ارزان بودن قیمت سوخت، افزایش تولید و واردات خودرو، افزایش مصرف گرایی در مردم و عدم توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی، چهار ضلع مربعی هستند که سد خودکفایی ایران در تولید بنزین شده‌اند.
روند رو به رشد مصرف بنزین در کشور
بازخوانی آخرین آمار و ارقام از میزان تولید و مصرف در کشور نشان می‌دهد متوسط مصرف بنزین در خردادماه سال جاری ۸۳ میلیون و ۶۰۰ هزار لیتر بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۷۵ میلیون و ۲۰۰ هزار لیتر بوده است، ١١,٢ درصد رشد داشته است. البته رشد مصرف بنزین در کشور موضوع جدیدی نیست و تورق پرونده مصرف سوخت حاکی از افزایش هرساله مصرف بنزین در بین ایرانیان است. بر این اساس متوسط میزان مصرف بنزین در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال ۱۳۸۹، ٥.٩٣ درصد، در سال ۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۹۰، ٧.٨٥ درصد، در سال ۱۳۹۲ نسبت به سال ۱۳۹۱، ١.٧٤ درصد، در سال ۱۳۹۳ نسبت به سال ۱۳۹۲، دو درصد، در سال ۱۳۹۴ نسبت به سال ۱۳۹۳، ٥.٢٨ درصد و متوسط مصرف بنزین در ماه فروردین ۱۳۹۷ نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن ١١.٣ درصد رشد داشته و پیش‌بینی شده است که امسال ۹ درصد رشد مصرف داشته باشیم.
تولید ٨٨ میلیون لیتر بنزین در کشور
به گفته علیرضا صادق آبادی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با افتتاح فاز دوم ستاره خلیج فارس تولید بنزین در کشور توسط ١٠ پالایشگاه کشور به ٨٨ میلیون لیتر در روز رسیده است. در سال ٩٢ تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور حدود ٦٠ میلیون لیتر در روز بود که سهم بنزین یورو ٤ از این میزان ٣,٤ میلیون لیتر در روز بود. این میزان تا سال ٩٥ تقریبا ثابت ماند. در سال ٩٦ فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس راه‌اندازی شد و تولید بنزین در سه ماهه آخر سال ٩٦ با تثبیت تولید در فاز اول ستاره خلیج فارس به ٧٥ میلیون لیتر در روز رسید که ٢٨ میلیون لیتر آن طبق استاندارد یورو ٤ بود.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با بیان اینکه راه‌اندازی فاز دوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس در فروردین ماه آغاز شد، اظهار کرد: تولید بنزین در ستاره خلیج فارس به مرور زمان از ١٢ میلیون لیتر به ٢٦میلیون لیتر در روز رسید.
فاصله پنج میلیون لیتری تولید و مصرف
در مقابل واردات بنزین در سال ۱۳۹۶ با رشدی که داشته روزانه ١٢,٦ میلیون لیتر بود. البته واردات بنزین تا دی‌ماه بیش از سه درصد رشد داشته که از زمانی که پالایشگاه ستاره خلیج فارس وارد مدار شد واردات بنزین بیش از ۷۴ درصد در دی، بهمن و اسفندماه کاهش داشت و پیش بینی شد واردات بنزین در سال ۱۳۹۷ کاهش یابد. از گفته‌های مسوولان چنین برداشت می‌شود که درحال حاضر فاصله بین تولید و مصرف بنزین حدود پنج میلیون لیتر است. البته گفته شده قرار است میزان تولید بنزین در کشور تا آذرماه به ١٠٠ میلیون لیتر در روز برسد.
در این راستا، فرید عامری، مدیرعامل اسبق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بهترین راهکار کنترل مصرف بنزین را واقعی کردن قیمت این فرآورده عنوان کرد. عامری گفت: با اصلاح قیمت سوخت، دولت در بودجه کشور میزان بسیار زیادی یارانه نخواهد داد.
قیمت غیرواقعی سوخت
وی با اشاره به قیمت سوخت و دلار در سال ١٣٩٢ اظهار کرد: قیمت دلار در اواخر سال ١٣٩٢ و اوایل سال ١٣٩٣ حدود ٣٢٠٠ تومان بود و نرخ دولتی دلار در حال حاضر حدود ٤٣٠٠ تومان است اما قیمت سوخت طی این سال‌ها تغییری نکرده است.
به گفته این کارشناس ارشد حوزه انرژی ارزش واقعی یک لیتر بنزین بر اساس ریال ایران به کمتر از نصف نسبت به پنج سال گذشته کاهش پیدا کرده است.
عامری در ادامه به تکنولوژی خودروها اشاره کرد و توضیح داد: تکنولوژی هر خودرویی که از کشورهای دیگر، مخصوصا کشورهای اروپایی وارد کشور می‌شود از خودروهایی که داخل کشور تولید می‌شود بالاتر است. این موضوع باعث کاهش مصرف سوخت و در نتیجه کاهش آلودگی هوا می‌شود. اما از آنجایی که در کشور محدودیت ارزی داریم تصمیم گرفته شده واردات خودرو ممنوع شود. بهینه‌سازی خودروهایی که داخل کشور تولید می‌شوند با خودروهایی که در دنیا تولید می‌شود قابل قیاس نیست.
وی با بیان اینکه رفاه و آسایش عمومی درحال افزایش است، اظهار کرد: سرانه خودروی ایران نسبت به تعداد نفر در مقایسه با کشورهای هم‌سطح ایران از نظر میزان درآمد سرانه اختلاف دارد. مردم ایران در شهرهای کوچک یا نقاط روستایی هم درحال خرید خودرو هستند. در نتیجه تعداد خودرو بیشتر می‌شود و این، مصرف بیشتر سوخت را به همراه دارد.
قیمت سوخت؛ کمتر از یک هفتم دلار
مدیرعامل اسبق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با اشاره به قانون هدفمندی یارانه‌ها، گفت: در این قانون پیش‌بینی شده بود قیمت سوخت به صورت سالانه و طی پنج سال باید ٢٠درصد افزایش پیدا کند تا به ٩٠ درصد قیمت بین‌المللی یا فوب خلیج فارس برسد. متاسفانه زمانی هم که قوانین خوب مصوب می‌شود اجرای آن دستخوش مسائل سیاسی می‌شود. درمورد این قانون هم مجلس و دولت توپ را در زمین یکدیگر انداختند و در آخر هم اجرا نشد. به نظر من باید قانون مذکور اجرا و قیمت سوخت به تدریج واقعی شود.
عامری ادامه داد: قیمت سوخت در ایران طبق ارز آزاد که اثرگذار است، کمتر از یک هفتم یک دلار است. قیمت سوخت در ایران حدود ٢٥سنت است و درحالی که باید حداقل ٧٠ سنت باشد. اگر امروز هم اراده کنیم و قیمت سوخت را سالانه ٢٠ درصد افزایش دهیم، اگر ارزش پول ملی هم تغییر نکند، اگر امروز یک چهارم قیمت بین‌المللی هستیم حدود ١٠ سال دیگر به قیمتی که باید می‌رسیم.
وی با انتقاد از وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومی اظهار کرد: در قانون دیده شده بود که از محل افزایش درآمدی که دولت از افزایش نرخ سوخت کسب می‌کند ناوگان عمومی را تقویت کند اما هنوز بعد از حدود هشت سال می‌شنویم که متروی تهران دچار مشکل است. زیرساخت حمل و نقل عمومی تقویت نکردیم نشده است.
بنزین دو نرخی فسادآور است
این کارشناس ارشد انرژی درمورد سهمیه‌بندی یا دو نرخی کردن قیمت سوخت نیز گفت: دو نرخی کردن و سهمیه‌بندی سوخت فساد می‌آورد و من با آن صددرصد مخالف هستم. نرخ بالا اثر تورمی می‌گذارد، زیرا سوخت با نرخ پایین‌تر هم عرضه می‌شود اما حمل و نقل عمومی بر اساس نرخ بالاتر کرایه اخذ می‌کنند زیرا همه حمل و نقل عمومی توسط تاکسی‌ها نیست.
