دوران کودکی بخشی از زندگی انسان است که هرکسی به نوعی آن را تجربه می‌کند و عروسک و اسباب‌بازی‌ها بخش جدانشدنی در دوران کودکی هستند که تاثیر شگرفی در اندیشه و فرهنگ کودکان دارند.
در گذشته عروسک‌های پارچه‌ای ساعت‌ها سر کودکان را به خود گرم می‌کرد اما امروزه عروسک‌های تجملی و فرنگی بازار ایران را در دست گرفتند و نگاه همه کودکان را به خود جلب کرده اند، عروسک‌هایی که فرسنگ‌ها با فرهنگ کشورمان تفاوت دارد کوتاهی تولید کنندگان و نبود صنعتی به نام اسباب بازی باعث شده تا مشکلات بسیاری دامان این حوزه را بگیرد برهمین اساس گفتگویی با محسن حموله مدیرکل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای کانون پرورش فکری دو تولید کننده اسباب بازی داشتیم که در می خوانید:
شورای نظارت بر اسباب‌بازی که نقش حمایتی دارد در این زمینه قاچاق چه کاری انجام داده است؟
شورای نظارت بر اسباب‌بازی، نزدیک به ۱۹ سال است که شکل گرفته و به جرات می‌توان گفت که در بحث قانون گذاری و تدوین دستورالعمل، قوانین محکم و خوبی دارد اما چند عامل باید دست به دست هم بدهند تا از ورود اسباب‌بازی ممنوعه جلوگیری شود چراکه باید وزارت آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی‌به همراه یک کارشناس هنری، وزارت صنعت معدن و تجارت (بخش صنعت و بازرگانی)، بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، دو کارشناس روانشناس کودک و فرهنگی از علوم، تحقیقات و فناوری، صدا و سیما و اتحادیه صنف پلاستیک و نایلون اعضای شورای نظارت بر اسباب‌بازی هستند که ریاست آن را مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بر عهده دارد و انتظار ما این است که همه این وزارت خانه‌ها و نهاد‌های مرتبط باید به ما در مبارزه با قاچاق کمک کنند.
با توجه به تحریم‌هاحجم واردات اسباب بازی به چند درصد رسیده است؟
در حال حاضر ترخیص اسباب‌بازی در گمرک با مجوز شورای نظارت بر اسباب‌بازی صورت می‌گیرد و واردات ما در سال ۱۳۹۵، سه هزار و ۲۶۴ پرونده بوده که از این تعداد ۱۱۷ هزار و ۹۷۵ نمونه اسباب‌بازی بازرسی شده و شورا برای آنها مجوز صادر کرده است اما مبارزه با قاچاق، برعهده شورای نطارت نیست و شورا تنها می‌تواند به سیاستگذاری در زمینه اسباب‌بازی بپردازد. آن هم به شرط آن که دیگران خود را ملزم به رعایت این قوانین و سیاست‌ها بدانند.
عروسک‌های ایرانی در دستور تولید این نهاد نیست؟ امیدی به تولیدات داخلی خودمان در زمینه عروسک داشته باشیم؟
بیش از دویست طرح عروسک در کانون پرورش فکری ثبت شده که باید تولید کنندگان در جهت تولید آن گام بردارند تا این چرخه هم به حرکت در آید البته می‌دانم که این حوزه با مشکلاتی روبرو است و این صنعت نیاز به حمایت‌هایی چند منظوره از سوی دستگاه‌های دولتی دارد و ما یک تنه نمی‌توانیم تمامی موانع را از سر راه بر داریم، کشور ما هنوز قادر به تولید عروسک در داخل نیست و ما باید به چین سفارش دهیم تا بتوانیم عروسک ایرانی را روانه بازار کنیم البته این مشکلات قابل حل است به شرطی که همه دست به دست هم دهند و برای حل این مشکل گام بردارند.
هولوگرامی که برای نشان ایرانی اسباب بازی‌ها در نظر گرفتید به چه نتیجه‌ای رسید؟
ما یک طرحی را در سطح کشور اجرا می‌کنیم تا «اسباب‌بازی‌ها شناسنامه‌دار شوند»؛ در این طرح، بخشنامه‌هایی توسط کانون و با همکاری وزارت صنعت و معدن و تجارت منتشر و در سطح کشور توزیع می‌شود. این برچسب‌ها برای اطلاع رسانی به فروشنده‌ها و همچنین اطمینان خاطر بیشتر مشتریان است که بدانند اسباب‌بازی در داخل تولید شده و کد شناسه دارد تا وقتی آن کد را وارد سامانه پیامکی ما می کنند، شناسه‌ای دریافت کنند تا مشتری با خیال آسوده اسباب‌بازی را خریداری کند. اما مساله مهمی‌که باید به آن توجه شود این است که ما در کشور اتحادیه مستقل اسباب‌بازی نداریم و بخش اسباب‌بازی‌های وارداتی با خرازی‌ها و اسباب بازی‌های داخلی با اتحادیه پلاستیک و نایلون است.
محسن رجبی: روند تولید عروسک نیازمند تکنولوژی و مواد پلاستیک باکیفیت است
چرا صنعت عروسک سازی در ایران به تولید مناسبی نمی‌رسد؟
امروز صنعت عروسک سازی در دنیا به یکی از بزرگترین صنایع تبدیل شده و طراحان عروسک هرروز مدل و متد جدیدی از این موجودات خیال انگیز را در اختیار کودکان می‌گذارند تا آنجایی که کودکان به عروسک‌های قبلیشان قانع نیستند و خواهان مدل جدید هستند.
تولید عروسک در ایران با مشکلات عدیده‌ای روبه رو است که مهم‌ترین آن قیمت تمام شده آن نسبت به واردات عروسک از خارج است به همین دلیل تولید کنندگان و سرمایه داران ترجیح می‌دهند این محصول را از خارج تامین و وارد بازار کنند که به دلیل تیراژپایین سود دهی نخواهد داشت و چون هزینه واردات کمتر از این روند خواهد بود تولید کنندگان به واردات عروسک روی می آورند.
مشکل و موانع تولید در این صنعت از کجا نشات می‌گیرد؟
روند تولید عروسک نیازمند تکنولوژی و مواد پلاستیک باکیفیت است که پتروشیمی ما نمی‌تواند آن را تامین کند به همین دلیل باید پلاستیک را وارد کنیم و در نهایت هم در روند این چرخه تغییری احساس نخواهد شد، همچنین طراحی صورت عروسک که باید با دست انجام شود و نیروی انسانی هم به این چرخه اضافه می‌شود که هزینه دیگری برای تولید کنندگان دارد و همین دشواری‌ها باعث می‌شود که در بازار به مشکل برخورد کنیم، با همه این‌ها تیراژ کم این محصول هم خود مزید بر علت می‌شود و تولیدکنندگان را بیش از پیش به سمت واردات عروسک سوق می‌دهد.
امروز با توجه به افزایش ارز آیا باز هم تولیدکنندگان به سمت واردات می‌روند؟
واردات بازار اسباب بازی تا چهار سال گذشته بالای ۹۵ درصد بود، اما از سال ۹۱ به دلیل نوسانات شدید ارزی واردات دچار مشکل شد و این مشکل زمینه را برای تولید کنندگان داخلی باز کرد و فرصت‌های بهتری در بازار ایجاد شد و توانستند مجموعه خود را بزرگ کنند و سرمایه گذاری‌های بزرگی را انجام دهند.
این روند در سال ۹۵-۹۶ به ۱۵ درصد رسید و پیش بینی می‌شود که تا ۲۵ درصد افزایش یابد که این موضوع در جای خود اتفاق بزرگی است، تمامی این عوامل باعث می‌شود که خط تولید راه بیافتد و ارز از کشور خارج نشود، اما باز هم همه این موارد به حمایت نیاز دارد تا تولید کننده و سرمایه دار با اطمینان خاطر بیشتری وارد بازار شوند.
برای تولید ما با چه موانعی روبه رو هستیم که تا به امروز این چرخه نتوانسته به راه بیافتد؟
با توجه به شناختی که از بازار وانجمن تولید کنندگان دارم می‌توانم به جرات بگویم که ما برای رسیدن به آن، مشکلی به لحاظ تولید نداریم و وارد کردن آن تکنولوژی کار سختی نیست، ما در سال ۹۶ بیش از ۱۱ میلیون دلار صادرات اسباب بازی داشتیم و در بعضی از قسمت‌ها در ابزار‌های آموزشی و بازی‌های فکری، تولید کنندگان رشد خوبی را تجربه کردند و حتی مصرف کنندگان هم تمایل به استفاده محصولات ایرانی را دارند، اما مشکلی که داریم محدودیت‌هایی است که به لحاظ فرهنگی وجود دارد و ما باید محصولی را تولید کنیم که با فرهنگمان تناسب داشته باشد اما جذاب هم باشد که بچه‌ها بتوانند آن را انتخاب کنند، ما باید به سمتی برویم که محصولی را تولید کنیم که برای بچه‌های امروزی جذاب باشد، تا به سمت تولیدات خارجی نروند. این طراحی‌ها خود پروسه طولانی دارد که نیازمند حمایت مسئولان فرهنگی است تا خوراک خوبی برای بچه‌ها تولید شود.
در حال حاضر اسباب بازی جزء کالا‌های فرهنگی محسوب می‌شود؟
سال‌هاست که می‌گوییم اسباب‌بازی یک کالای فرهنگی هست، اما واقعاً به این گفته اعتقاد داریم؟ آیا در عمل و سیاستگذاری خود به اسباب‌بازی به عنوان یک کالای فرهنگی نگاه کرده‌ایم؟ به باور من چنین اتفاقی نیفتاده و من به عنوان یک فعال در زمینه اسباب‌بازی تنها یک درخواست از مسئولان دارم و آن، این است که اگر به اهمیت اسباب‌بازی در سبد خانوار و تاثیر آن بر کودکان پی برده اند، توجه ویژه‌ای به اسباب بازی داشته و همانند کتاب برای آن سیاست گذاری کنند.
ما کشوری هستیم که رشد قابل توجهی در تولید اسباب بازی داشته ایم اما هنوز ظرفیت‌های خالی بسیار زیادی در این زمینه وجود دارد و باید با حمایت بخش‌های دولتی و همچنین تلاش بخش خصوصی به نقطه مطلوب برسیم. بی گمان، قرار گرفتن اسباب‌بازی در طبقه محصولات فرهنگی، ورود اسباب‌بازی و ابزار‌های آموزشی به مدارس و سیستم آموزشی کشور؛ فرهنگ سازی در جامعه و خانواده‌ها برای توجه بیشتر به مقوله اسباب‌بازی؛ سیاست‌گذاری‌های درست و صحیح برای رونق صنایع داخلی و در کنار آن اسباب‌بازی از گام‌های مهمی است که باید در این راستا برداشته شود.
محمود رئیسی دانا: قیمت تمام شده عروسک در ایران بیش از چین است
چرا تولید عروسک در ایران از سوی تولید کنندگان حمایت نمی‌شود؟
عروسک از اعضای مختلفی تشکیل شده و هر کدام از آن روند تولید مجزایی برای خود دارد تا یک عروسک تشکیل شود که البته این‌ها تکنولوژی خاصی نمی‌خواهد، اما مشکل اصلی این روند تیراژ آن است که ما تولید کنندگان را از قرار گرفتن در این مسیر باز می‌دارد و اگر اطمینان این را داشته باشیم که تولید انبوه می‌توانیم انجام دهیم با قدرت بیشتری خط تولید را راه اندازی می‌کنیم اما هزینه‌های تمام شده این تولیدات بسیار بالاتر از واردات عروسک از خارج است و همین موضوع باعث می‌شود که این صنعت راکد بماند، صنعت پتروشیمی ما نمی‌تواند کیفیت مناسبی را برای تولید عروسک تهیه کند و ما مجبور به واردات این محصول از خارج هستیم که قیمت تمام شده آن هم مقرون به صرفه نیست و همه این موارد به تیراژ باز هم بر میگردد که اگر افزایش یابد می‌تواند جبران همه این هزینه‌ها را بکند و این چرخه به حرکت درآید.
کمبود تیراژ و عقب نشینی تولید کنندگان
یکی دیگر از مشکلاتی که در این مسیر وجود دارد برخی از محصولاتی مثل مقوا و قطعات الکترونیکی است که در ایران تولید نمی‌شود و باید از خارج وارد کنیم و باز هم به هزینه‌های تولید افزوده می‌شود که تمام این خرج‌ها در مقابل تیراژ کمی که سفارش گرفته می‌شود عاملی است که اجازه راه اندازی خط تولید و حضور تولید کنندگان در این مسیر را نمی‌دهد.
اگر اسباب بازی را یک مقوله فرهنگی بدانیم؛ مسئولان فرهنگی باید به این نتیجه برسند که عروسک باربی برای بچه‌ها مفید نیست و باید جلوی واردات آن را بگیرند و یک جایگزینی برای آن تعبیه کنند چرا که دلیلی ندارد عروسک در وهله اول همان زیبایی عروسک‌های باربی را داشته باشد، چه بسا دیگر عروسک‌هایی که از زیبایی‌های بیشتری نسبت به باربی برخوردار هستند را الگو برداری و تولید کنیم اما همه این‌ها به سرمایه گذاری نیاز دارد که در ابتدا باید این مشکل حل شود تا تولید کنندگان با اطمینان خاطر از برگشت سرمایه خود، قدم در این مسیر بگذارند.
