آخرین روز از اولین ماه تابستان در حالی پایان یافت که طبق اعلام وزارت نفت، در کل این ماه ۲ میلیارد و ۸۴۰ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شده است که با یک حساب سرانگشتی می توان گفت ایرانیان روزانه به طور میانگین حدود ۹۱ میلیون و ۶۰۰ هزار لیتر بنزین مصرف کرده اند. محمدرضا موسوی خواه، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در روزهای پایانی سال گذشته پیش بینی کرد که مصرف بنزین کشور برای امسال حدود ۸.۸ تا ۹ درصد افزایش یابد و مصرف به میانگین روزانه حدود ۸۷.۸ میلیون لیتر برسد؛ این در حالی است که رشد مصرف بنزین امسال حدود ۱۱ درصد بوده است. همچنین طبق اعلام وزارت نفت میانگین روزانه مصرف بنزین در تیرماه سال قبل ۸۴ میلیون و ۶۰۰ هزار لیتر به ثبت رسید که این میزان مصرف نسبت به مدت مشابه سال ۹۵ نشان‌دهنده رشدی ۱۲.۱درصدی بوده است. به این ترتیب با نیم نگاهی به آمار مصرف بنزین و مقایسه آن با مدت مشابه سال قبل به وضوح می توان متوجه روند مصرف بنزین با سیاست های اشتباه وزارت نفت بویژه حذف کارت سوخت و سهمیه بندی، روندی صعودی بخود گرفته است.
بنزین دو نرخی می‌شود؟
مصرف بنزین در کشور در حالی رو به فزونی است که از طرفی دولت توجه کافی به اجرای سیاست های کنترلی مصرف نداشته و از سویی دیگر از زمان روی کار آمدن دولت تدبیر و امید تاکنون با وجود اجازه قانونی، هیچگونه افزایش قیمتی در راستای واقعی کردن قیمت حامل های انرژی ( در راستای کاهش سهم یارانه ای دولت) انجام نشده است؛ از آنجا که به گفته کارشناسان یکی از مهم ترین ابزارهای کنترل مصرف، قیمت است، نمی توان ارزانی قیمت بنزین را در مصرف بالای آن بی تاثیر دانست. اخیرا بحث بنزین دو نرخی بین برخی از بهارستانی‌ها و البته محافل کارشناسی کلید خورد و با اعلام شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی مبنی بر الزام استفاده دارندگان خودرو از کارت سوخت شخصی، احتمال دو نرخی شدن بنزین قوت گرفت.
افزایش قیمت بنزین فعلا نه!
با وجود این گمانه‌ها، بیژن زنگنه، وزیر نفت آب پاکی را روی دست همه ریخت و تاکید کرد: دو نرخی شدن قیمت بنزین شایعه است و فعلا درباره این موضوع چیزی در دولت تصویب نشده است. در همین حال حسام الدین آشنا، رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در نشست «بررسی گزینه‌های جدید سیاست یارانه بنزین» که ۱۰ تیر ماه سال جاری برگزار شد، گفته بود: درصورت عدم کنترل وضعیت فعلی رشد مصرف، کشور مجدداً نیازمند واردات بیشتر خواهد بود. با این وضعیت، رشد شتابان مصرف بنزین ادامه دارد و در صورتی که تولید و مصرف را با هماهنگ نکنیم وارد دوره‌ای با کمبود فزاینده خواهیم شد.
به اعتقاد وی، لازم است تدابیری جهت اصلاح مبنای قیمت گذاری، مصرف سوخت و باز توزیع درآمدهای حاصل از سیاست های قیمت اتخاذ شود.
وی با اشاره به تبعات اجتماعی سیاست افزایش کافی قیمت پایه، آن را در حال حاضر امکان‌پذیر ندانسته و گفته بود: باید به دنبال گزینه‌های دیگری باشیم.
ردپای قیمت دلار در افزایش قیمت بنزین
نکته ای که در این میان نباید از آن غافل بود، ردپای افزایش نرخ ارز در رشد ظاهری مصرف است. طی ماه های اخیر با افزایش شتابان نرخ ارز، بازار قاچاق سوخت هم داغ شده است. با کاهش ارزش ریال در مقابل دلار، سود قاچاق چرب تر از قبل شده و چون مکانیزم های کنترلی مصرف مدتها قبل با سیاست های اشتباه دولت ، حذف شده؛ عملا شرایط برای قاچاق سوخت از کشور جذاب و پرسود گشته است. در عین حال با این شرایط، سهم یارانه‌ای که دولت روی سوخت پرداخت می کند نیز به مراتب افزایش یافته است. سهمی که می تواند در بخش تولید، اشتغالزایی، توسعه زیرساخت و .. هزینه شود، بدلیل قاچاق، به جیب قاچاقچیان سوخت سرازیر می شود. نگاهی به قیمت بنزین در کشورهای همسایه ایران می بینیم که بازار قاچاق برای سودجویان بسیار جذاب و اغواکننده است. به این ترتیب اکنون ارز حاصل از قاچاق سوخت که البته تنها شامل بنزین نشده و نفت گاز را نیز در بر می گیرد در بازار آزاد بجای ۴ یا ۵ هزار تومان به نرخ ۸ تا ۹ هزار تومان فروخته می شود.
سی.ان.جی بهترین جایگزین بنزین
سید حمیدرضا قریشی، پژوهشگر حوزه انرژی با بیان اینکه افرایش قیمت جهانی نفت موجب رشد ارزش فرآورده های نفتی شده است، گفت: با وجود شکل گیری چنین شرایطی، همچنان قیمت بنزین در ایران ثابت مانده است. البته در دولت یازدهم در دو مرتبه شاهد افزایش نرخ بنزین از ۴۰۰ تومان به ۷۰۰ و از ۷۰۰ تومان به ۱۰۰۰ تومان بودیم.
وی با تاکید بر اینکه وجود کارت سوخت و بنزین سهمیه بندی شده به هر حال هزینه قاچاق را افزایش می دهد، تصریح کرد: در شرایط فعلی که قیمت نفت و همچنین نرخ ارز بالا رفته، صرفۀ قاچاق بیشتر شده است. درنتیجه طبیعتا بخشی از رشد مصرف ناشی از قاچاق است.
به گفته قریشی، شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه باعث شده دولت فعلا تصمیمی در مورد بنزین اتخاذ نکند. اما ضروری است در هر حال با اجرای سیاست هایی زمینه برای اصلاح قیمت بنزین و مدیریت مصرف آن فراهم شود. از جمله این سیاست ها که می توان از آن به عنوان برگ برنده یاد کرد، توسعه هرچه بیشتر و سریع تر صنعت سی.ان.جی است. به نحوی که با همکاری بخش های مختلف از جمله وزارت نفت ووزارت صنعت، معدن و تجارت باید تقاضای مطلوبی در این زمینه ایجاد شود.
این پژوهشگر حوزه انرژی اظهار داشت: نخستین گامی که می توان برای حمایت از این صنعت برداشت، ایجاد تناسب بین کارمزد جایگاه داران سی.ان.جی نسبت به ارزش زمین احداثی است که البته تدوین راهکارهای لازم را می طلبد. از سویی دیگر می توان برای تعویض مخزن های سی ان جی و معاینه های فنی یارانه ای را در نظر گرفت. در این میان حل کردن مشکل خشکی موتورهای گازسوز از جمله مواردی است که می تواند در ایجاد جذابیت برای استفاده ازخودروهای گازسوز موثر باشد. گفتنی است اختراعاتی در این زمینه نیز ثبت شده است.
لزوم وضع نرخ اضطراری و پلکانی بنزین
این کارشناس حوزه انرژی تصریح کرد : در گام بعدی ضروری است نرخ اضطراری بنزین وضع شود. به این معنی که هر کس بدون کارت سوخت شخصی اقدام به سوخت گیری کند، باید قیمت بیشتری بپردازد و تنها با کارت مختص خودروی خودش می‌تواند از بنزین ۱۰۰۰ تومانی بهره بگیرد.
وی ادامه داد: در گام سوم نیز دولت می‌تواند با اجرای نظام قیمت پلکانی، به صورت تدریجی، قیمت بنزین را فقط برای پرمصرف ها افزایش دهد. با این رویه صرفا پرمصرف ها مشمول افزایش قیمت می شوند. اگر زیرساختهای سی ان جی هم اکنون توسعه یابد و مشکلات آن رفع شود، افزایش قیمت بنزین آثار و تبعات زیادی در پی نخواهد داشت.
