حجت‌الاسلام روح‌الله بیدرام، محقق و پژوهشگر دینی، به معارف عمیق و غنی دعای عرفه اشاره و گفت: اگر تأملی در فرازهای این دعا داشته باشیم این فرازها می‌تواند خلاء وجودی خداجویی ما را پر کند.
وی با اشاره به اینکه انسان‌ها فطرتاً خداجو و طالب ارتباط با خالق خودشان هستند، گفت: افرادی که به زبان عربی آشنا هستند وقتی این دعا را می‌خوانند با کلمه به کلمه این دعا با خدای خودشان ارتباط برقرار می‌کنند و ارتباطشان به خدا وصل می‌شود.
این پژوهشگر دینی به افرادی که می‌خواهند دعای روز عرفه را بخوانند توصیه کرد برای اینکه بهتر بتوانند از این دعا استفاده کنند و صبر نکنند که روضه‌ای خوانده شود تا اشکشان دربیاید، یک باز ترجمه این دعا را بخوانند و افزود: کلمه به کلمه این دعا می‌تواند ارتباط شما را با خدا وصل کند به نحوی که هیچ لحظه از این دعا از خدا منقطع نباشید.
در دعا بنده باید بداند که چه چیزی به خدا میگوید
حجت‌الاسلام بیدرام تصریح کرد: در دعا بنده باید بداند که چه چیزی به خدا میگوید. به همین دلیل باید یکبار هم که شده ترجمه دعای عرفه را بخوانیم. قرائت ترجمه باعث می‌شود فرد تشنه شود و سال‌های بعد اهتمام بیشتری به خواندن این دعا داشته باشند.
گره جامعه امروز ما انقطاع از خداست
وی عنوان کرد: درست است که عربی زبان جامعی است و هر کلمه و جمله می‌تواند چندین معنی داشته باشد که فقط بخشی از آن معنی در ترجمه آورده شود، اما حداقل برای اینکه فرد بداند چه دارد به خدا میگوید باید ترجمه خوانده شود. امروز گره موجود در جامعه ما انقطاع از خداست و خداوند در زندگی ماها نیست و مفاهیم این دعا می‌تواند این قطع شدگی را دوباره وصل کند.
آیا خواندن دعای عرفه به زبان فارسی ثواب کمتری دارد؟
حجت‌الاسلام بیدرام در پاسخ به این سؤال که آیا خواندن دعای عرفه به زبان فارسی ثواب کمتری دارد؟ گفت: برخی مردم فکر می‌کنند خواندن دعا به زبان عربی ثواب دارد اما خواندن همان دعا به زبان فارسی ثواب ندارد و یا ثواب کمتری دارد اما باید به مردم گفت که هیچ معصومی نگفته است که دعا باید به زبان عربی خوانده شود. البته حساب نماز جداست که باید به عربی خوانده شود اما در دعا چنین مطلبی گفته نشده است. از سوی دیگر یکی از مهم‌ترین توصیه‌های قرآن تدبر است و تا معنی دعا را نفهمیم نمی‌توانیم در آن تدبر کنیم. پس مردم نباید نگران این باشند که اگر دعای عرفه را فارسی خواندند ثواب دعایشان کم می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که با توجه به شرایط سیاسی ـ اجتماعی زمانی که امام حسین(ع) طی آن این دعا را خواندند، چرا بیشتر مضامین این دعا در خصوص شناخت خداوند و صفات الهی است؟ گفت: برای پاسخ به سؤال شما یک سؤال مطرح می‌کنم. امام حسین (ع) چرا قیام کردند؟ مگر غیر این است که بندگی خدا بر روی زمین انجام و بندگی خدا تعطیل نشود. خود حضرت فرمودند که اگر یزید‌بن معاویه به خلافت برسد، چیزی از اسلام باقی نمی‌ماند، یعنی فاتحه خداشناسی، دین داری و عبودیت خدا را باید خواند. امام حسین(ع) نه فقط در دعای عرفه که قبل از عاشورا آن را قرائت کردند، بلکه در روز عاشورا و در گودی قتلگاه که دیگر سخت‌تر از آن شرایط که علی اصغر(ع) را در آغوش دارند و علی اکبر و سایر اصحابشان به شهادت رسیده‌اند هم فقط بندگی خدا را می‌کنند و از خداپرستی سخن می‌گویند. لحظه به لحظه عاشورا فقط بندگی خداست. ظهر عاشورا در حالی که حضرت تیرباران می‌شوند تا لحظه اذان فرا می‌رسد به سوی نماز می‌شتابند و نماز را به جماعت اقامه می‌کنند.
وی گفت: یکی از کنیه‌های امام حسین(ع) ابا عبدالله است. اما چه کسی امام حسین(ع) را ابا عبدالله خطاب کرده است؟ اباعبدالله یعنی ای پدر بندگان خدا. کنیه را معمولاً مردم بر اساس اسم پسر بزرگ فرد به او می‌دهند اما پسر بزرگ امام حسین(ع) عبدالله نیست.
وی عنوان کرد: بر اساس روایت مستند وقتی قنداق امام حسین(ع) در دستان پیامبر(ص) بود و جبرئیل خبر از مصیبت بزرگ امام حسین(ع) داد، اشک پیامبر جاری شود و فرمود: «صبراً یا اباعبدالله». این کنیه را جبرئیل به پیامبر(ص) ابلاغ فرمودند.
بیدرام ادامه داد: زیارت عاشورا زیارت قدسی است که بر پیامبر (ص) نازل شد که ایشان هم به حضرت علی(ع) و به ترتیب به امامان بعدی معرفی کردند. در زمان امام محمد باقر(ع) ایشان این زیارت را به عده قلیلی معرفی کردند تا اینکه در زمان امام صادق(ع) این زیارت علنی شد. در زیارت عاشورا واقعه عاشورا بیان می شود اما هیچ جای این زیارت بیان نشده که السلام علیک یا سید الشهداء بلکه پنج مرتبه خداوند در زیارت عاشورا میگوید السلام علیک یا اباعبدالله.
وی افزود: امام حسین(ع) با تک تک رفتارهایی که در طول مسیر قیامشان انجام دادند موجب احیای بندگی خدا شد. به همین دلیل هم محتوای دعای عرفه معرفی خدا و تلاش برای شناخت و بندگی خداوند است.
خلأ ارتباط با خدا را داریم اما مداحان و سخنرانان چیزی نمی‌گویند
وی در پاسخ به این سؤال که چرا این مضامین بلند که هدف امام حسین(ع) است در مداحی‌ها و روضه خوانی‌ها ذکر نمی‌شود؟ گفت: متأسفانه در این مجالس عده‌ای به دنبال این هستند که از مصیبت و قتلگاهی گفته شود تا اشک بریزیم و بغض‌های درونی‌مان را خالی کنیم در صورتی که یکی از خلاأهای امروز جامعه ما ارتباط با خدا است در حالی که نه مداحان و نه سخنرانان در نحوه ارتباط بنده با خدا خیلی صحبت نمی‌کنند و بیشتر به تعریف خواب، رویا، داستان و موضوعات مختلف اجتماعی می‌پردازند.
حجت‌الاسلام بیدرام اضافه کرد: به غیر از عده قلیلی از عرفا و اساتید اخلاق کس دیگری خیلی از این مضامین بلند صحبت نمی‌کند. دعاهای کمیل حجت‌الاسلام انصاریان را ببینید. فرازهای دعای کمیل که ارتباط با خداست را تفسیر و تببین می‌کند و مردم گریه می‌کنند اما مداحان در دعای کمیل ذکر مصیبت‌ها را می‌خوانند در حالی که این دعا دعای ذکر مصیبت نیست بلکه دعای ارتباط بنده با خدا است و باید سخنران، مداح و در نهایت مردم در این وادی قدم بگذارند. فطرت مردم به حدی پاک است که تا کسی از ته دل نکته‌ای را یادآوری کند سریع فطرتشان بیدار می‌شود و واعظ درونیشان به آنها هشدار می‌دهد که «خدایا من کجا بروم که در حکومت تو نباشم؛ کسی را غیر از تو ندارم».
امید عرفه بالاتر است
وی در پایان گفت: ائمه(ع) بسیاری از سخنان و معارف را در قالب دعا مطرح کرده‌اند که باید از این فرصت‌ها استفاده کرد. هر کسی که در شب قدر آمرزیده نشده امید عرفه امیدی بالاتر است.
