اگر خدای‌نکرده فکر می‌کنید پسرتان در آینده عصای دستتان می‌شود اما دخترتان، فقط نان‌خور است و روشنی و برکتش به خانه شوهر می‌رسد، باید بدانید که کاملاً در اشتباه هستید. این را ما نمی‌گوییم. امام جعفر صادق علیه‌السلام فرموده‌اند که: «دختران، رحمت هستند و پسران، خوبی‌اند. خداوند به ازای رحمت به شما پاداش می‌دهد و در ازای نعمت از شما سؤال می‌کند.»
البته نمی‌شود منکر این شد که هر کسی که دختر دارد، ممکن است دلش فرزند پسر هم بخواهد و هر کسی هم که از نعمت دختر داشتن محروم است، ممکن است آرزویش را داشته باشد.
در گفتگویی که با دکتر مریم عبدالباقی استاد دانشگاه و محقق مذهبی انجام داده، سعی کرده است نکاتی درباره داشتن فرزند دختر و پسر مطرح شود که دانستن آن‌ها برای کسانی که فرزندی در راه دارند یا از یکی از نعمت‌ها محروم هستند، خالی از لطف نیست.
فرزند ما وسیله آزمایش ماست یا نعمت و رحمت؟!
چرا با وجودی که در آیات قرآن بر وسیله آزمایش بودن فرزندان تأکید شده، در تاریخ انبیا و اولیای الهی مانند حضرت ابراهیم یا حضرت زکریا علیهم‌السلام مشاهده می‌کنیم که برای داشتن فرزند صالح بسیار دعا کرده‌اند؟
باید توجه داشته باشیم که یکی از بهترین و بزرگ‌ترین لطف‌ها و نعمت‌هایی که خداوند در حق بندگان عطا می‌کند، فرزندی است که به آن‌ها می‌دهد؛ یعنی فرزند انسان، چه دختر باشد و چه پسر، نعمت و لطفی است از طرف خداوند که ما باید قدر آن را بدانیم و آن طور که خداوند خواسته او را تربیت کنیم.
همان طور که در سؤال اشاره کردید، اهمیت داشتن فرزند تا آنجایی است که تعدادی از پیامبران و اولیای الهی که تا زمان پیری فرزندی نداشتند، همیشه برای بهره‌مند شدن از این نعمت الهی دعا می‌کردند. به عنوان مثال، حضرت ابراهیم علیه‌السلام که تا زمان پیری از این نعمت بی‌نصیب بود، به درگاه خداوند دعا می‌کرد تا اینکه خداوند، حضرت اسماعیل و حضرت اسحاق علیهماالسلام را به آن حضرت بخشید. حضرت ابراهیم علیه‌السلام هم به ازای این نعمت بزرگ الهی، این طور از خداوند سپاسگزاری کرد که: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى وَهَبَ لى عَلَى الْکِبَرِ اِسْمعیلَ وَ اِسْحاقَ اِنَّ رَبّى لَسَمیعُ الدُّعاءِ؛ خداى را سپاس که در زمان پیرى به من اسماعیل و اسحاق را بخشید، همانا پروردگار من شنواى دعاى بندگان است.» (سوره ابراهیم؛ آیه 32)
مانند این ماجرا در زندگی حضرت زکریا علیه‌السلام هم اتفاق افتاده که در سن پیری و در شرایطی که همسرش هم از لحاظ جسمی پیر و فرتوت شده بود، مورد لطف خداوند قرار گرفت و از نعمت وجود حضرت یحیی علیه‌السلام برخوردار شد.
جنسیت فرزند را به خدا بسپارید
در این شرایط، جنسیت فرزند هم برای بعضی خانواده‌ها بسیار اهمیت دارد. آن‌قدر که عده‌ای از داروها و رژیم‌های خاصی استفاده می‌کنند تا خدا به آن‌ها فرزند پسر یا دختر بدهد. این کار از نظر اسلام پسندیده است یا خیر؟
درست است که بعضی از مردم دلشان می‌خواهد فرزندشان دختر باشد و بعضی پسر دوست دارند؛ اما باید توجه داشته باشیم که دختر یا پسر بودن فرزند، به حکم و اراده خداوند انجام می‌شود و ما باید همیشه تسلیم و مطیع امر خداوند باشیم. چون او هر چه را که برای انسان رقم بزند، در جهت مصلحت دنیا و آخرت اوست، آن هم مصلحتی که چه‌بسا در آینده بسیار دوری برای فرد روشن و مشخص شود.
حتی کسی که از نعمت داشتن فرزند بی‌بهره است، باید بداند که حتماً حکمتی در کار است که اراده خداوند بر این قرار گرفته است، وگرنه خداوند بی‌جهت از عطای نعمت و رحمت به هیچ بنده‌ای خودداری نکرده است. همان‌طور که در آیات 49 و 50 سور مبارکه شوری می‌فرماید: «للّه ملک السّموات و الارض، یَخلق ما یشاء، یهبُ لمن یشاء اِناثاً و یهب لمن یشاء الذُّکور، او یُزوِّجهم ذُکراناً و اناثاً و یجعل من یشاء عقیماً اِنَّه علیمٌ قدیرٌ؛ پادشاهى و ملک آسمان‌ها و زمین تنها و تنها براى خدا است، هرچه بخواهد می‌آفریند، به هر کسی که بخواهد دختر و به هر کسی که بخواهد پسر می‌بخشد، یا در یک رحم دو فرزند یکى پسر و یکى دختر قرار می‌دهد و هرکه را بخواهد عقیم و نازا می‌گذارد، همانا خداوند دانا و تواناست.»
اینکه خانواده در زمان بچه‌دار شدن تابع حکمت و اراده خدا باشند، در تربیت و رشد فرزند هم صدق می‌کند.
همین طور است. جالب این است که در مورد مرگ جنین یا نوزاد، از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است که فرموده‌اند: «اگر طفل بمیرد، در عالم برزخ به حضرت ابراهیم و ساره سپرده می‌شود تا در دامن آنان تربیت شده و براى آخرت پدر و مادر ذخیره شود.»
بر اساس این روایت، حتی مرگ نوزاد هم خالی از حکمت و رحمت برای پدر و مادر او نیست. حتی در روایت‌ها آمده است که امام حسین علیه‌السلام کودک شش ماهه خود را در حالی که شهید شده بود، به خیمه‌ها برگرداند و خودش روی خاک نشست و دعا کرد: «خدایا! این کودک شش ماهه را ذخیره روز آخرت من قرار بده.»
بنابراین در عالمی که یک کودک مرده تا این اندازه برای انسان اهمیت دارد، مشخص است که فرزند به جا مانده از انسان اگر با تربیت و ایمان اسلامی بزرگ شود، در زندگی دنیا و آخرت والدینش بسیار اثرگذار خواهد بود. پس فرقی نمی‌کند که فرزند انسان، دختر باشد یا پسر.
به هر که بخواهد دختر می‌دهد
بعضی افراد رویکرد خاصی نسبت به فرزند دختر دارند. دستور و نظر اسلام درباره فرزند دختر چیست؟
در روایات اسلامی آمده است که هر کسی که دختر ندارد، برایش مستحب است تا برای داشتن فرزند دختر دعا کند. در این باره در جلد بیست و یکم کتاب وسائل الشیعه در روایتی از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است که حضرت ابراهیم علیه‌السلام با وجودی که فرزندان فرهیخته و بزرگواری چون حضرت اسماعیل و حضرت اسحاق علیهماالسلام را داشت، برای داشتن فرزند دختر هم دعا می‌کرد: «اِنَّ اِبْراهیمَ سَأَلَ رَبَّهُ اَنْ یَرْزُقَهُ اِبْنَةً تَبْکیهِ وَ تَنْدُبُهُ بَعْدَ مَوْتِه؛ حضرت ابراهیم علیه‌السلام از حضرت حق درخواست دختر کرد تا حداقل پس از مرگش گریه کننده و یادآور داشته باشد.»
نکته جالب توجه در روایت این است که یکی از پیامبران بزرگ الهی که داشتن فرزند دختر محروم بود، برای داشتن دختر دعا و درخواست می‌کرد. درواقع داشتن دختر برای انسان، لطف و رحمتی محسوب می‌شود که باعث افتخار اوست.
در دوران رسول خدا صلی‌الله علیه و آله که مردم، داشتن فرزند دختر را ننگ می‌دانستند، رویکرد آن حضرت نسبت به دختران چه بود؟
در کتاب وسائل الشیعه هم از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است که آن حضرت فرموده‌اند: «کانَ رَسُولُ اللّهِ اَبا بَنات؛ پیغمبر بزرگوار خدا، پدر دختران بود.»
همچنین از آن حضرت در خصوص داشتن سه دختر یا سه خواهر نقل شده است که: «مَنْ عالَ ثَلاثَ بَنات اَوْ ثَلاثَ اَخَوات وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّة؛ کسی که سه دختر یا سه خواهر داشته باشد، بهشت بر او واجب می‌شود.» درواقع داشتن سه دختر و یا سه خواهر، نعمت بزرگی است که باعث باز شدن باب رحمت پروردگار به سوی انسان است.
در روایتی نقل شده است که مردی در محضر پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله بود که به او خبر دادند همسرت دختری به دنیا آورده است. رنگ صورت آن مرد از شنیدن این خبر تغییر کرد. پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله از او پرسیدند: «چه اتفاقی افتاده است؟» آن مرد جواب داد: «وقتی از خانه بیرون می‌آمدم، همسرم درد زایمان داشت. الآن به من خبر دادند که فرزندم متولد شده و دختر است.» پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله فرمود: «زمین حمل‌کننده او، آسمان سایه سرش و خداوند روزى‌دهنده اوست. دختر، دسته گیاه خوشبویى است که آن را می‌بویی.»
قدر نعمت پسران را بدانیم
آیا این رویکرد مثبت تنها نسبت به دختران وجود دارد؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم جایگاه فرزندان پسر از منظر اسلام کجاست؟
در جلد ششم کتاب اصول کافی، روایتی از امام صادق علیه‌السلام نوشته شده است مبنی بر اینکه آن حضرت فرموده‌اند: «اَلبَنونَ نَعیمٌ وَ البَناتُ حَسَناتٌ وَ اللّه یَسألُ عَنِ النَّعیمِ وَ یُثیبُ عَلَى الحَسَناتِ؛ پسران، نعمت‌اند و دختران خوبى هستند. خداوند، از نعمت‌ها سؤال مى‌کند و به ازای خوبى‌ها پاداش می‌دهد.»
بر اساس این روایت مشخص می‌شود که داشتن فرزند پسر، نعمتی از جانب خداوند متعال است؛ بنابراین انسان باید قدر و ارزش فرزند پسر را هم مانند فرزند دختر بداند و او را خوب و درست تربیت کند. درواقع پسر داشتن هم نعمت بزرگی از سوی خداوند متعال است.
در روایات آمده است که حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام بعد از شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها، به برادرش عقیل که از علم انساب مطلع بود، فرمود: «اُنْظُرْ اِمْرَأَةً قَدْ وَلَدَتْهَا الْفُحُولَةُ الْعَرَب؛ براى من زنى انتخاب کن که از مادران شجاع عرب به دنیا آمده باشد.» عقیل هم بعد از مدتی سراغ حضرت علی علیه‌السلام آمد و حضرت فاطمه کلابیه سلام‌الله علیها را معرفی کرد و گفت: «تَزَوَّجْ فاطِمَةَ الْکـِلابِیَّةَ، لَیْسَ فِى الْعَرَبِ اَشْجَعُ مِنْ آبائِها؛ با فاطمه کلابیه ازدواج کن که در عرب شجاع‌تر از پدران او وجود ندارد.» پس از این ازدواج، خداوند چهار پسر رشید و شجاع و مؤمن ازجمله حضرت ابوالفضل عباس علیه‌السلام را به آن حضرت عطا کرد. البته باید توجه داشت که در روایتی به نقل از امام صادق علیه‌السلام آمده است که آن حضرت فرموده‌اند: «خوردن کاسنی باعث زیبایی فرزند و ازدیاد در پسر آوردن می‌شود.»
فرق گذاشتن ممنوع!
وقتی اسلام پسر را به عنوان نعمت و دختر را به عنوان رحمت معرفی می‌کند، یعنی هر یک ازآن‌ها در خانواده نقش و برکتی دارند. با این وجود، چرا برخی افراد میان فرزندان دختر و پسر خودتفاوت قائل می‌شوند و این فرق گذاشتن را در رفتار خود نیز بروز می‌دهند؟
در روایات اسلامی تأکید زیادی شده است که پدر و مادر بین فرزندان خود تفاوتی قائل نشوند و با همه فرزندانشان به یک اندازه محبت کنند. به عنوان مثال در کتاب وسائل الشیعه روایتی نوشته شده، مبنی بر اینکه شخصی به امام رضا علیه‌السلام عرض کرد: «مردی را می‌شناسم که دخترش را بیشتر از پسرش دوست دارد و به او محبت می‌کند.» امام رضا علیه‌السلام فرمودند: «دختر و پسر با هم مساوی هستند.»
بنابراین پدر و مادر نباید در میزان محبت به یکی از فرزندان خود، چه دختر باشد و چه پسر، زیاده‌روی کنند و به این صورت اسباب ناراحتی و دلگیری فرزند دیگر را ایجاد کنند. چون در قانون خداوند، دختر و پسر هیچ تفاوتی با هم ندارند و اگر دختر باعث افزایش رحمت خداوند به انسان است، پسر هم نعمتی از جانب خداوند متعال محسوب می‌شود.
علامه حرّ عاملی در کتاب وسائل الشیعه، روایت دیگری را درباره یکسان بودن فرزندان از نظر فرزند بودن نقل کرده است که مردى همراه دو فرزندش در خدمت پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله حاضر شد. در همین حال، یکی از فرزندان خود را بوسید و به او محبت کرد اما به فرزند دیگرش توجهی نکرد. پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله وقتی این رفتار را از آن مرد مشاهده کردند، به او فرمودند: «با فرزندانت به طور یکسان و مساوی رفتار کن.»
