ۱۰ تا ۳۰ بهمن ادامه دارد و این ایام را چله کوچک می‌نامند.
در این شب مصرف میوه جات زمستانی به خصوص انار و هندوانه که میوه‌ای مربوط به فصل تابستان است مرسوم بوده و آجیل و خشکبار بخش دیگری از سبد تغذیه‌ای مردم را در این شب تشکیل می‌دهد.در این میان، گاهی افراد با درهم خوری و افراط در مصرف مواد غذایی درگیر سوء هاضمه و مشکلات گوارشی می‌شوند.
زهرا یاری، عضو هیأت علمی انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای وصنایع غذایی کشور شب یلدا را یکی از قدیمی‌ترین رسوم ایرانی‌ها برشمرد که به چیدن سفره‌هایی مملو از خوراکی‌های متنوع و رنگارنگ معروف است.
وی با اشاره به برگزاری مراسم شب یلدا با محوریت خوراکی‌ها، گفت: مراسم شب یلدا در فرهنگ ما همواره با گستردن سفره رنگارنگ پر از مواد غذایی مختلف همراه است اما باید در تدارکات این مراسم دقت کرد که آسیبی به سلامتی خود و عزیزان‌مان وارد نکنیم.
یاری، یکی از مهمترین و دردسرسازترین مشکلات شب یلدا را پرخوری عنوان کرد و یادآور شد: آمارها حاکی از افزایش مراجعه به اورژانس‌ها و افزایش سکته‌های قلبی و مغزی در شب یلدا است؛ در حالی که با رعایت چند نکته ساده می‌توان شب یلدا را با شادی و سلامتی سپری کرد.
وی توصیه کرد: افراد اعتدال در مصرف خوراکی‌ها در شب یلدا را رعایت کنند؛ به ویژه افرادی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای(مثل دیابت، فشارخون، بیماری‌های قلبی) هستند رژیم غذایی خود را فراموش نکرده و کنترل قند خون، فشار خون و چربی خون خود را مخدوش نکنند.
اساسی‌ترین توصیه این عضو هیأت علمی دانشگاه، خوردن شام سبک و زودهنگام در شب یلدا بود تا از بروز سوء هاضمه جلوگیری شود. همچنین بر کنترل مصرف شیرینی‌ها و عدم استفاده از شیرینی‌هایی نظیر باسلوق یا انواع ژله بلافاصله پس از خوردن شام تاکید کرد.
به گفته وی افراد مبتلا به دیابت در مصرف شیرینی باید دقت بیشتری داشته باشند. همچنین در این شب به جای مصرف شیرینی همراه با چای یا دمنوش‌ها افراد می‌توانند از خشکبار(توت، انجیر، کشمش و یا خرما) استفاده کنند.
یاری مغزها را منبع غنی مواد مغذی و در عین حال غنی از کالری و چربی برشمرد که مصرف بی‌رویه آنها موجب اضافه وزن و چاقی و افزایش چربی خون می‌شود.
این متخصص تغذیه مصرف آجیل شور را موجب افزایش چربی خون و بالا رفتن فشار خون ذکر کرد که عامل خطر سکته‌های مغزی و قلبی به شمار می‌رود و توصیه کرد: افراد میانه‌روی در مصرف آجیل را فراموش نکرده و حتما از انواع خام آن استفاده کنند.
وی با اشاره به احتمال خطر آلودگی میکروبی یا آلودگی با آفلاتوکسین‌ها در آجیل، توصیه کرد: آجیل تازه و خام را باید از مراکز فروش بهداشتی تهیه کرد. خرید آجیل با پوست نسبت به آجیل‌های بدون پوست ارجحیت دارند و افراد باید از خرید آجیل‌های شور، بو داده، حاوی رنگ و اسانس خودداری کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه میوه‌ها را بخش دیگر سفره شب یلدا برشمرد که علاوه بر ویتامین و املاح، حاوی فیبر و مواد مغذی دیگری نیز هستند و توصیه کرد به جای آب میوه افراد از میوه کامل استفاده کنند.
وی خاطرنشان کرد: مصرف چند میوه به طور همزمان علاوه بر اینکه باعث بروز مشکلات گوارشی، نفخ و سنگینی سر دل می‌شود، به خاطر وجود قندهای طبیعی در میوه‌ها می‌تواند برای بیماران مبتلا به دیابت و کبدچرب مشکل ساز شود. همچنین توصیه می‌شود از میوه‌های فصل استفاده شود.
یاری به خانواده‌ها توصیه کرد: در شب یلدا شام سبک و زود هنگام صرف شود. در کنار آن با حفظ فواصل زمانی مناسب مجموعا ۲ واحد میوه (یک پیاله انار و یک برش هندوانه یا یک عدد پرتقال یا هر میوه دلخواه دیگری)، یک مشت آجیل خام (۳۰-۴۰ گرم )، کمی خشکبار میل کنید و تا حدامکان شیرینی‌ها را مصرف نکنید. امیدوارم خانواده ها با رعایت این توصیه‌ها شبی شاد، آرامش بخش و خاطره انگیز رقم بزنند.
