پاتیخت کشور نزدیک به 241 خط اتوبوسرانی فعال دارد که در این خطوط در حال حاضر نزدیک به هفت هزار اتوبوس در حال تردد و خدمات رسانی به مسافران شهری هستند. محسن پورسید آقایی؛ معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران از فرسوده بودن سه هزار اتوبوس سخن گفته بود:« در تهران ١٠هزار دستگاه اتوبوس نیاز داریم در حالی که نزدیک به ٣هزار دستگاه کم داریم، از طرفى بیش از ٣هزار دستگاه باید حایگزین شوند چون از رده خارج هستند.»
احساس نیاز به نوسازی و تجهیز خطوط اتوبوسرانی تهران موضوعی است که سال هاست به دغدغه سیاستگذاران و مجریان شهری تبدیل شده و هر سال به بهانه کمبود بودجه این بخش با سرعت بسیار پایینی نوسازی می شود. نوسازی خطوط اتوبوس رانی در حالیست که سرعت از رده خارج شدن یا مستهلک شدن اتوبوس ها از سرعت اضافه شدن اتوبوس های جدید بسیار بالاتر است.
در سال 86 با ورود خطوط بی آر تی به خطوط اتوبوس رانی و تغییر چهره حمل و نقل عمومی با این سبک جدید در خیابان های پایتخت، شاهد نوسازی و مدرن شدن بخشی از سامانه اتوبوس رانی بودیم. حال از آن اتفاق تا به امروز 11 خط بی آرتی در حال فعالیت هستند که اتوبوس های دو کابین آن نیازمند اورهال و نوسازی هستند. افزایش تقاضای سفرهای شهری نیز به ضرورت افزایش تعداد خطوط و اتوبوس ها برای سرویس دهی افزوده است. هرچند بخشی از تقاضای سفرهای شهری از طریق مترو تامین می شود، ولی در برنامه افق 1404 تهران می بایست 11 هزار اتوبوس در ناوگان اتوبوسرانی فعال باشند تا 29 درصد از سفرهای شهری را جوابگو باشند.
این در حالیست که مترو و اتوبوسرانی در مجموع نزدیک به 25 درصد از سفرهای شهری را در حال حاضر پوشش می دهند. پیمان سنندجی؛ مدیرعامل شرکت اتوبوسرانی تهران در 22 مهر سال گذشته نیاز این بخش را تا پایان سال 97، بیش از 9 هزار اتوبوس فعال عنوان کرده بود:« بر اساس برنامه پنج ساله دوم و طرح جامع حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، تعداد اتوبوس‌های مورد نیاز تهران حدود ۸ هزار و ۲۵۳ دستگاه است که این میزان در پایان برنامه ۵ ساله یعنی سال ۹۷ باید ۹ هزار ۵۳ دستگاه باشد.»
از سوی دیگر بر اساس گفته وی عمر مفید اتوبوس های شهری 8 سال است:« بر اساس مصوبه هیئت وزیران در سال ۹۰ عمر مفید اتوبوسها ۸ سال تعیین شده که بر این اساس نیمی از ناوگان شرکت واحد یعنی بیش از ۳ هزار دستگاه اتوبوس فرسوده هستند. هزار و ۷۱۰ اتوبوس در تهران کم تر از ۸ سال سن دارند که ۲۷.۳ درصد ناوگان را تشکیل می دهند. ۹۹۵ اتوبوس سن آنها به ۸ سال رسیده که ۱۵.۹ درصد ناوگان را تشکیل می دهند و ۳ هزار و ۵۶۳ دستگاه اتوبوس سنشان بیش از ۸ سال است که ۵۶.۸ درصد ناوگان را تشکیل داده اند.»
عدم تغییر و تحول در ناوگان اتوبوسرانی
از سال گذشته که شهرداری تهران در اختیار مدیریت جدید قرار گرفته تا به امروز تحول عمده ای در بخش اتوبوسرانی شاهد نبوده ایم و بنابراین نسبت به نوسازی آن نیز اقدام خاصی صورت نگرفته است.
در بهمن سال گذشته حسن روحانی؛ رئیس جمهور کشور در اظهاراتی بر لزوم نوسازی حمل و نقل جاده ای و شهری به خصوص کامیون ها و اتوبوس های فرسوده تاکید کرده بود. وی در 17 بهمن ماه در همایش طرح های نوسازی حمل و نقل جاده ا ی و درون شهری گفته بود:« آنچه امروز به مردم قول می‌دهیم آن است که دولت دوازدهم مصمم‌تر از دولت یازدهم اهتمام دارد که خودروهای فرسوده را در اسرع وقت از ناوگان حمل و نقل جاده‌ای برون‌شهری و درون‌شهری، خارج کند و تلاش ما این است که بتوانیم در سال‌های پیش رو آن را به انجام برسانیم.»
همچنین محمدعلی نجفی؛ شهردار مستعفی تهران در 21 بهمن ماه درست چند روز پس از سخنان رئیس جمهور در سفری که به ورشو پایتخت لهستان داشت، بر خرید اتوبوس های نو از کشورهای اروپایی و نوسازی اتوبوسرانی تهران تاکید کرده بود:« با کمک رئیس جمهور در نظر داریم ناوگان اتوبوسرانی را به صورت کلی نوسازی کنیم» ابراز کرد: در برنامه پنج ساله پیش رو حداقل باید حدود 10 هزار دستگاه اتوبوس جدید را در کشور وارد سیستم کنیم؛ علاوه بر این در حمل و نقل شخصی و تاکسیرانی نیز برنامه داریم تا به سمت استفاده از خودروهای برقی و هیبریدی حرکت کنیم و هفته گذشته رئیس جمهور برنامه‌ای برای برقی کردن و نوسازی ناوگان حمل و نقل اعلام کردند که بخش عمده‌ای از این برنامه به تهران بر می‌گردد.»
اتوبوس های دست دوم برای پاک کردن صورت مساله
با وجود این تاکیدات به نظر می رسد که نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی تهران نیز قربانی نوسانات ارزی شده و معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری از طرح جدید خود یعنی وارد کردن اتوبوس های دست دوم به پایتخت سخن گفته است. محسن پور سید آقایی روز 17 شهریور ماه با بیان اینکه اگر در طرح نوسازی رئیس جمهور، قیمت اتوبوس بر اساس نرخ دلار اختصاصی به کالاهای اساسی محاسبه نشود، با توجه به پایین بودن قیمت بلیط در شهرها و توان مالی شهرداریها، عملاً امکان بهره مندی از این طرح برای شهرداریها وجود ندارد تصریح کرد: « مقرر شد بحث اولویت دهی به نوسازی ناوگان اتوبوس، مینی بوس و کامیون کلانشهرها در طرح رئیس جمهور از سوی این کمیسیون پیگیری شود.»
وی در ادامه افزود: «به منظور رفع مشکل کمبود ناوگان اتوبوسرانی کمیسیون حمل و نقل و ترافیک کلانشهرها پیگیری کرده است که از سایر کشورها اتوبوس هایی با عمر بالای پنج سال خریداری شود.»
این سخنان در حالیست که اگر این اتوبوس ها وارد و مورد بهره برداری نیز قرار گیرند با توجه به مصوبه سال 90 هیات وزیران عمر مفید آنها بعد از سه سال منقضی خواهد شد و این یعنی پایان دوره شهرداری کنونی! این در خوشبینانه ترین حالت است که عمر اتوبوس های وارداتی 5 سال باشد و اگر با توجه به اظهارات پورسید آقایی بیش از پنج سال باشد، زودتر نیز عمر مفید آنها از بین خواهد رفت.
راهکار معاون حمل و نقل و ترافیک عملا پاک کردن صورت مساله نوسازی ناوگان اتوبوسرانی پاتیخت از یکسو و از سوی دیگر اضافه کردن معضل جدید اتوبوس های دست دوم و اوراقی خارجی خواهد بود. در کنار این به نظر می رسد شهرداری تهران به جای ورود به این مبحث می بایست نسبت به نقد کردن بدهی های دولت به شهرداری که به اذعان شهردار سابق 18 هزار میلیارد تومان و عمدتا مربوط به حمل و نقل عمومی است اقدام کند. بدهی که علی رغم انکار اولیه از سوی شهردار مستعفی تهران وی بعدا صراحتا به وجود بیش از ده هزار میلیارد تومان بدهی دولت اعتراف کرده بود.
