نهاد تعلیم و تربیت بر همه شئون زندگی اجتماعی و فردی انسان تأثیرگذار است. علی الخصوص که این نهاد با داشتن بیشترین مشارکت اجتماعی و مؤثرترین نهاد تربیتی ، در حوزه تنظیم زیست جنسی جامعه نقش اساسی ایفا می‌نماید. «برانیسلاف مالینوفسکی» مردم‌شناس انگلیسی، چنین مطرح می‌کند که هر جامعه را می‌توان از سه ساختار شناخت:
۱. ساختار اقتصادی
۲. ساختار جنسی
۳. ساختار زبانی/ ارتباطی
او معتقد است هویت انسان با این سه ساختار شکل می‌گیرد و همه این عوامل در کنار هم، تمدن و فرهنگ یک جامعه را شکل می¬دهند. البته اگر ساختار زبانی/ ارتباطی را گسترده‌تر کنیم و مؤلفه‌های اجتماعی، اخلاقی، سیاسی و ... را در قالب این ساختار، تحت عنوان ساختار فرهنگی_اجتماعی بگنجانیم.
این سه ساختار به شکل یک نظام شبکه‌ای و در هم پیچیده با یکدیگر در ارتباط هستند، لذا برهم ریختن تعادل در یکی از این‌ها، ساختارهای دیگر را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین نظام آموزش و پرورش برای برقراری نظم در زیست جنسی موظف است که علاوه بر تربیت جنسی، شبکه ساختارها را نیز به‌طور به‌هم پیوسته راهبری نماید.
یکی از مولفه‌های مهم و بدیهی جهت تشکیل خانواده و ازدواج استقلال مالی است. بنابراین تربیت اقتصادی و زمینه‌سازی جهت کسب هویت حرفه‌ای از اهم وظایف نهاد تربیتی در دوران نوجوانی و جوانی است. انتخاب حرفه و نقش شغلی علاوه بر توانمندی مادی یکی از جنبه‌های رشد خود و هویت می‌باشد که مدرسه می‌بایست بسترسازی لازم را قبل از انتخاب رشته، در دوره دبیرستان فراهم نماید تا هر دانش آموزی استعداد و علاقمندی خود را کشف کند.
البته شایسته است فضای تجربه جهت علاقمندی به نحوی طراحی شود که از فشارهای محیطی و القائات رسانه‌ای و انتخاب براساس شأنیت اجتماعی مشاغل و ارزش‌های اجتماعی از پیش طراحی شده به دور باشد. بلکه برای این که افراد بتوانند از حداکثر ظرفیت ذهنی و توانایی‌های بالقوه خود بهره‌مند شوند، می‌بایست از نگرش مثبت به خود، هویت حرفه‌ای، محیط اطراف و انگیزه‌ای غنی برای تلاش برخوردار شوند تا بتوانند با ادغام ایده‌های متفاوت و تجارب گذشته، ابتکار و خلاقیت خود را نشان دهند.
ساختار جنسی جامعه
تربیت جنسی یکی از مهمترین عوامل تنظیم زیست جنسی جامعه است که مقوله‌های متعددی را شامل می‌گردد. هویت‌دهی سالم جنسی، که سبک پوشش و رفتار و شغل دانش آموزان را متناسب با جنسیت آن‌ها تنظیم و هدایت نماید. طرح‌واره‌های درسی مناسب با این مقولات، اعم از استراتژِی خویشتنداری، حفاظت و نگهداشت خود، کاهش آسیب (طرح‌واره شکست عشقی، مدیریت احساس و هیجان) و کاهش تحریک (حیا، غیرت، آشنایی آن‌ها با مسائل بلوغ، سبک پوشش، تماشایی فیلم‌های مستهجن) در جامعه را به دانش آموزان آموزش دهد. همچنین ملاک‌های انتخاب همسر و همسان‌گزینی، مهارت‌های لازم جهت زندگی مشترک، تکلیف مرد در برابر زن و تکلیف زن در برابر مرد، اخلاق و حقوق همسرداری به تفکیک جنسیت، تأکید بر مدیریت عاطفی خانواده و نقش تربیتی زن از عوامل مهم است.
تربیت جنسیت محور و تقویت تمایزهای جنسیتی علی‌الخصوص در حوزه رفتار و بازتعریف مفاهیم رفتاری متناسب با هویت و ویژگی‌های روانی و شخصیتی هر جنسیتی، خود از عوامل تحکیم بنیان خانواده و تنظیم زیست جنسی است. در این صورت قطعا شجاعت، اراده، اقتدار، تواضع، عفت، تربیت جسم و... برای هر جنسیتی متناسب با ویژگی‌های روانشناختی و جسمی تعریف می‌گردد.
نیازهای جنسیتی و نقش‌های جنسیتی در نظام آموزشی ما، به شکل واقعی و علمی دیده نشده است. متأسفانه این نظام با تقلید از مبانی آموزشی غرب و تأثیر پنهان جامعه سنتی مردسالار به‌طور آشکار و پنهان، طراحی نظام آموزشی کشور ما را اعم از ساختمان اداری، معماری، کتب درسی، سبک پوشش و سبک رفتاری را تحت تاثیر قرار داده است. به‌عنوان نمونه سبک پوشش و یکنواختی که برای مدارس پسرانه طراحی شده، دقیقا برای سبک پوشش مدارس دخترانه که نیاز به زیبا شناختی دارند، در نظر گرفته شده است.
ساختار فرهنگی- اجتماعی جامعه
این حیطه گسترده است و مقوله‌های متفاوت سیاسی، اجتماعی، ارتباطی و رسانه‌ای را در برمی‌گیرد. برای تشکیل خانواده و این که زن و مرد آرامش‌گر متقابل برای یکدیگر باشند، لازم است که اشتراکات روحی، فکری، دینی، اجتماعی و حتی سیاسی شبیه به هم داشته باشند.
حتی اگر به لحاظ آمار، جمعیتی برابر و جامعه‌ای متعادل داشته باشیم، به علت اختلافات فکری و هویتی، دختران و پسران نخواهند توانست کنار یکدیگر قرار بگیرند. لذا نظام آموزشی باید بر تشکیل هویت فرهنگی-اجتماعی مشترک با تمام مولفه‌های فوق تاکید نماید که در نگاه دینی به آن امت واحده گفته می‌شود.
لذا اشتراکات اکثریت افراد جامعه به لحاظ هویت دینی، ملی، قومیتی و سیاسی، خود از عوامل بسترساز ازدواج صحیح و آسان است که اتفاقا نقش این مقوله در تنظیم زیست جنسی جامعه ما مغفول واقع شده است. بنابراین نقش مهم نظام تربیتی این است که هویت جمعی واحدی در اصول اولیه و اساسی برای اکثریت افراد جامعه رقم بزند.
خدیجه زارعی
