هرچند در روزهای اخیر به لطف بارش باران و وزش باد ، پایتخت هوایی نسبتاً سالم و قابل قبول را تجربه کرد اما این شرایط طولانی نبود و دوباره روزهای نفس تنگی نصیب این کلانشهر شد. آلودگی هوای تهران تقریباً ۲ دهه است که گریبان پایتخت را گرفته و در این سال‌ها مسئولان در هر دوره برنامه، طرح و ایده‌های متعددی را مطرح، اجرا و در برخی مواقع نیز رها کردند و سوال این است که چرا پس از چندین دهه و هزینه چندین هزار میلیاردی حال و روز پایتخت به چنین وضعی افتاده است؟
کلانشهر تهران با حدود ۹ و نیم میلیون جمعیت ساکن که با جمعیت شناور حتی در برخی روزها به ۱۵ میلیون نفر هم می‌رسد، یکی از شهرهای آلوده دنیا محسوب می‌شود؛ هرچند در مواردی تهران در ردیف آلوده ترین شهرهای دنیا قرار داده می شود، که آن را در کنار شهرهایی مانند، لاهور و کراچی در پاکستان، دهلی نو در هند، و داکا در بنگلادش قرار می دهد. با این حال، رقابت آلودگی در میان شهرهای جهان هیچ دردی از شهروندان پایتخت مداوا نمی‌کند و این روزها آنها را برای تنفس سالم، دست به دامن طبیعت و نزولات آسمانی کرده است.
پایتخت امسال بدترین وضعیت آلودگی هوا را در ۲۰ سال اخیر سپری کرده است. طبق سامانه پایش برخط هوای تهران، از ابتدای امسال تا 10 بهمن براساس شاخص ها از 316 روز فقط 2 روز آسمان تهران پاک و به رنگ سبز در جدول سامانه شرکت کنترل کیفیت هوا بوده است. علاوه بر این در این مدت 123 روز هوای تهران ناسالم و غیر قابل قبول بود.
طبق گزارش این سامانه، تعداد روزهای قابل قبول به رنگ زرد در جدول کنترل کیفیت نیز امسال به 155 روز رسید که نسبت به سال گذشته 27 درصد کاهش را نشان میدهد در حالی که تعداد روزهای ناسالم نیز با رشد بیش از چهار برابر از 6 روز در سال 1400 به 32 روز در سال جاری رسید که همگی این آمارها حکایت از بحرانی تر شدن هوای تهران دارد.
**از مقصریابی تا حلقه‌های مفقوده قانون هوای پاک
مقصر دانستن وسائل نقلیه به خصوص خودروهای فرسوده و لزوم نوسازی و وضع محدودیت های ترافیکی این روزها بیش از هر چیزی دیگر در سخنان مسئولان شهری پر تکرار است. البته باید اعتراف کرد که طبق بررسی های کارشناسی حدود 80 درصد آلودگی شهر تهران ناشی از وسائل متحرک موتوری است.
اما همین فرسایش وسائل نقلیه و مهم تر از آن اجازه تردد در سطح شهر نیز ریشه در بی توجهی مسئولان به قانون طی بیش از 2 دهه دارد. برای مثال آخرین ظرفیت قانونی اجرای قانون هوای پاک که در سال 1396 ابلاغ شد و بر اساس گزارشات کنونی مسئولان شهری تقریباً تاکنون اجرایی نشد.
بخشی از این قانون سن فرسودگی برای خودروهای عمومی بنزینی و دوگانه‌سوز را ۸ سال، خودروهای عمومی پایه‌گازسوز ۱۰ سال، خودروهای عمومی برقی ۱۴ سال، وانت پایه گازسوز ۱۴ سال، بنزینی دوگانه‌سوز دیزلی ۱۳ سال، اتوبوس درون‌شهری دیزلی ۸ سال، اتوبوس پایه گازسوز ۱۰ سال، اتوبوس درون‌شهری برقی (بازسازی شده) ۲۰ سال، مینی بوس و میدل باس درون‌شهری و برون شهری دیزلی ۸ سال و پایه‌گاز ۱۰ سال و برای برقی بازسازی شده ۲۰ سال در نظر گرفته است.
با این وجود آنچه هیچگاه به آن پرداخته نمی شود مسئولیت مدیریت آلودگی به خصوص در حوزه قانونی هوای پاک است. اخیرا یکی از اعضای شورای شهر تهران در مصاحبه ای قانون هوای پاک را بین 23 دستگاه سرگردان دانست، اما به علت این سرگردانی و حلقه مفقوده آن اشاره نکرد.
بهمن ماه امسال عباس شاهسوندی رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با انتقاد از اجرا نشدن قانون هوای پاک گفت: وضعیت آلودگی هوا در کلانشهرها نسبت به سال‌های گذشته بدتر شده است و در این شرایط قانون هوای پاک به دلیل ناهماهنگی دستگاه‌های مختلف به درستی در کشور اجرا نمی‌شود.
ناهماهنگی که به گفته این مقام مسئول سالانه منجر به مرگ یا زمینه ساز مرگ حدود 20 هزار نفر می شود، اما هنوز هم در گفتار و رفتار متولیان شاهد هماهنگی نیستیم.
**هوای پاک نیازمند دست آهنین
همانطور که گفته شد، بسیاری از کارشناسان و حتی مسئولان هم معتقد هستند وضعیت کنونی تهران بیش از هر چیزی ریشه در ناهماهنگی میان نهادهای متولی و ترک فعل چندین دهه‌ای مدیران دارد. هرچند این روزها برخی سعی دارند همه مشکلات و ناکارآمدی مدیریتی تهران در حوزه آلودگی و آلاینده‌ها را فقط به یکسال اخیر، مدیریت شهری جدید و حتی دولت سیزدهم ارتباط دهند؛ با این حال واقعیت چیز دیگری را حکایت می‌کند؛ حکایتی که آغشته به حداقل سه دهه ترک فعل و بی‌توجهی است.
