فصل تابستان فرا رسیده و گرما با گام‌های داغ و سنگین خود شهرها را فرا گرفته است. با شروع فصل تابستان، بیماری های مرتبط با فصل گرما افزایش می یابد. یکی از مهمترین این بیماری ها، گرمازدگی است. گرمازدگی، بیماری ناشی از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض حرارت زیاد، نخوردن مایعات به حد کافی و یا وارد شدن بار اضافی بر سیستم کنترل حرارت بدن است که دیگر بدن قادر به خنک کردن خود نیست. از این رو تعریق فراوان موجب اختلال در بدن می گردد.
وضعیت بدن انسان در فصل تابستان و اتفاقات احتمالی
دکتر شهریار باقری پزشک و کارشناس پزشکی سنتی درباره ویژگی‌های فصل تابستان و اثرات آن بر بدن، اظهار داشت: مزاج تابستان گرم و خشک در نظر گرفته می‌شود و خلط صفرا در این فصل افزایش می یابد.
وی افزود: از ویژگی‌های فصل تابستان می‌توان به تحلیل رفتن مواد رقیق و حبس شدن مواد غلیظ در بدن اشاره کرد. همه اخلاط به ویژه خلط صفرا، برانگیخته می‌شوند و تولید صفرا نیز نسبت به دیگر فصول سال افزایش می‌یابد. باقری در مورد دیگر شرایط ایجاد شده برای بدن در فصل تابستان گفت: یکی دیگر از ویژگی‌های فصل تابستان گرم و سرخ شدن رنگ پوست است همچنین قوه هاضمه و دستگاه گوارش دچار سستی و ضعف می‌شوند. گرمی قلب، افزایش عطش، کاهش شدید رطوبت اصلی بدن، کاهش اشتها، عود بیماری‌های قبلی فرد، بروز درد و کندی حواس، سنگینی سر، خواب‌آلودگی، افزایش خونریزی از بینی و رحم، اسهال خونی، احتمال ابتلا به درد چشم، فساد خون و احتباس قاعدگی (عقب افتادن قاعدگی)، همگی از اتفاقات احتمالی برای بدن در فصل تابستان هستند.
تعریف، انواع و علائم گرمازدگی
این کارشناس علوم پزشکی با اشاره به شرایط و سیستم طبیعی بدن گفت: بدن انسان به طور عادی، دارای یک مکانیسم تنظیمی گرمایی است. بر هم خـوردن تعـادل در ایـن مکانیـسم بـه نحوی که درجه حرارت بدن به دمای 40 درجه سانتیگراد رسیده و بدن توانایی دفع گرما را نداشته باشد، اصطلاحاً گرمازدگی رخ داده است.
وی ادامه داد: انواع گرما زدگی شامل خستگی گرمایی، استرس گرمایی، سنکوپ گرمایی و اسپاسم عضلانی می باشد. همچنین گرمازدگی از لحاظ شدت به سه نوع خفیف، متوسط و شدید تقسیم می شود که در صورت عدم درمان نوع خفیف، گرمازدگی به نوع متوسط و یا شدید تبدیل شده و منجر به تشنج و اغماء می گردد..
باقری در ارتباط با علائم گرما زدگی افزود: این بیماری با تعریق شدید و رنگ پریدگی همراه است. پوست ابتدا قرمز شده و سپس رنگ پریده یا کبود، خشک و داغ می شود. حجم ادرار کاهش یافته و تنفس کوتاه وسریع می‌شود. فرد گرما زده اغلب دچار خستگی و سر گیجه، از دست دادن هوشیاری و تشنج شده و ممکن است دچار سر درد،گرفتگی عضلانی، تهوع و استفراغ، اخـتلال تکلم، افت فشار خون، نبض ضعیف، توهم و هذیان، رفتار پرخاشگرانه و بـی حـالی و در مـوارد پـیش رفتـه عـدم هوشیاری، تشنج، اغماء و ایست قلبی شود.
وی همچنین در بیان تفاوت گرمازدگی با تب اشاره نمود: این دو بیماری با هم متفاوت و دارای منشأ متفاوتی نیز هستند. به طوری که تب به علت عفونت در بدن رخ می‌دهد. در حالی که گرما زدگی ناشی از افزایش دمای بدن است.
راهکارهای پیشگیری از گرمازدگی؛ توصیه های برای پیشگیری از گرمازدگی در زمان مواجهه با موج گرما در تابستان
باقری با اشاره به گروه های در معرض خطر بیشتر، ابراز نمود: کسانی که در طول روز در معرض نور خورشید قرار دارند و فعالیت شدید بدنی انجام می دهند، افرادی که ورزش می کنند، بیماران قلبی و دیابتی و بیماران اعصاب روان بیشتر در معرض گرما زدگی هستند و بایستی مراقبت بیشتری صورت دهند.
باقری همچنین برای پیشگیری از گرمازدگی در فصل تابستان توصیه‌ها و راهکارهایی ارائه نمود. وی با تأکید بر نوشیدن مداوم آب افزود: موقعی از روز که هوا خیلی گرم است (مثل سر ظهر و بعداز ظهر)در صورت عدم اجبار، در منزل یا یک جای خنک استراحت کنید و بیرون نروید. پرهیز از قرارگیری در معرض نور مستقیم آفتاب، بستن پنجره‌ها در طول روز، به کارگیری پرده و کرکره در صورت تابش آفتاب به داخل منزل، باز کردن پنجره‌ها در شب یا استفاده از سیستم تهویه، ساده ترین راه‌های پیشگیری از گرمازدگی هستند.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت پوشش و لباس در فصل تابستان گفت: برای جلوگیری از گرمازدگی باید از پوشیدن لباس های ضخیم و غیر قابل نفوذ که مانع تبخیر عرق و دفع گرما می شود، خودداری نمود. در هوای گرم لباس های گشاد، نازک با رنگ روشن مناسب هستند.
این پزشک با تأکید چندباره بر مصرف زیاد مایعات در فصل تابستان بیان نمود: مصرف مایعات شیرین توصیه نمی‌شود. به جای آن بهتر است از آب خنک سالم و بهداشتی، آب میوه طبیعی، میوه های آبدار و غذاهای پرآب استفاده شود.
وی در پاسخ به سؤالی در مورد تجهیزات مورد نیاز افراد برای جلوگیری از گرمازدگی اضافه کرد: همراه داشتن مقدار کافی آب برای نوشیدن و خنک کردن، لباس گشاد به رنگ روشن، کلاه لبه‌دار،کرم‌های ضد آفتاب وسیع‌الطیف که از هر دو پرتو ماوراء بنفش A و B محافظت نموده و با درجه محافظت (SPF) سی و بالاتر باشند و همچنین عینک آفتابی مناسب که کناره‌های چشم را محافظت کند، از الزامات فصل تابستان است. وی در توضیح بررسی مرغوبیت کیفیت عینک‌ها ادامه داد: این عینک‌ها به شرطی مناسب هستند که محافظت صد در صد در مقابل پرتو ماوراء بنفش بدهند و اصطلاحاً UV ۴۰۰ باشند. برای اطمینان از مرغوبیت عینک های خارجی، می‌توانید به نشان استاندارد اتحادیه اروپا (CE) یا آمریکا (ANSI) اعتماد کنید.
اقدامات و نوع برخورد با فرد گرمازده
باقری ادامه داد گرمازدگی یک فوریت پزشکی است . اگر کسی دچار گرمازدگی شود باید فوراً به نزدیک تـرین مرکـز درمـانی انتقـال یابد. تا آن زمان می توان اقدامات زیر را برای بیماری انجام داد؛ گام اول کاهش دمای بدن فرد است. باید تلاش برای کاهش حرارت بدن به سرعت انجام گیرد. بیمار را به مکان خنک و سایه انتقال داده و لباس هایش را از تن خارج نمایید. روی دست ها و پاها آب خنک ریختـه و وی را در معرض باد قرار داده و یا توسط پنکه و باد بزن اقدام به خنک نمودن کنید.
این کارشناس پزشکی ادامه داد: بهتر است در مرحله بعد، یک ملحفه خیس دور بدن فرد گرما زده پیچیده شود. وقتی فرد خنک شد بایستی بدن در دمای حدود 5/37 درجه سانتیگراد حفظ شود. سپس پاهای فرد بالاتر از بدن او قرار داده می‌شود تا جریان خون، بیشتر به طرف سر او حرکت نماید. اگر شخص هوشیار است باید کم کم آب یا یک نوشیدنی خنک بنوشد تا کمبود آب بدنش جبران گردد.
