روایات اهلبیت گویای آن است که انسان مومنِ مرده از حضور کسانی که در کنار قبر او قرار دارند و برای شادی روح او دعا کرده و با او انس دارند، باخبرند و هنگامی که از سر قبر او دور می شوند، وحشت و اضطراب بر او مستولی می گردد.
انسان پس از مرگ، اگر مومن باشد آرزو می کند که ای کاش اعمال صالح بیشتری انجام می داد و غفلت هایش را به عبادت مشغول می بود، و اگر گناهکار باشد حسرت نداشته های خود را می خورد و در هر صورت، انسان ها با دیدن گناهان خود در نامه اعمال آرزو می کنند ای کاش بین آنها و گناهشان، فاصله ی زیادی باشد. [1]
از این رو آنها(مردگان)، همواره منتظر خیرات زندگان، و مخصوصا خیرات خانواده خود هستند؛ این خیرات علاوه بر شادی روح شخص مرده، باعث بهره مندی فرد زنده از ثواب اخروی خواهد شد.
توجه به والدین بعد از مرگ، و ارتباط با آنان و زیارت قبورشان، جدای از شاد کردن روح آنان، می تواند انسان را رشد معنوی دهد و انسان را به روزی امیدوار کند که آرزو می کند خدایا من و والدین من و همه ی مومنین را بیامرز.
ارتباطی که با مرگ شروع می شود
شخصی که چشم از جهان می بندد، تازه می فهمد که چگونه باید از لحظات عمرش استفاده می کرد و فکر قیامت و مرگ را نباید لحظه ای از خود دور می ساخت. در روایات رسیده از اهلبیت، افسوس شخص مرده، و پند دادن او به تشییع کنندگانش، به خوبی به تصویر کشیده شده است[2] پند دادنی که شاید کم ترین سود به حال شخص مرده داشته باشد، و فقط باید بعد از آن منتظر بماند که زندگان برای او خیرات کنند و آمرزش بخواهند.
وقتی که انسان چشم از دنیا می بندد، گویا تازه ارزش ارتباط حقیقی با زندگان برایش روشن می شود و چقدر محتاج است که زندگان، نیز با او ارتباط برقرار نموده و برای آمرزش گناهان او و یا ترفیع رتبه او، دعا کنند و خیرات بجا آورند.
روایات اهلبیت گویای آن است که انسان مومنِ مرده از حضور کسانی که در کنار قبر او قرار دارند و برای شادی روح او دعا کرده و با او انس دارند، باخبرند و هنگامی که از سر قبر او دور می شوند، وحشت و اضطراب بر او مستولی می گردد.[3]
همچنین در منابع روایی ما آمده که روح انسان های مومن به دیدار خانواده خود می آیند[4] و طبعا منتطرند که خانواده آنان در حق آنان خیرات کنند. از همین روست که در دین اسلام بر انجام دادن خیراتی مثل نماز و روزه و صدقه برای مردگان، تاکید شده است تا علاوه بر بهره مند شدن روح آن مرحوم، ثوابی هم برای شخص زنده ضبط شود.[5]
گر چه با انجام دادن خیرات برای مردگان، روح آنها بهره مند می شود؛ اما شاید بتوان گفت که بیشترین سود از این ارتباط با عالم مردگان، نصیب زندگان شود؛ مخصوصا زمانی که انسان به سر قبر والدین خود می رود و برای آنها خیرات کرده و آمرزش می طلبد.
اگر قدرشان را ندانستی، بر سر قبرشان برو
بی تردید پدر و مادر انسان نعمت گرانبهایی هستند که چه بسا برای خیلی از ما، بعد از مرگ، قدر و قیمتشان مشخص شود، و یا خدای ناکرده برخی عاق والدین شده باشند که طبق روایت معصومین می توانند با انجام خیرات برای والدین خود، گناه خود را پاک کنند.[6] طلب رحمت و انجام خیرات برای والدین تا جایی مهم است که حتی امکان دارد افرادی که بی توجه به والدین باشند و برای آنها طلب رحمت نکنند، حتی اگر در طول حیات با آنها خوب بوده باشند،عاق والدین شوند.[7]
ارتباط با عالم مردگان، بیشترین سود را به حال زندگان دارد تا با انجام خیرات برای آنها و توجه بیشتر به امور معنوی، راه خود را گم نکنند. طبق روایات معصومین(علیهم السلام) اشخاص مرده[10] و مخصوصا مومنان به دیدار خانواده هایشان می آیند و طبعا منتطر خیرات زندگان هستند.
خوشا به حال کسانی که هم در دنیا با والدین خود، رفتاری خوب داشته باشند و هم بعد از مرگ بر سر مزار آنها حضور یافته و برایشان طلب رحمت و مغفرت کنند، و بر سر قبرشان، حوائج خود را نیز از خدا بخواهند؛ زیرا که در روایات معصومین به این مطلب نیز اشاره شده است.[8]
بنابراین توجه به والدین بعد از مرگ، و ارتباط با آنان و زیارت قبورشان، جدای از شاد کردن روح آنان، می تواند انسان را رشد معنوی دهد و انسان را به روزی امیدوار کند که آرزو می کند خدایا من و والدین من و همه ی مومنین را بیامرز.[9]
ارتباط با عالم مردگان، بیشترین سود را به حال زندگان دارد تا با انجام خیرات برای آنها و توجه بیشتر به امور معنوی، راه خود را گم نکنند. طبق روایات معصومین (علیهم السلام) اشخاص مرده[10] و مخصوصا مومنان به دیدار خانواده هایشان می آیند و طبعا منتطر خیرات زندگان هستند. دین مبین اسلام که توجه زیادی به احترام به والدین در طول زندگی دارد، در بعد از مرگ نیز به همین شیوه توصیه نموده است، و از انسان خواسته که بر سر قبر پدر و مادر خویش رفته و برای آنها طلب مغفرت نموده و حوائج خود را نیز از خدا بخواهد.
1ــ «یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعیدا[آل عمران/30] روزى که هر کس آنچه را از کار نیک انجام داده و آنچه را از کار زشت مرتکب شده حاضر شده مى‌یابد، و آرزو مى‌کند که اى کاش میان او و کارهاى زشتش زمان دور و درازى فاصله بود.
2ــ رسول خدا فرمود: «سوگند به خدایى که جانم در قبضه قدرت او است؛ اگر آنان(بستگان میّت)، حال و روز شخصی را که از دنیا رفته است می‌دانستند و سخنان او را می‌شنیدند، او را رها کرده و به حال خود گریه می‌کردند. تا این که جنازه مرده را حمل می‌کنند، روحش بر بالاى آن قرار گرفته و فریاد می‌زند!
اى فرزندان و کسان من! دنیا شما را چون من به بازیچه نگیرد، و من مالى را از حلال و حرام جمع کردم و براى شما نهادم و بدون زحمت به شما رسید و سختى و وزر و وبالش براى من مانده و شما از همین بلایى که گریبان مرا گرفته دوری کنید که شما نیز چون من گرفتار خواهید گشت.
3ــ اسحاق بن عمّار می‌گوید به امام کاظم(علیه السلام) گفتم: آیا مؤمن آگاه است از کسى که قبر او را زیارت می‌کند؟ آن‌حضرت فرمود: «بلى، پیوسته تا مادامى که زائر بر سر قبرش هست با او مأنوس می‌باشد و وقتى زائر بلند شده تا از سر قبر او بر‌گردد از برگشتن وى وحشتى در مؤمن مرده پیدا مى شود».
4ــ اسحق بن عمار از امام کاظم (علیه السلام) پرسید: آیا مؤمن خانواده خویش را زیارت مى‌کند؟ امام فرمود: «آرى، گفتم: چقدر؟ فرمود: بر حسب فضایلشان؛ پاره‌اى از آنان هر روز و پاره اى هر سه روز.
5ــ امام صادق(علیه السلام) فرمود: «یدخل على المیت فی قبره الصلاة و الصوم و الحج و الصدقة و البر و الدعاء و یکتب أجره للذی یفعله و للمیت؛ نماز، روزه، حجّ، صدقه، اعمال خیر و دعا که برای مرده انجام می‌دهند در قبرش بر او وارد می‌شود و به او می رسد و ثوابش را براى کسى که آن را انجام داده و نیز براى مرده می نویسند.
6ــ امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «گاهى والدین کسى از دنیا می‌رود و حال این که فرزند خود را عاق کرده‌اند، ولى او بر ایشان دعا می‌کند و خیرات بر ایشان می‌دهد، لذا از نیکوکاران نوشته می‌شود».
7ــ امام باقر علیه السلام فرمود: «اگر مرد نسبت به پدر و مادرش در زمان حیاتشان نیکى کند، و هنگامى که مردند بر ایشان طلب آمرزش نکرد، در نامه عملش عاق والدین نوشته شود، و اگر مردى که در زمان حیاتشان عاق والدین بوده، و هنگامى که مردند بر ایشان استغفار زیاد کرد در نامه عملش جزء نیکوکاران محسوب شود.
8ــ امام علی(علیه السلام) فرمود: «مردگانتان را زیارت نمایید، پس همانا ایشان به دیدار شما خوشحال شوند و هرگاه شخصی از شما درخواستی دارد، پس نزد قبر پدر و مادر رود و برای آنان دعا کند و حاجت خود را از خدا بخواهد.
9ــ آیه 41 سوره ابراهیم: «پروردگارا! روزى که حساب برپا مى‌شود، مرا و پدر و مادرم و مؤمنان را بیامرز.»
10ــ امام صادق علیه‌السلام فرمود: «هیچ مؤمن و کافری نیست که در هنگام ظهر نزد خانواده‌ی خویش حاضر نگردد. وقتی مؤمن خانواده‌اش را در حال انجام اعمال صالح می‌بیند، خداوند را حمد گوید و وقتی کافر(انسان های گناهکار) خانواده‌ی خویش را در حال انجام اعمال صالح ببیند، بر آنان غبطه می‌خورد.
