با مرغداران و دامداران که صحبت می‌کنید، از کمبود شدید خوراک دام و طیور و افزایش چند برابری قیمت خبر می‌دهند. در سوی دیگر، مسئولان از واردات کافی می‌گویند و این نتاقض در نوع خود بی‌نظیر است. اما اشکال کار کجاست؟ کارشناسان این حوزه می‌گویند فساد در توزیع نهاده‌ها وجود دارد و این فرآیند دچار نقصان عجیبی است. محموله‌هایی که از گمرک ترخیص می‌شوند به مقصد نمی‌رسند. مسیرهای پرپیچ و خمی را می‌پیمایند که در آن فقط منافع واردکننده و دلالان واسطه تأمین می‌شود و سر تولیدکنندگان بی‌کلاه می‌ماند. تا مجبور شوند از بازار سیاه به چندین برابر قیمت این نهاده‌ها را بخرند.
وزارت جهاد گفته است این محموله‌ها باید ابتدا در سامانه‌ای به نام بازارگاه ثبت شود و از آنجا مشخص شود که به کدام مرغدار و دامدار بدهند، البته این تصمیم هم به تازگی گرفته شده است ولی باز هم مرغداران می‌گویند همه محموله‌های نهاده به بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی منتهی نمی‌شود.
مشکلات خوراک دام و طیور از چند ماه اواخر سال گذشته آغاز شد و از ابتدای سال شدت گرفت و از همان موقع الزامی به اینکه واردکنندگان محموله‌های خود را در این بازارگاه ثبت کنند وجود نداشت و اکنون مرغداران معترضند که چرا وزارت جهاد کشاورزی تصمیم برای توزیع نهاده از طریق بازارگاه را بسیار دیر اعلام کرده. آنها همچنین معتقدند که تصمیم‌های غلط، اشتباهات محرز و برنامه‌ریزی‌های نامناسب در تولید وجود دارد که مجموعه آنها باعث شده مرغدار امروز نتواند خوراک مرغ را تأمین کند و از ادامه تولید پشیمان شده است.
* مشکلات سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی
فعالان اقتصادی هم به خبرنگار فارس گفتند که سامانه بازارگاه توانایی انتخاب دقیق مرغدار را ندارد. در این سامانه باید داده‌ها و آمارها از مشخصات دقیق مرغداری از قبیل سن اجداد، فاصله توزیع و زمان جوجه‌ریزی وجود داشته باشد و براساس آن سامانه به طور هوشمند انتخاب کند، اما در این سامانه فقط میزان نهاده‌ها و همچنین اسامی مرغداران است و انتخاب نهایی توسط افراد انجام می‌شود. وزارت جهاد کشاورزی به تازگی گفته است سامانه را اصلاح کرده و این‌بار با دقت بیشتری فعالیت می‌کند اما هنوز جزئیاتی از آن منتشر نشده است.
یک فعال اقتصادی دیگر نیز گفت: چندین بار به وزارت جهاد کشاورزی ایرادات سامانه را تذکر دادیم و سامانه جدیدی را که طراحی کرده بودیم که این اشکالات را نداشت پیشنهاد دادیم اما در پذیرش این پیشنهاد مقاومت داشتند.
درباره وضعیت نظام نهاده با غلامعلی فارغی دبیر انجمن تولیدکننده جوجه یکروزه صحبت کردیم. وی از اشتباهات نظام توزیع و مشکلات بزرگ در سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی گفت و انتقاد کرد که چرا وزارت جهاد کشاورزی از ابتدای سال واردکنندگان را موظف نکرد تا محموله بار خود را در این سامانه به فروش برسانند و زمانی که اینها ریشه‌یابی می‌شود، به شک و تردید به فساد توزیع نهاده در کشور می‌رسیم.
* چرا شرایط تخصیص ارز واردات و توزیع نهاده شفاف نمی‌شود؟
وی می‌گوید اگر مشکلی وجود ندارد چرا هیچ‌‌کس حاضر نیست توزیع نهاده را از بانک مرکزی و گمرک گرفته تا وزارت جهاد کشاورزی شفاف اعلام کنند که به چه کسی ارز دادند و به چه کسی نهاده می‌دهند و چقدر می‌دهند. اگر کسی ریگی به کفشش نیست چرا از این شفافیت استقبال نمی‌کند. مشروح این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم.
تولیدکنندگان می‌گویند خوراک دام و نهاده حتی به قیمت پنج برابر هم به دست ما نمی‌رسد اما مسئولان هم می‌گویند واردات به اندازه کافی انجام شده است. این تناقض را شما چگونه تحلیل می‌کنید؟ این نهاده‌های وارد شده کجا رفته‌اند؟
فارغی: فرایند توزیع نهاده و خوراک دام و طیور در کشور دچار نقصان عجیبی است و همین سامانه بازارگاهی که وزارت جهاد کشاورزی معتقد است نهاده‌ها از طریق آن توزیع می‌شود نقص و ایراد دارد و کسی حاضر نیست آن را برطرف کند. البته اخیرا وزارتخانه گفته است که سامانه بازارگاه 2 را راه‌اندازی کرده و نمی‌دانم که این سامانه چقدر دقیق است.
مشکل سامانه بازارگاهی که وزارت جهاد کشاورزی از طریق آن نهاده‌ها را توزیع می‌کند چیست؟
فارغی: این سامانه توان و قابلیت ندارد که خودش به صورت هوشمند تشخیص دهد که مرغدار واقعی و اولویت‌دار کیست و به چه کسی باید این نهاده داده شود. بنابراین تخصیص نهاده از طریق افراد صورت می‌گیرد و این باعث شائبه زیادی می‌شود چرا که قیمت نهاده در بیرون و بازار سیاه پنج برابر قیمتی است که از طریق سامانه به فروش می‌رود.
مشکلات دیگر در فرایند توزیع نهاده‌ها، خوراک دام و طیور چیست؟
فارغی: متأسفانه مسئله توزیع خوراک دام و طیور اساسی است و به جای ریشه‌یابی معمولاً انگشت اتهام را به سمت همدیگر می‌گیرند. طبق اعلام گمرک امسال میزان واردات ذرت نسبت به سال گذشته 25 درصد افزایش یافته اما حتی ذرت هم در بازار کم است و یا به قیمت دو برابر مصوب عرضه می‌شود. هر کیلوگرم قیمت ذرت در بازار 3 هزار و 500 تومان است و 99 درصد به ضعف در نظام توزیع برمی‌گردد. باید این مسئله ریشه‌یابی شود که واقعا چه کسانی در پشت پرده هستند که اجازه نمی‌دهند نظام توزیع نهاده‌ها اصلاح شود. اگر سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی ایراد داشته چرا تا این موقع اصلاح نکردند باید ریشه‌یابی شود که البته مجموعه‌ای از عوامل دخیل هستند و هرکدام از اینها در اشتباهات نظام توزیع سهم دارند.
* نهاده‌های وارداتی در بورس عرضه شود
آیا مورد دیگری هم هست که به ضعف در نظام توزیع مربوط بشود؟
فارغی: بله مثلا وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌های تولید و جوجه‌ریزی را باید تنظیم کند. به یک باره جوجه‌ریزی را 140 هزار اعلام کرد که اینها نیاز به خوراک بیشتری دارد. باید برنامه‌های تولید با میزان عرضه خوراک متناسب باشد و اگر این تناسب به هم بریزد تولیدکننده ضرر می‌کند و نتیجه این شده است که اکنون سویا به مرغدار نمی‌رسد.
چه اقداماتی باید وزارت جهاد کشاورزی انجام می داد که انجام نداده است؟
فارغی: این شائبه وجود دارد که چرا وزارت جهاد کشاورزی از ابتدای سال اعلام نکرد که محموله‌ای که وارد می‌کند باید در سامانه بازارگاه عرضه کند و نتیجه این شد که اکثر واردکنندگان نهاده خود را در انبار ذخیره کردند و از مسیر یک توزیع عادلانه و دقیق خارج شد. حتی پیشنهاد مرغداران این بود نهاده‌هایی که وارد می‌شود در بورس عرضه شود که شفافیت بیشتری هم می‌توانست داشته باشد و همه می‌توانستند باخبر شوند که کدام مرغدار چه میزان نهاده خریداری کرده است؟ اگر شفافیت در توزیع باشد نگرانی در بین مراغداران برطرف می‌شود و یا حداقل وزارت جهاد خودش اعلام کند به کدام مرغدار چه میزان نهاده داده است که در این صورت با اعتراض مرغداران مواجه خواهد شد اما یک حالت خودکنترلی به وجود می‌آید و پس از مدتی نقص و ایرادها برطرف می‌شود.
توزیع نهاده در سامانه بازارگاه توسط وزارت جهاد کشاورزی از چه زمانی آغاز شد؟
فارغی: در حالی که مرغداران از ابتدای سال با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کردند و فساد را مرتب گوشزد می‌کردند اما وزارت جهاد کشاورزی از تیرماه توزیع ذرت در وسط تابستان توزیع سویا را آغاز کرد. جالب است پس از آنکه توزیع نهاده در بازارگاه ایجاد شد قیمت‌های بازار سیاه بیشتر افزایش یافت. مثلاً ذرت که قبل از عرضه در بازارگاه تفاوت 20 درصدی با قیمت بازار سیاه داشت پس از عرضه در بازارگاه این تفاوت به صددرصد رسید و سویا هم به همین شکل شد. پس از عرضه نهاده در بازارگاه قیمت از 2500 به کیلویی 5 هزار تومان رسید و امروز نیز کیلویی 13 هزار تومان به فروش می‌رود.
به نظر شما به غیر از مشکلات بازارگاه چه مشکلات دیگر در نظام توزیع وجود دارد؟
فارغی: تا زمانی که امضاهای طلایی در توزیع نهاده‌ها وجود دارد، مشکلات نهاده به راحتی برطرف نمی‌شود.
آیا منظورتان این است که کسانی هستند که تعیین می‌کنند به چه کسی نهاده داده شود یا نه؟
فارغی: به هر حال افرادی هستند که امضاهای آنها طلایی است و اعتبار دارد اگر آنها نگرانی ندارند چرا شفاف و دقیق اعلام نمی‌کنند که چه میزان نهاده به چه کسی داده شده است؟ مشکل دیگر این است که مصرف‌کننده نهایی در سامانه بازارگاه مشخص نیست. مثلاً مرغدارانی هستند که جوجه‌ریزی نداشتند و تولید نمی‌کنند اما سهمیه سویا می‌گیرند اصلا برای آنها صرف می‌کند که سویای دولتی بخرند و کیلویی 13 هزار تومان در بازار بفروشند و حتی تولید مرغ هم نداشته باشند.
شما چه پیشنهاداتی برای اصلاح نظام توزیع دارید؟
فارغی: من روی این شفافیت بسیار تأکید دارم. ثبت سفارش‌ها باید ضابطه‌مند باشد و اعلام کنند که متأسفانه الان اعلام نمی‌شود. بانک مرکزی، نوع ارز و میزان ارز را در سامانه اطلاع‌رسانی کند و همه بدانند که کدام واردکننده به چه میزان ارز گرفته است. گمرک هم تمام کالاها را در سامانه درج کند. از سوی دیگر توزیع نهاده باید سامانه‌ای باشد نه حواله‌ای. متأسفانه در حال حاضر با اینکه می‌گویند توزیع توسط سامانه بازارگاه انجام می‌شود اما در حقیقت توزیع به صورت حواله‌ای است. باید در این سامانه مشخص شود به کدام مرغدار داده می‌شود. این مرغدار چه میزان جوجه‌ریزی داشته یا نداشته و چه میزان خوراک لازم دارد. وزارت جهاد کشاورزی هم باید فهرست افرادی را که به آنها خوراک داده است را با میزان نهاده‌ای که داده شده است را بارگذاری کند.
در ابتدای صحبت به تصمیمات غلط اشاره کردید منظورتان کدام تصمیمات است؟
باید بررسی دقیق در میزان تولید انجام بگیرد و براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار تولید صورت گیرد. تصمیمات غلط در جوجه‌ریزی هم به کشته شدن جوجه‌ها منجر شد و اکنون هم مشکلاتی را در تأمین نهاده ایجاد کرده است و این تعادل و توازن بین تولید و تأمین نهاده باید وجود داشته باشد.
