حجامت به روشی ازخونگیری می گیوند که در راستای درمان برخی از بیماری ها به کار می رود و در طب اسلامی نیز سفارش شده است. سابقه درمانی و تاریخی حجامت هفت هزار ساله است و به عنوان یک سنت الهی در روایات و سیره پیامبران و ائمه اطهار (ع) آمده است.
حجامت و این روش درمانی به صورت اختصاصی در منابع طب اسلامی به جهت پیشگیری از بیماری های است که ناشی از غلظت خون است. البته در طب قدیم حکیم بوعلی سینا اعتقاد دارد صفرا و سودا نیز از طریق حجامت برطرف خواهد شد.
جایگاه حجامت در طبّ اسلامی
از حجامت برای درمان بیماری‌های فراگیر و مهمی مانند؛ سکته قلبی، مالیخولیا، سردرد‌های میگرنی و بخشی از بیمای‌های پوستی بهره می‌برند. در طب اسلامی و منابع مذهبی نیز توصیه‌های فراوانی به انجام حجامت شده است. رسول اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) خود حجامت می‌کرده اند و روش انجام آن را بیان فرموده اند و ویژگی‌های درمانی آن را برشمرده اند.
رسول اکرم (ص) و ائمه‌اطهار (ع) خود حجامت می‌کرده اند و روش انجام آن را بیان فرموده‌اند و ویژگی‌های درمانی آن را برشمرده اند. در این زمینه بیش از پانصد روایت مطرح است که در کتاب «حجامت از دیدگاه اسلام» جمع آوری شده است.
یکی از مهمترین روایاتی که در زمینه حجامت در منابع معتبر روایی ذکر شده و در ذیــــل آیه یک ســــوره مبارکه اسرأ در تفسیر المیزان و برخی از تفاسیر دیگر آمده است، حدیث زیر است:
پیامبرخدا (ص): اگر خون درونتان به جوش می‌آید، حجامت کنید، چرا که خون، گاه ممکن است دردرون شخص، طغیان کند و وی را بکشد.
پیامبر اکرم در روایتی در نهج الفصاحه آمده پنج چیز را از سنتهای پیامبران الهی معرفی کرده اند که عبارتند از : ” خمْسٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلینَ: اَلْحَیاءُ وَ الْحِلْمُ وَ الْحِجامَهُ وَ السِّواکُ وَ التَّعَطُّرُ“ پنج چیز از سنتهای پیغمبران است: حیا، حلم، حجامت، مسواک و عطر زدن. نهج الفصاحه ص۴۶۲ ، ح ۱۴۶۳
پیامبر خدا (ص) فرموده: درد، سه چیز است و درمان نیز سه چیز. اما درد، عبارت است از: خون، تلخه و بلغم. درمان خون، حجامت است، درمان بلغم، حمام است، و داروی تلخه نیز راه رفتن.
امام حسن عسکری (ع) فرموده: پس از انجام حجامت، انار بخور، اناری شیرین؛ چرا که خون را فرو می‌نشاند و خون را فرو می‌نشاند و خون را در درون، تصفیه می‌کند.
امام صادق (ع) فرموده: بهترین چیزی که با آن به مداوا می‌پردازید، حجامت کردن، دوا را بر بینی ریختن، حمام نمودن و حقنه کردن (وارد کردن داروی مایع از طریق رکتوم) است.
پیامبر (ص) فرموده: هر وقت خون یکی از شما‌ها به جوش آمد، حجامت کند، که او را نمی‌کشد. سپس فرمود: کسی از اهل بیت خودم را نمی‌بینم که در آن اشکالی ببیند.
حضرت علی (ع) فرموده: همانا حجامت بدن را سالم و عقل را استوار می‌نماید.
پیامبر خدا (ص) فرموده: اگر در چیزی شفا باشد، در تیغ حجام و در خوردن عسل است.
امام رضا (ع) فرموده: باید حجامت کردن بعد از خوردن غذا صورت گیرد، چونکه وقتی انسان سیر شد، سپس حجامت کرد، خون جمع شده و بیماری خارج می‌گردد و اگر با شکم گرسنه کسی حجامت کند، خون خارج می‌شود، ولی بیماری (در بدن) باقی می‌ماند.
امام صادق (ع) فرموده: حجامت کردن در سر موجب شفاء و بهبودی هفت بیماری است: جنون، خوره (جذام)، پیسی (کک و سفیدی در بدن)، خواب آلودگی، درد دندان، ضعف بینائی و سر درد شدید.
پیامبر (ص) فرموده: در حجامت کردن شفاء و بهبودی از بیماری است.
امام صادق (ع) فرمود: پیامبر خدا (ص) سه گونه حجامت می‌کرد: یکی حجامت در سر که آنرا " متقـدمه " می‌نامید، و یکی بین دو کتف که آنرا " نافعه " می‌نامید و یکی بین دو کفــل (سرین) و بالای ران که آنــــرا " مغیثه " می‌نامید.
امام حسن عسگری (ع) فرموده: بعد از حجامت، انار شریرین بخور که (جریان) خون را آرام و آنرا تصویه می‌کند.
رسول خدا (ص) فرموده: وقتی خون به هیجان آمد، حجامت کنید، چون خون وقتی به تردد و هیجان آمد، صاحبش را می‌کشد.
حضرت صادق (ع) فرمود که حجامت را در آخر روز بجا آورید.
از حضرت امام على نقى (ع) منقول است: انار شیرین بعد از حجامت، خون را ساکن مى کند، خون اندرون را صاف مى کند.
آداب اسلامی به وقت حجامت
امام رضا (ع) براى حجامت دعاى خاصى ذکر فرموده اند. این مطلب اهمیت همراهى درمان روحى و دعا درمانى با درمان هاى جسمى در طبّ اسلامى را اثبات مى‌کند. متن دعا چنین است:
وقتى خواستى حجامت کنى، چهار زانو جلوى حجّام بنشین و بگو: " اَعوذ بِالّلهِ الکَریم فى حِجامَتى مِنَ العَین فِى الدَّم وَ مِن کُلّ سوءِ وَ الاَعلالِ وَ الاَسقام وَ الاَوجاع وَ الاَمراض وَ اَسئَلُکَ العافِیةَ وَ المُعافاة وَ الشِّفاءِ مِن کُلّ داء.»
«در حجامت خود به خداوند کریم پناه مى‌برم از خونریزى و از هر ناراحتی، علت، سختى و درد و مرضی و (خداوندا) از تو عافیت و اسباب عافیت و شفاى از هر بیمارى را طلب مى‌‌کنم.»
از مجموعه ى. احادیث و روایات برمى‌آید که حجامت باید در زمان سیرى انجام شود و انجام آن به هنگام گرسنگى مضرّ است. در این رابطه از امام صادق (ع) روایت شده : «حجامت بعد از غذا خوردن باعث دفع عرق شده و قوّت بخش بدن است.»
همچنین ایشان فرموده اند: «از حجامت در حال گرسنگى بپرهیزید.»
نیز فرموده: «بعد از خوردن طعام، با حجامت خون جمع مى‌شود و بیمارى دفع مى‌‌گردد. اما اگر قبل از خوردن غذا حجامت انجام شود، خون دفع می‌شود، ولى بیمارى در بدن مى‌‌ماند.»
امام رضا علیه السلام در رساله‌ى ذهبیّه، فرمایش مفصّلى در مورد خوراک بعد از حجامت دارند که قسمتى از آن را در اینجا مى‌‌آوریم:
«پس از استحمام باید موضع فصد و حجامت را به وسیله‌ى پارچه‌ى کرکى یا ابریشمى یا دستمال نخى که لطیف و نرم باشد، بپوشانید. بعد یک حبه از تِریاق اکبر (نام یک داروى قدیم) به اندازه‌ى ماش میل کنید. پس از حجامت و فصد، آب میوه بنوشید و اگر میوه نیست، شربت بالنگ مصرف کنید و در جایى که این امکانات وجود ندارد، بالنگ را زیر دندان بگیرید و روى آن جرعه‌اى آب نیم گرم بنوشید. اما در فصل سرما باید سکنجبین عسلى استفاده شود که این شربت شما را از بیمارى‌هاى خطرناک لقوه، برص، بهق و جذام به اراده‌ى خداوند ایمن خواهد داشت.
امام رضا (ع): سفارش مى‌‌کنم که پس از حجامت یا فصد، آب انار را با مکیدن آن بنوشید. مکیدن آب انار خون را زنده و تن را با نشاط خواهد ساخت. پس از حجامت و فصد، از خوردن غذاهاى نمک‌دار تا مدت ۳ ساعت بپرهیزید، چون اگر این پرهیز مراعات نشود، بعید نیست که انسان به بیمارى جرب دچار شود.
امام حسن عسکرى (ع) مى‌‌فرماید: «بعد از حجامت انار شیرین میل کنید، چون انار خون را آرام مى‌کند و آن را در مسیر خود صاف مى‌‌گرداند.»
پیامبر اکرم (ص): جبرئیل چندان مرا به انجام حجامت دعوت کرد که پنداشتم گویی حجامت واجب است.
