اگر امسال مراسم اهدای جایزه نوبل ادبیات طبق روال هر ساله برگزار می‌شد، باید دیروز منتظر اعلام نتایج می‌بودیم اما نوبل ادبیات پس از 70 سال به تعویق افتاده و به جای آن، سال آینده دو برنده معرفی خواهد شد. اتهام سوءاستفاده جنسی موجب تیره شدن تصور عموم از آکادمی سوئدی شد و در نهایت تصمیم گرفته شد انتخاب برنده امسال به تعویق بیفتد. به بهانه سالروز برگزاری مهم‌ترین جایزه ادبی دنیا، به مرور چند حقیقت جذاب تاریخی درباره این جایزه ادبی می‌پردازیم.
چه کسی مؤسس جایزه است؟
همه جوایز نوبل بر اساس درخواست آلفرد نوبل، مخترع دینامیت که دوست داشت از دستاوردهای افراد در زمینه های شیمی، فیزیک، پزشکی، ادبیات و صلح قدردانی کند، شکل گرفت. برنده جایزه ادبیات را آکادمی سوئدی در استکهلم انتخاب می کند و 9 میلیون کرون سوئدی معادل یک میلیون دلار به برنده اهدا می‌شود.
سالانه چند نفر نامزد دریافت نوبل می شوند؟
هر ساله آثار 350 نفر به عنوان نامزدهای دریافت نوبل بررسی می‌شود. از سال 1901 تاکنون، 4 یا 5 عضو از اعضای اصلی، مدیریت آکادمی را به مدت سه سال بر عهده می‌گیرند و مسئولیت بررسی نامزدها نیز بر عهده آن هاست و فهرست نهایی را در اختیار همه اعضا قرار می‌دهند. هر ساله برنده سال قبل نوبل، جامعه دانشگاهی کشورهای مختلف، استادان ادبیات و رؤسای انجمن‌های ادبی، 350 نامزد را به آکادمی معرفی می‌کنند. برنده-که البته باید در قید حیات باشد-به نیمی از آرای اعضا برای دریافت نوبل نیاز دارد.
تاکنون چند جایزه اهدا شده است؟
از سال 1901 تاکنون آکادمی سوئدی 110 برنده را اعلام کرده است. تنها در هفت سال و اغلب به دلیل جنگ در دنیا، جایزه نوبل برگزار نشده است البته مدیران این جایزه نیز در سال 1935 هیچ‌کس را دارای صلاحیت دریافت معتبرترین جایزه ادبی دنیا ندانستند. هفت بار دیگر هم اعلام برنده جایزه به زمانی دیگر موکول شد.
تاکنون چند نویسنده زن برنده جایزه شده‌اند؟
تاکنون 14 زن نویسنده برنده جایزه نوبل ادبیات شده‌اند. تونی موریسون، نویسنده آمریکایی، دوریس لسینگ، نویسنده بریتانیایی-ایرانی، آلیس مونرو از کانادا و نادین گوردمیر از آفریقای جنوبی از جمله زنانی هستند که موفق به دریافت این جایزه شده‌اند.
چرا جایزه سال 2018 به تأخیر افتاده است؟
آکادمی سوئدی اعلام کرد اتهامات جنسی و همچنین فجایع مالی، موجب اختلاف بین 18 عضو حاضر این آکادمی شده است. هفت عضو از این آکادمی استعفا کرده اند. آندرز اولسون، عضو ثابت این گروه معتقد است این آکادمی نیاز به زمان دارد تا «اعتماد عمومی به تعهد این آکادمی را در میان مردم بازگرداند.»
در سال‌های 1915، 1919، 1925، 1926، 1927، 1936و 1949 نیز برنده‌ای معرفی نشد زیرا اعضای آکادمی توانایی توافق روی یک نام را نداشتند. به همین دلیل در سال‌های پس از آن، چند برنده معرفی شدند. به عنوان نمونه ویلیام فاکنر، نویسنده آمریکایی جایزه نوبلش را با تأخیر یک ساله و به همراه برتراندراسل به عنوان برنده سال دریافت کرد.
چه نویسندگان مهمی از دریافت نوبل بازماندند؟
در طول این سال‌ها، آکادمی سوئدی به بعضی نویسندگان بزرگ دنیا بی‌توجهی کردند. امیل زولا، نویسنده فرانسوی، هنریک ایبسن، نمایش نامهنویس نروژی و لئو تولستوی، رمان‌نویس مشهور روسی از جمله نویسندگانی هستند که جایزه نوبل ادبیات را دریافت نکردند.
آلفرد نوبل در وصیت‌نامه خود اعلام کرده بود نویسندگانی که «مجموعه آثارشان در مسیری ایده‌آل قرار گرفته است»، شایستگی دریافت جایزه نوبل را دارند. بنابر نظر کِجِل اسپمارک، عضو مستعفی نوبل، این مشخصه «به معنای مقدس شمردن کلیسا، کشور و تقدس خانواده»، سبب شد این سه نویسنده به دلیل رد کردن موضوعات اخلاقی واجد شرایط دریافت نوبل نباشند.
آدونیس، شاعر سوری، هاراکی موراکامی از ژاپن و جویس کارول اوتس از ایالات متحده از نویسندگانی هستند که هر ساله انتظار می‌رود به عنوان برنده نوبل بعدی انتخاب شوند.
کدام کشور بیشترین تعداد برنده را دارد؟
نویسندگان فرانسوی با 15 مدال طلای نوبل بیشترین تعداد و آمریکا و بریتانیا هر کدام با 12 برنده در رده‌های بعدی قرار دارند. نجیب محفوظ هم تنها نویسنده عرب‌زبانی است که موفق به دریافت جایز ه نوبل شده است.
