تهمت زدن به فرد دیگر علاوه بر اینکه کاری نادرست و ناحق است بار منفی و سیاه دارد که سبب از بین رفتن اعتماد و دوستی در میان افراد می‌شود چه فردی که تهمت زده، چه فردی که به آن تهمت زده شده است و چه فرد یا افرادی که آن تهمت را شنیده اند، زیرا سبب شک و دو دستگی می‌شود، اما برای این موضوع در قانون اساسی و قرآن مجازات‌هایی معین و بحث‌های بسیاری پیرامون آن شده است که سعی کردیم تا آن‌ها را در این مطلب جمع آوری نماییم، پس پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را از دست ندهید.
تهمت چیست؟
نسبت دادن سخن یا کاری ناحق و یا صفتی نادرست به یک نفر که موجب از بین رفتن آبروی او بشود.
تهمت بدترین نوع دروغ است، زیرا اگر ثابت بشود حرفی که زده راست بوده باز هم غیبت به حساب می‌آید.
انواع تهمت
اگر فرد با علم و آگاهی، عیب یا گناهی را به شخصی نسبت دهد که فاقد آن عیب یا گناه است در این صورت به آن فرد افترا زده است.
اما اگر کسی که تهمت می‌زند از روی ظن و گمان چیزی را به کسی نسبت دهد به او بهتان زده است.
فرق تهمت و غیبت در چیست؟
به نوعی می‌توان گفت که غیبت بهترین حالت تهمت زدن است. پیامبر (ص) تفاوت تهمت و غیبت را این طور بیان کرد: وقتی از برادر مؤمنت چیزی را بگویی که می‌دانی و واقعاً در او هست غیبتش را کرده‌ای، اما اگر آن چه می‌گویی در او نباشد به او تهمت زده‌ای.
امام صادق (ع) در این باره فرمود: «غیبت آن است که در مورد برادرت آنچه را خدا پوشانده بیان کنی و بهتان آن است که آنچه در او نیست را به او نسبت دهی.»
مجازات تهمت زدن به دیگران در قانون چیست؟
یکی از دعاوی که در صدر جرائم و آمار‌های دستگاه قضا است که بخش زیادی از ورودی‌های پرونده‌های دادگاه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد دعوی تهمت و اتهام زنی است.
باید پرسید اگر کسی به دیگری تهمت بزند و نتواند آن را اثبات کند مجازاتش چیست؟
ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی در تعریف افترا قولی مقرر می‌دارد: هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحا نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر کند که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت کند جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آن‌ها حسب مورد محکوم خواهد شد.
واردی از افترا که موجب حد می‌باشد نسبت دادنِ زنا یا ... به دیگران است که در اصطلاحِ حقوقی «قذف» نامیده می‌شود و قذف‌کننده مستحق مجازات به میزان هشتاد ضربه شلاق است.
ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی افترا را اینگونه تعریف می‌کند: هر کس عالما عامدا، به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می‌گردد، بدون اطلاع آن شخص، در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد کند و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد، پس از صدور قرار منع تعقیب یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود.
در صورتی که مفتری نتواند تهمتی را که به شما زده اثبات کند، طبق ماده ۶۹۷ و ۶۹۹ قانون مجازات، به حبس از یک ماه تا یک سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
اگرچه لازم است انسان نهایت تلاش خود را انجام دهد تا در معرض بدگمانی و سوء ظن دیگران قرار نگیرد. با این وجود، ممکن است که یک فرد به دلیل موقعیت اجتماعی، مالی یا شغلی خاصی که دارد، هر چند که انسان پاکی باشد، مورد بدگمانی یا حسادت دیگران قرار گرفته و متهم به گناه شود و مورد آزار و اذیت آنان واقع شود.
کسی که دچار این تهمت‌ها شده، باید بداند که وظیفه او راضی نگه‌داشتن خدا است نه دیگران؛ زیرا آن کسی که حساب‌رسی اعمال انسان‌ها را برعهده دارد و پاداش و جزای آن‌را خواهد داد، خدا است نه دوستان و اطرافیان یا همکاران؛ از این‌رو، نباید زیاد نگران باشد و برای حرف دیگران، خود را آزار دهد، بلکه باید بر خدا توکل کند و چشم امید به رحمت و پاداش‌های بزرگ او داشته باشد.
اما کسانی که بدون دلیل به دیگران بدگمان شده و به مؤمنان تهمت می‌زنند، باید بدانند که دچار گناه بزرگی شده و باید به سرعت از گناه خود توبه کرده و از کسی که به او تهمت زده‌اند، حلالیت بطلبند. تهمت به دیگران، از گناهان کبیره محسوب می‌شود که می‌تواند آخرت انسان را تباه کند و عذابی بزرگ برای تهمت زننده مهیا سازد. این گناه، از برخی گناهان کبیره دیگر همچون غیبت نیز بزرگ‌تر و بدتر است؛ زیرا غیبت عبارت از سخن گفتن از عیوبی است که در دیگران وجود دارد، ولی تهمت، بیان کردن مطالب غیر واقعی و دروغ درباره دیگران است. خداوند در قرآن درباره بدگمانی چنین فرموده است: «إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»؛ برخی از بدگمانی‌ها، گناه محسوب می‌شود.
حال وقتی که گمان بد نسبت به دیگران، گناه محسوب می‌شود، اگر کسی این بدگمانی را به زبان جاری کند و به دیگران منتقل کند که به آن تهمت و افتراء گفته می‌شود، چه گناه بزرگی محسوب خواهد شد؟ از این‌رو در روایات، موضع سختی در مقابل این کار زشت گرفته شده است. امام صادق (ع) می‌فرماید: «هر کس به برادر مؤمنش تهمت بزند، همان‌گونه که نمک در آب حل می‌شود، ایمان در قلب او از بین خواهد رفت».
تهمت در قرآن
آیات فراوانی درباره تهمت وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
«وَ مَنْ یَکْسِبْ خَطِیئَةً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَرِیئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَ إِثْمًا مُبِینًا» (آیه ۱۱۲ سوره نسا)
«و کسی که خطا یا گناهی مرتکب شود سپس بی‌گناهی را متهم سازد، بار بهتان و گناهِ آشکاری بر دوش گرفته است.»
«وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِینَ جَلْدَةً وَ لَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا ۚ. وَ أُولَٰئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» (آیه ۴ سوره نور)
«و کسانی که زنان پاک‌دامن را متهم می‌کنند، سپس چهار شاهد (بر مدعای خود) نمی‌آورند، آن‌ها را هشتاد تازیانه بزنید و شهادتشان را هرگز نپذیرید و آن‌ها همان فاسقان‌اند.»
«إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ» (آیه ۲۳ سوره نور)
«کسانی که زنان پاک‌دامن و بی‌خبر (از هرگونه آلودگی) و مؤمن را متهم می‌سازند، در دنیا و آخرت از رحمت الهی به دورند و عذاب بزرگی برای آن‌هاست.»
تهمت در احادیث
حضرت محمد (ص):
«فاسق چهار نشانه دارد: (اشتغال به) لهو، لغو، دشمنی و بهتان.»
«سزاوارترین مردم به تهمت، کسی است که با متهمان و افراد مظنون هم‌نشینی کند.»
«هر کس به مرد یا زن مؤمن بهتان زند یا درباره او چیزی بگوید که از آن مبراست، خداوند متعال در روز رستاخیز او را بر تلی از آتش نگه دارد تا از حرف خود درباره آن مؤمن برگردد.»
امام علی (ع):
«تهمت زدن به آدم بی‌گناه بزرگ‌تر از آسمان‌هاست.»
«هیچ بی‌شرمی و وقاحتی، چون بهتان زدن نیست.»
«مؤمن با برادر مؤمنش فریبکاری نمی‌کند و به او خیانت نمی‌ورزد و او را خوار نمی‌سازد و به او تهمت نمی‌زند.»
امام سجاد (ع):
«هر کس به مردم عیبی را نسبت دهد و تهمت بزند، مردم به او عیبی را که ندارد نسبت می‌دهند.»
امام صادق (ع):
«آن کسی که به برادر دینی خودش تهمت بزند، دیگر حرمتی بین آن دو باقی نمی‌ماند.»
«هرکس به مرد یا زن مؤمن بهتان بزند خداوند در روز رستاخیز او را در طینت خبال (چرک و زردابه‌ای است که از شرمگاه زنان فاحشه بیرون می‌آید) نگه دارد تا حرف خود را پس گیرد.»
«هرگاه مؤمن به برادر (دینی) خود تهمت بزند، ایمان در قلب او از میان می‌رود، همچنان که نمک در آب، ذوب می‌شود.»
«بهتان و تهمت زدن به انسان بی‌گناه سنگین‌تر از کوه‌های استوار است.»
«هر کس تو را فریب داد نباید امین بشماری و هر کس را امین یافتی متهم نکن.»
«اگر کسى سخنى را بر ضد مؤمنی نقل کند و قصدش از آن، زشت کردن چهره او و از بین بردن وجهه اجتماعی‌اش باشد و بخواهد او را از چشم مردم بیندازد، خداوند او را از محور دوستى خود خارج می‌کند و تحت سرپرستى شیطان قرار می‌دهد؛ (ولى) شیطان هم او را نمی‌پذیرد.»
شیطان خطاب به موسی (ع):
«من اگر بخواهم جامعه‌ای را ناامن کنم، در آن جامعه تهمت را زیاد می‌کنم و برای اینکه بخواهم تهمت را در جامعه زیاد کنم، بستر غیبت را فراهم می‌کنم.»
