همزمان با تداوم سکوت سنگین وزارت نفت درباره راهکارهای بی اثر کردن تحریم های نفتی کشورمان، شاهد تشدید روند کاهش صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه های اخیر هستیم.
براساس گزارشی که دو هفته قبل توسط سایت S & P Global Platts منتشر شد، برخی کشورهای آسیایی و اروپایی میزان واردات نفت خام و میعانات گازی از ایران را در ماه جولای 2018 مصادف با اواسط تیرماه تا اواسط مردادماه امسال به صفر رسانده اند. براساس این گزارش، واردات نفت خام و میعانات گازی کره جنوبی و فرانسه از ایران در ماه جولای به صورت کامل قطع شده و به صفر رسیده است. لیست خریداران نفت خام و میعانات گازی ایران و میزان خرید آنها در ماه های می تا جولای 2018 مصادف با اواسط اردیبهشت ماه تا اواسط مردادماه در جدول زیر آمده است:
هفته گذشته بلومبرگ هم با انتشار گزارشی بر آمارهای اعلام شده توسط سایت S & P Global Platts درباره قطع واردات مهر نفت خام و میعانات گازی کره جنوبی و فرانسه از ایران در ماه جولای مهر تایید زد. در این گزارش، میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه آوریل (اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت) با ماه جولای مقایسه شده بود:
براساس گزارش بلومبرگ، واردات نفت خام ترکیه از ایران در ماه جولای در مقایسه با ماه آوریل، 45 درصد کاهش یافته است که قابل تامل است. همزمان با انتشار این گزارش ها، روزنامه ترکیه ای «دیلی صباح» هم با انتشار گزارشی با استناد به آمارهای موجود در گزارش ماهانه مقام ناظر بر بازار انرژی ترکیه، اعلام کرد که واردات نفت این کشور از ایران در ماه ژوئن نسبت به ماه قبل آن (می)، تقریبا 71 درصد کاهش یافته است. البته آمارهای این روزنامه ترکیه ای هیچ تطابق با آمارهای اعلام شده توسط سایت S & P Global Platts درباره میزان واردات نفت خام ترکیه در ایران در این دوره زمانی ندارد.
براساس گزارش بلومبرگ، خریداران نفت خام و میعانات گازی و میزان خرید آنها در شش ماه ابتدایی سال 2018 یعنی ماه های ژانویه تا ژوئن معادل اواسط دی ماه 96 تا اواسط تیرماه 97 به شرح زیر است:
گفتنی است آمارهای گمرک کشورمان هم حاکی از کاهش 26 درصدی میزان صادرات میعانات گازی در فصل بهار امسال در مقایسه با فصل بهار سال گذشته است. البته بخشی از کاهش صادرات میعانات گازی ایران در ماه های اخیر، بخاطر راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس بوده است.
پیام ها و تبعات قطع واردات نفت فرانسه و کره جنوبی از ایران
قطع واردات نفت خام فرانسه از ایران در حالی صورت گرفته است که بعد از خروج آمریکا از برجام، مذاکرات ایران با اتحادیه اروپا با محوریت سه کشور حاضر در برجام یعنی آلمان، انگلیس و فرانسه)برای حفظ این توافق بین المللی ادامه دارد و تداوم خرید نفت ایران توسط اتحادیه اروپا، یکی از مهمترین درخواست های ایران و مهمترین وعده های اتحادیه اروپا به کشورمان بوده است.
از سوی دیگر، قطع واردات نفت خام و میعانات گازی کره جنوبی از ایران در حالی صورت گرفته است که کره جنوبی بزرگترین خریدار میعانات گازی ایران در سال گذشته بوده است به گونه ای که براساس آمارهای گمرک، پارسال بیش از 55 درصد از این محصول کشورمان راهی این کشور آسیایی شده بود. براساس آمارهای رسمی وزارت نفت، متوسط میزان صادرات میعانات گازی ایران در سال گذشته، 428 هزار بشکه در روز بوده است. اخیرا نشریه بین المللی پلاتس با انتشار گزارش دیگری، جزئیات بیشتری درباره این اقدام کره جنوبی منتشر کرده است.
هرچند با توجه به راه اندازی فاز دوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس در اوایل تیرماه امسال، به نظر می رسد نگرانی کمتری درباره سرنوشت میعانات گازی در صورت کاهش قابل توجه صادرات آنها در مقایسه با وضعیت اوایل دهه 90 وجود دارد اما باید به این موضوع توجه داشت که قرار است تا پایان امسال، فازهای 13 و 22 تا 24 پارس جنوبی به بهره برداری برسند. به همین دلیل، همچنان امکان دارد شرایطی مشابه وضعیت اوایل دهه 90 تکرار شود. به صورت خلاصه به دلیل اینکه میعانات گازی همراه با گاز تولید می‌شوند و در نتیجه، با توجه به اینکه گاز اصلی‌ترین منبع تامین انرژی کشور است، کاهش تولید آن به سادگی نفت نیست. به همین دلیل، ایران در سال های ابتدایی دهه نود مجبور شد حجم زیادی از میعانات گازی یعنی عددی نزدیک به بیش از 60 میلیون بشکه را روی آب ذخیره کند.
سکوت وزارت نفت درباره راهکارهای بی اثر کردن تحریم های نفتی نمی‌شکند؟
گفتنی است علی رغم باقی ماندن کمتر از سه ماه تا اجرایی شدن تحریم‌های آمریکا در زمینه فروش نفت که قطعا جزو مهمترین و موثرترین تحریم‌های آمریکا در حوزه اقتصادی محسوب می شود، همچنان برنامه وزارت نفت برای بی اثر کردن این تحریم ها مشخص نیست. در واقع، این وزارتخانه نه تنها تاکنون حاضر نشده است هیچ توضیحاتی درباره برنامه های خود در این زمینه به رسانه ها و افکار عمومی ارائه کند بلکه علی رغم تاکید چندین باره اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور در تیرماه امسال بر فروش نفت در بورس به عنوان راهکاری برای بی اثر کردن تحریم های نفتی آمریکا، همچنان درباره این موضوع کاملا سکوت کرده و این امر هنوز اجرایی نشده است. این اتفاق در حالی صورت می گیرد که تسریع وزارت نفت برای تصمیم گیری درباره این موضوع اهمیت زیادی دارد؛ زیرا کارآیی بهینه این روش ها بخصوص فروش نفت در بورس در بی اثر کردن تحریم های آمریکا، در صورتی محقق می‌شود که قبل از زمان اعمال تحریم‌ها یعنی اواسط آبان ماه امسال اجرایی شده باشد.
در پایان خاطر نشان می گردد بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که بهترین راهبرد برای بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا در زمینه فروش نفت، «فروش ریالی نفت در بورس» است. در این صورت، به دلیل شفافیت انتخاب مشتری و تعیین قیمت در این روش، مسئولیتی متوجه مدیران امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران نخواهد بود. صادرات نفت ایران نیز توسط بخش غیردولتی انجام می‌شود که علی‌رغم اجرایی شدن تحریم‌های آمریکا در این زمینه از انگیزه و انعطاف فراوانی برای فروش نفت برخوردارند. همچنین با فروش ریالی نفت، درآمد دولت مستقیماً به‌صورت ریال و مستقل از نظامات مالی بین‌المللی تأمین می‌شود.
