تولد حضرت فاطمه زهرا علیها السلام در خانه پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و حضرت خدیجه سلام الله علیها، اتفاقی مبارک و خیری کثیر بود؛ خیری که بعد از شهادت مظلومانه‌اش نه‌تن‌ها از بین نرفته و محو نشد، بلکه شعاع آن گسترده‌تر شده و کل تاریخ را در بر گرفت. آن میلاد مبارک، شروع نگاهی جدید و اسلامی به موضوع عفاف و حجاب، آداب همسرداری و تربیت فرزند و نگاه ارزشی به زن در اجتماع و خانواده بود، این گونه بود که دختر گرامی پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله در عمر کوتاه خود، به عنوان بزرگ‌ترین الگوی انسانی تبدیل شد.
اما شناخت درست این الگوی بزرگ زمانی انجام می‌شود که جنبه‌های گوناگون از زندگی کوتاه آن بانوی بزرگوار از جمله جنبه‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی مورد تحلیل و شناسایی دقیق و سنجیده قرار بگیرد.
برای شناخت درست از برخی ابعاد شخصیتی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، گفتگویی با حجت الاسلام صادق قرهی، کارشناس دینی و پژوهشگر اسلامی انجام داده ایم. چنان‌که این محقق دینی تصریح می‌کند حضرت زهرا علیها السلام معیار تعیین‌کننده و شاخص شناخت منافق از غیرمنافق است، درواقع نفاق همان خصلتی است که در اعماق وجود مسلمان هم رخنه می‌کند و شناخت آن بسیار دشوار است، خصلتی که محبت فاطمی آن را شناخته و در محشر رسوا می‌کند، به این ترتیب منافقان همان کسانی هستند که در لباس اسلام و ایمان، تاب تحمل حق را ندارند و برای دسترسی پیدا کردن به حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، لازم می‌بینند که حضرت زهرا سلام الله علیها را از میان بردارند، همان‌ها که هرچند در صف مبارزان سپاه پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله قرار گرفتند، اما نتوانستند حضور و حق عزیزترین نبی مکرم اسلام را پاس بدارند و نفاق درونی‌شان، منجر به رسوایی‌شان در تاریخ شد.
این پژوهشگر اسلامی در حین گفتگو تأکید کرده است: «پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره ایشان فرمودند: «فاطمه سلام الله علیها کسی است که منافق را از دیگران جدا می‌کند.»، تحقق این حدیث در دوست داشتن، محبت و تبعیت از حضرت فاطمه سلام الله علیها است، به این معنا که امکان ندارد منافق آن بانوی بزرگوار را دوست داشته و دلش محبتی از ایشان داشته باشد. همین محبت است که تعیین‌کننده نفاق و جدایی او از سایرین می‌شود. درنهایت دشمن برای برچیدن اسلام باید ابتدا از نفاق شروع کند و چهره منافق خود را پوشش بدهد، بعد از آن می‌تواند به‌سراغ مشخص‌کننده مؤمن از غیرمؤمن برود. قاتل آن حضرت همین نکته را متوجه شده بود که مادامی که حضرت زهرا سلام الله علیها در قید حیات است، دسترسی پیدا کردن به امام علی علیه السلام غیرممکن است».
رقم خوردن شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در دفاع از حریم امامت و ولایت از همین نفاق شروع شد؛ خصلتی که دل را می‌پوساند و ایمان را خشک می‌کند.
زمانی که شخصیت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها از بعد فردی مورد تحلیل قرار می‌گیرد، ایشان را به‌عنوان عزیزترین خلق خدا نزد رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می‌شناسیم. چگونه چنین جایگاهی برای ایشان در نظر گرفته شده و چه خصلتی در وجود مبارک ایشان چنین منزلتی را رقم زده است؟
از رویکرد فردی، حضرت زهرا سلام الله علیها شخصیتی است که نه به‌دلیل رابطه فرزندی، بلکه به‌دلیل برخورداری از بهترین سجایای اخلاقی و کمالات معنوی محبوب‌ترین افراد نزد نبی مکرم اسلام است، به‌اندازه‌ای که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «عزیزترین اشخاص نزد من فاطمه است.»، به‌تصریح روایات مستند از اهل بیت علیهم السلام، این کلام نبوی بر اساس شخصیت والای رسول مکرم اسلام، از بعد احساسی و رابطه پدر و فرزندی بیان نشده است.
چنان‌که آن حضرت در روایت دیگری فرموده‌اند: «عزیزترین افراد نزد خدای تعالی، پرهیزکارترین آن‌هاست.»، بنابراین چگونه ممکن است رسول خدا صلی الله علیه و آله شخصی را که از این صفت برخوردار نباشد، عزیزترین بنامد؟ بنابراین به‌حتم ویژگی‌های شخصیتی و معنوی حضرت زهرا سلام الله علیها موجب شد که ایشان را به چنین رتبه‌ای نزد خدا و رسول او برساند.
گفته می‌شود که یکی از راه‌های شناخت جایگاه حضرت زهرا سلام الله علیها نزد خداوند متعال، شناخت آثار و نشانه‌های آن است. اما این نشانه‌ها را چگونه و در کجا باید جست‌وجو کنیم تا شأن و منزلت بانوی بزرگ اسلام را بدانیم؟
درست است، نشانه‌ها را در شرایط گوناگون می‌توان مشاهده کرد. نمونه آن، اسماء حضرت زهرا سلام الله علیها است. ایشان نُه اسم دارند که همه آن‌ها اسمائی هستند که میان حضرت زهرا سلام الله علیها و خداوند متعال بوده و تنها به ایشان اختصاص دارد، اسم‌هایی مانند راضیه، مرضیه، محدثه، فاطمه، مبارکه، زهرا و طاهره که خداوند متعال آن حضرت را با این اسماء صدا می‌زند.
در عین حال حضرت زهرا سلام الله علیها ۱۸ نماز دارند که اقتدا به ایشان با خواندن این نمازها، موجب قرب الهی شده و امور و مشکلات زندگی را برای انسان آسان می‌کند.
شأن تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام
یکی دیگر از اموری که به حضرت زهرا سلام الله علیها اختصاص دارد، تسبیحات ایشان است. در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که؛ شأن تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها چیست و چرا رسول خدا صلی الله علیه و آله با وجود ذکر‌ها و تسبیحات دیگر، چنین تسبیحی را به ایشان آموزش دادند؟
موضوع این تسبیح امر مهمی است که باید به آن دقت شود. باید بدانیم که اگر عملی، ذکر و تسبیحی در شأن و منزلت از این تسبیحات والاتر و بالاتر بود، حتماً پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله آن را به حضرت فاطمه سلام الله علیها آموزش می‌دادند، درواقع نبی مکرم اسلام بهترین را به دختر بزرگوار خود هدیه داده‌اند که ذکر کثیر است.
پس آیا می‌توان نتیجه گرفت که تسبیحات حضرت فاطمه سلام الله علیها مصداق همان ذکر کثیری است که در قرآن کریم به آن اشاره شده که «اُذکُرُوا اللّهَ ذِکراً کَثیراً»؟
بله. در روایتی اشاره شده است که همین سؤال را از اهل بیت علیهم السلام پرسیدند و جواب گرفتند که «ذکر کثیر همان تسبیح مادرمان حضرت فاطمه علیها السلام است.»، بنابراین اگر کسی از روی اعتقاد این تسبیح را بگوید، درواقع ذکر کثیر را گفته است.
برکت‌های تسبیحات حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها
چه برکات و فضایل دیگری برای تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها نقل شده است؟
فضیلت دیگر تسبیحات حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، پاک شدن از گناهان است، چنان‌که در روایتی نقل شده است که شخصی به‌خدمت امام صادق علیه السلام رفت و از زیاد بودن گناهان خود پیش آن حضرت درددل کرد. امام صادق علیه السلام به او فرمودند که «برای پاک شدن و دور ماندن از گناهان، تسبیح مادرم را بگویید و در پایان آن ذکر استغفرالله را تکرار کنید، با این روش هم شیطان از شما دور می‌شود و هم خداوند متعال از شما راضی می‌شود».
در اعمال خیر پیشینیان و آیندگان شریک شوید
یکی دیگر از برکت‌های تسبیحات حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها هم‌ردیف کردن گوینده آن با صدقه دهندگان در راه خداست، چنان‌که روایت شده است عده‌ای از مردم فقیر و افرادی که توان مالی برای صدقه دادن و کمک به دیگران را نداشتند، در خدمت امام جعفر صادق علیه السلام اظهار ناراحتی کردند: «ما مانند مردم ثروتمند دارایی و املاکی نداریم که بتوانیم در راه خدا صدقه بدهیم، آیا راهی برای جبران برای ما وجود دارد؟».
امام علیه السلام در جواب آن‌ها هم ذکر تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها را تجویز کردند با این توضیح که بعد از آن، ذکر «لا اله الا الله» را ده مرتبه تکرار کنند. به این روش گوینده ذکر در هر عمل خیری که مردم پیشینیان انجام داده‌اند و بعدی‌ها انجام می‌دهند، شریک می‌شود.
سبک زندگی فاطمی را بیاموزیم
می‌دانیم که حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها تربیت‌شده در مکتب رسول خدا صلی الله علیه و آله است، پس راز‌های اسلام را باید در سیره و سبک زندگی آن حضرت جست‌وجو کنیم، چنان‌که آن بانوی بزرگوار کنار حضرت امیرالمؤمنین است، اما علی علیه السلام هم الگوی سبک زندگی خانوادگی هستند.
درست است. امام صادق علیه السلام در روایتی فرموده‌اند: «اگر خدای تعالی امام علی علیه السلام را برای حضرت زهرا سلام الله علیها خلق نکرده بود، در تمام زمین برای او هیچ همسر شایسته‌ای وجود نداشت.»، درواقع این دو بزرگوار کنار یکدیگر قرار گرفته و به همسری هم درآمدند تا مردم در طول تاریخ الگوی درستی برای زندگی خانوادگی داشته باشند؛ هم مرد‌ها بدانند چگونه باید با همسر خود مراوده داشته و به او محبت کنند و مسئولیت‌های مردانگی را بدانند و هم خانم‌ها نقش همسری و مادری را به بهترین وجه ممکن از حضرت فاطمه سلام الله علیها یاد بگیرند و الگوی کاملی در این زمینه داشته باشند، در عین حال نسل امامت و ولایت بر اثر این ازدواج مبارک ادامه پیدا کرد.
چنان‌که وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله بعد از ازدواج آن دو بزرگوار، به خانه ایشان رفته و از هر یک درباره دیگری سؤال کرد، امام علی علیه السلام در پاسخ فرمودند که «او را بهترین یاور برای اطاعت از خدا یافتم.»، این نکته نشان‌دهنده عظمت شخصیتی حضرت زهرا سلام الله علیها است، در عین آنکه به خانم‌ها تذکر داده و آموزش می‌دهد که در برابر همسران خود این گونه باشند.
بر همین اساس بوده که آیه تطهیر در شأن حضرت زهرا سلام الله علیها و همسر و فرزندانش نازل شد؟
بله، آیه تطهیر در شأن این خانواده نازل شد که در آیه ۳۳ سوره مبارکه احزاب می‌فرماید: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا؛ به‌درستی که خداوند مى‌خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد».
البته آن زمان برای عده‌ای از مردم این سؤال مطرح شد که منظور از اهل‌بیت پیامبر صلی الله علیه و آله که در آیه شریفه به آن اشاره شده است، چه‌کسانی هستند؟ نبی مکرم اسلام برای این‌که هم آن مردم و هم مردم در طول تاریخ بدانند مقصود از اهل‌بیت در آیه تطهیر چه‌کسانی هستند، هر روز تا زمان رحلتشان در زمانی که از در خانه خود خارج می‌شدند تا نماز صبح را در مسجد به‌جا بیاورند، به در خانه حضرت زهرا سلام الله علیها می‌رفتند و با صدای بلند طوری که همه مردم بشنوند و به‌خاطر بسپارند می‌فرمودند: «السلام علیکم یا اهل بیت النبوة!» و بعد از آن آیه تطهیر را تلاوت می‌کردند.
معیار شاخص منافق از غیرمنافق
گفته شده که در قیامت گروهی به‌نام «فاطمیون» شناخته می‌شوند، آیا چنین روایتی صحت دارد؟
بله. درست است. فاطمیون در قیامت گروهی را تشکیل می‌دهند که می‌درخشد و همه مردم آن‌ها را می‌شناسند، چنان‌که شاعر می‌گوید: هنگام شفاعت چو رسد روز جزا/ کافی است برای شیعه تنها زهرا (سلام الله علیها).
این افراد چه‌کسانی هستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟
این افراد همان مؤمنان هستند که درک درستی از مقام امامت و مقام و منزلت حضرت زهرا سلام الله علیها دارند، همان طور که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله خطاب به امام علی علیه السلام می‌فرمود: «تو همان کسی هستی که مؤمن از طریق او از غیرمؤمن شناخته می‌شود.»، گروهی مسلمان هستند، اما ایمان درستی نیاورده‌اند و درک حق از طریق حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام موجب باایمان شدن آن‌ها می‌شود، همان گونه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به‌عنوان شهید در راه دفاع از امامت و ولایت به نهایت و بالاترین درجه ایمان رسیده است.
این گونه است که نبی مکرم اسلام درباره ایشان فرمودند: «فاطمه سلام الله علیها کسی است که منافق را از دیگران جدا می‌کند».
چگونه حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها منافقان را از دیگران جدا می‌کند؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم مقصود از این حدیث نبوی چیست و چطور محقق می‌شود؟
تحقق این حدیث در دوست داشتن، محبت و تبعیت از حضرت فاطمه سلام الله علیها است، به این معنا که امکان ندارد منافق آن بانوی بزرگوار را دوست داشته و دلش محبتی از ایشان داشته باشد، همین محبت است که تعیین‌کننده نفاق و جدایی او از سایرین می‌شود.
به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت فاطمیونی که اشاره کردیم در قیامت درخشش خاصی دارند، همان افرادی هستند که از هرگونه نفاق بری شده‌اند.
بر همین اساس است که دشمن ابتدا به‌سراغ حضرت فاطمه سلام الله علیها می‌رود تا بعد از آن به حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام دسترسی پیدا کند؟
درست است. دشمن برای برچیدن اسلام باید ابتدا از نفاق شروع کند و چهره منافق را پوشش بدهد، بعد از آن می‌تواند به‌سراغ مشخص‌کننده مؤمن از غیرمؤمن برود.
قاتل آن حضرت همین نکته را متوجه شده بود که مادامی که حضرت زهرا سلام الله علیها در قید حیات است، دسترسی پیدا کردن به امام علی علیه السلام غیرممکن است، همین‌ها زمینه‌ای برای به شهادت رساندن آن حضرت شد که امام علی علیه السلام عبارت «قلّت حیلتی» را به‌کار بردند، چون ماجرای کوچه ظلمی بود که نمی‌شد از آن چشم‌پوشی کرد.
