تخم شربتی با نام علمی «Ocimum album L.» گیاهی است تقریباً شبیه به ریحان سبز، برگ‌های آن ریزتر، ساقه گیاه چهارگوش، گل‌های آن مایل به سرخی و تخم آن ریزتر از تخم ریحان سبز است. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، ریحان کوهی، بادروز، بادروج و بادروج ابیض می‌باشد.
تخم شربتی در اغلب نقاط معتدله و مرطوب کشورها و ایران انتشار دارد. اوسیمن، پی‌نن، ترپن هایدرت، سینئول، متیل چاویکول، لینالول، آنتول، اوژنول، استراگول، تیمول، سیترال و کامفور از جمله ترکیبات شیمیایی شناخته شده در این گیاه است.
طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت تخم شربتی گرم و خشک است.
ایرانی ها از زمان های گذشته از تخم شربتی به عنوان نوشیدنی برای رفع عطش استفاده می کردند. شربت تخم شربتی نوشیدنی بسیار پرخاصیت و مفید برای فصل گرما است که علاوه بر رفع عطش فواید بسیار دیگری نیز برای بدن دارد.
تخم شربتی منبع فوق‌العاده‌ی کلسیم است، به طوری که پنج تا شش برابر بیشتر از شیر کلسیم دارد و علاوه بر این منبع غنی از پتاسیم نیز است؛ بطوری که اگر موز را به عنوان منبع پتاسیم می‌شناسیم، این دانه‌های ریز دو برابر بیشتر از موز پتاسیم دارند.
این دانه‌های پرخاصیت همچنین سه برابر بیشتر از اسفناج آهن دارند و از نظر آنتی‌اکسیدانی نیز قوی‌تر از میوه‌ای مانند بلوبری هستند.
حدود ۲۰ درصد وزن دانه‌های کوچک تخم شربتی حاوی اسیدهای چرب امگا3 و امگا6 است که از این نظر شباهت زیادی با تخم کتان دارد، بنابراین افراد می توانند جهت پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی به این دانه های کوچک اعتماد کنند. میزان امگا ۳ موجود در تخم شربتی، ۸ برابر ماهی سالمون است.
تخم شربتی همچنین منبع فوق‌العاده منیزیم، منگنز، مس، زینک (روی) و ویتامین‌های دیگر بوده و سرشار از فیبرهای محلول در آب می‌باشد.
این دانه‌ها ۹ تا ۱۲ برابر وزن خود آب را به خود گرفته و لعاب مانند می‌شوند و مصرف آن می تواند تاثیر خوبی در رفع تشنگی در فصل گرما داشته باشد.
تخم شربتی فیبر غذایی فوق العاده‌ای دارد و به همین دلیل، برای گوارش و درمان بیماری‌های گوارشی مانند نفخ، یبوست، سوءهاضمه و ... موثر است.
تخم شربتی همچنین در تنظیم فشارخون و متعادل نگه داشتن آن بسیار کمک کننده است، چرا که بسیاری از افراد بعد از خوردن غذا فشارخونشان بالا می‌رود و خوردن تخم شربتی به تعادل فشارخون کمک می‌کند.
از روغنی که با خرد کردن تخم شربتی به دست می‌آید، برای درمان عفونت‌هایی مانند زخم، بریدگی، عفونت مثانه، عفونت پوست و… استفاده می‌شود.
استفاده از تخم شربتی یکی از بهترین مواد برای کم کردن وزن است و به جای مصرف داروهای زیان آور برای کم کردن اشتها می‌توان از تخم شربتی استفاده کرد.
تخم شربتی به تعادل گلوکز خون کمک می‌کند و اغلب به بیماران دیابتی به منظور تعادل قند خون، این محصول توصیه می‌شود.
موارد منع مصرف تخم شربتی
روش مرسوم مصرف تخم شربتی بین مردم به صورت شربت است. درحالی که مصرف این دانه ها همراه با قندهای ساده مانند شکر می تواند بسیار مضر و آسیب رسان باشد و ما را از هدف اصلی مصرف این دانه ها که تامین آب مورد نیاز بدن است، دور کند.
وقتی این دانه ها بصورت شربت مصرف می شوند، خون غلیظ شده و افزایش دفع ادرار صورت می گیرد و در اینصورت فرد تشنه‌تر می شود. از طرفی مصرف این دانه ها همراه با قندهای ساده موجب ترشح انسولین در بدن ترشح می شود و نیم تا یک ساعت بعد بدن دچار افت قند و احساس گرسنگی خواهد شد. بنابراین مصرف شربت خاکشیر و تخم شربتی به هیچ عنوان توصیه نمی شود و بهتر است افراد این دانه ها را همراه با لیمو یا برش هایی از خیار و سبزیجات دیگر مصرف کنند.
افراد مبتلا به کرم معده هم نباید از تخم شربتی استفاده کنند.
همچنین زیاده روی در مصرف تخم شربتی می تواند موجب ایجاد سر گیجه و همچنین بروز اختلال در حس بینایی شود.
مصرف این دانه‌ها برای افرادی که داروهای ضد انعقاد خون می‌خورند نیز توصیه نمی‌شود و با توجه به اینکه این دانه‌های ریز حاوی گلوتن هستند افرادی که به این ترکیب حساس هستند باید از مصرف تخم شربتی اجتناب کنند.
سلامت و بهداشت دانه های تخم شربتی
نکته مهم دیگر در خصوص این دانه ها سلامت و بهداشت آنهاست و افراد باید دقت کنند از مصرف دانه های کپک زده بطور جد خودداری کنند. تخ مشربتی را از جایی تهیه کنید که تازه و سالم باشد.
کپک موجود بر روی این دانه می تواند تولید سم آفلاتوکسین کرده که اثرات مخربی بر روی کبد خواهد داشت، بنابراین باید هنگام خرید به سلامت این دانه ها توجه شده و از دانه های به هم چسبیده و کپک زده خودداری کرد.
