اسلام برای بسیاری از امور زندگی روزمره دستوراتی دارد . در این گزارش با "احکام و شیوه غسل جنابت" و همچنین با مستحبات این غسل و مکروحات مربوط به شخص جنب و برخی سوال های شایع درباره این غسل آشنا میشوید.
غسل جنابت چه مواقعی بر انسان واجب میشود؟
در دین اسلام بر هر مسلمان واجب است که بعد از جنب شدن غسل جنابت را انجام دهد.
همه مراجع (به جز آیات عظام بهجت، صافی و مکارم):
خروج منی در مرد دارای سه نشانه است:1. همراه با شهوت باشد. 2. با جستن بیرون آید. 3. بدن سست شود. اگر هیچ یک از نشانه‌های سه گانه و یا یکی از آنها را نداشت، حکم به منی نمی‌شود؛ مگر آنکه از راه دیگری یقین کند که منی است.
توضیح المسائل مراجع، م 346؛ آیت الله وحید، توضیح المسائل، م 352؛ آیت الله نوری، توضیح المسائل، م 347؛ آیت الله خامنه ای، اجوبه الاستفتاءات، س 180.
بیشتر بخوانید : غسل زیارت و احکام آن
آیات عظام بهجت و مکارم:خروج منی در مرد دارای دو نشانه است:1. همراه با شهوت باشد. 2. با جستن بیرون آید. اگر هیچ یک از دو نشانه یا یکی از آن دو را نداشت، حکم به منی نمی‌شود؛ مگر آنکه از راه دیگری یقین کند که منی است.
آیت الله بهجت، توضیح المسائل مراجع، م 346 و آیت الله مکارم، تعلیقات علی العروه، غسل الجنابه.
آیت الله صافی:اگر با شهوت و جستن بیرون آید و یا با جستن بیرون آید و بدن سست شود، آن رطوبت حکم منی را دارد و اگر هیچ یک از این دو نشانه را نداشت، حکم به منی نمی‌شود؛ مگر آنکه از راه دیگری اطمینان پیدا کند که منی است.V}توضیح المسائل، م 1352
فرد چه زمانی جنب می شود؟
از نظر فقها جنابت از دو راه حاصل می شود:
نزدیکی و آمیزش جنسی و دخول، اگرچه منی بیرون نیاید.
بیرون آمدن منی، (حتی بدون دخول) چه در خواب باشد یا بیداری، کم باشد یا زیاد، با شهوت باشد یا بی شهوت، با اختیار باشد یا بی اختیار.
نکته:طبق نظر اکثر فقها رطوبتی که از زنها خارج می شود، اگر همراه با شهوت (در حد ارگاسم و اوج لذت جنسی) باشد درحکم منی است و باید غسل جنابت کند. بنابراین واجب است بعد از هر مقاربت و نزدیکی زن و مرد غسل جنابت انجام دهند چه از آنها منی خارج شود یا نشود.
طریقه غسل جنابت
غسل در لغت به معنای شستن چیزی برای از بین بردن چرک آن است و در اصطلاح فقه عبارت است از :شستن تمام بدن، به قصد قربت و اطاعت از فرمان الهی.غسل جنابت
غسل دو نوع است :غسل واجب و غسل مستحبی. غسل های واجب عبارتند از :غسل جنابت، حیض، نفاس، استحاضه، مسّ میت، غسل میت و غسلی که به واسطه نذر و قسم و مانند آن واجب می شود. تعداد غسل های مستحبی هم فراوان است که در کتاب های مفصل از آنها نام برده شده است.
در میان غسل های واجب، مهم ترین آنها غسل جنابت است. اصل غسل جنابت به تنهایی واجب نیست؛ بلکه برای انجام برخی کارها (مانند نماز، روزه، مسّ قرآن و ...) به دستور شرع واجب شده است و انجام دادن این گونه اعمال بدون غسل، گناه است؛ بلکه در برخی موارد عمل باطل خواهد بود.
مراحل اصلی غسل جنابت
نیت؛ برای نیت کردن هم لازم نیست به زبان چیزی بگویید؛ بلکه همین قدر که قلباً می‌دانید برای چه کاری به حمام آمده‌اید و نیت شما انجام چه غسلی است، کفایت می‌کند و همچنین لازم نیست که برای شستن هر قسمتی از بدن نیت را تجدید کنید.
بعد از نیت سر و گردن را به قصد غسل بشویید،
بعد تمام طرف راست بدن تا کف پا و سپس تمام طرف چپ را بشویید و برای آن که اطمینان پیدا کنید که تمام طرف راست شسته شده است کمی از نیمه چپ را به همراه طرف راست و کمی از نیمه راست را به همراه نیمه چپ بدن بشویید.
نماز خواندن با غسل جنابت
وضو برای انجام اموری که شرط صحت و یا شرط جواز و عدم حرمت آن هاست، واجب است. کما این که برای اموری که شرط کمال آن ها و یا شرط رفع کراهت آن هاست، مستحب می باشد.
هر چیزی که به هر نحوی مشروط به وضو است، مشروط به غسل نیز می باشد. سؤال مورد بحث این است که آیا غسل واجبی هست که انجام آن انسان را از وضو گرفتن بی نیاز کند؟ با چه غسل هایی میتوان نماز خواند؟
آیات عظام امام خمینی(ره) ، بهجت ، خامنه ای ، صافی و فاضل :تنها با غسل جنابت میتوان نماز خواند ؛ ولی باغسل‌های دیگر باید وضو هم گرفت.
مکروهات مربوط به شخص جنب
خوردن و آشامیدن ؛ ولی اگر وضو بگیرد، خوردن و آشامیدن مکروه نیست و با شستن دست یا مضمضه و یا استنشاق کردن ، کراهت آن رفع نمی شود. اگر چه این کراهت کاهش می یابد.
خواندن بیش از هفت آیه از سوره های که سجده واجب ندارند. (یعنی ثواب آن کاهش می یابد).
رساندن جایی از بدن به جلد و حاشیه و میان خطهای قرآن .
همراه داشتن قرآن .
خضاب کردن به حنا و مانند آن .
مالیدن روغن به بدن .
خوابیدن ؛ البته اگر وضو بگیرد یا اگر آب ندارد به جای وضو یا غسل ، تیمم کند، خوابیدن به این حال مکروه نیست .
آمیزش کردن پس از آن که محتلم شده باشد.
عبور از مسجد، اما عبور از مسجدالنبی و مسجدالحرام حرام است.
مستحبات غسل جنابت
1 - استبرا به بول پیش از غسل جنابت ؛ در صورتی که جنابت به علت خروج منی باشد.
2 - سه مرتبه شستن دو دست تا مرفق یا نصف ذراع یا تا بند دست . در این خصوص فرقی میان غسل ترتیبی و ارتماسی نیست .
3 - سه مرتبه مضمضه (گرداندن آب در دهان ) و استنشاق کردن (آب در بینی کردن و بیرون ریختن ) پس از شستن دو دست ؛ البته یک مرتبه نیز کفایت می کند.
4 - دست کشیدن بر اندام برای اینکه یقین پیدا شود که آب به همه جای بدن رسیده است .
5 - سه بار هر یک از اعضا را غسل دادن .
6 - ذکر نام خداوند متعال با گفتن ((بسم اللّه )) یا بسم اللّه الرحمن الرحیم که ذکر دومی بهتر است .
7 - خواندن دعایی که در حال انجام غسل روایت شده است به این که بگوید:اللهم طهر قلبی و تقبل سعیی واجعل ما عندک خیرالی واشرح صدری و اجر علی لسانی مدحتک و الثناء علیک ، اللهم اجعله لی طهورا و شفاء و نورا انک علی کل شیی ء قدیر؛ البته اگر این دعا پس از تمام شدن غسل خوانده شود، بهتر است .
8 - رعایت کردن موالات (پی در پی شستن ) و شستن از بالا به پایین در غسل ترتیبی .
9 - مستحب است که زنان موهای بافته سر خود را هنگام غسل باز کنند.
10 - برای غسل از یک صاع (سه کیلو) آب استفاده شود، نه بیشتر.
آیا در هنگام روزه می توان غسل جنابت کرد؟
شخصی که در ماه رمضان جنب می شود، دو حالت دارد: یا قبل از اذان صبح جنب شده و یا بعد از اذان صبح و در طول روز جنب می شود (البته جنابت در حال روزه نباید به وسیله جماع و استمناء باشد، بلکه، مثلاً در خواب، منی از او خارج شده باشد).
غسل جنابت قبل از اذان صبح: حضرت امام خمینی (ره)
اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نکند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمداً تیمم ننماید، روزه‌اش باطل است. (توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج1، ص 8 – 9، م 1619)
آیة الله مکارم شیرازی :
«...، بنا بر احتیاط واجب روزه‌اش باطل است ولى اگر توانایى بر غسل ندارد یا وقت تنگ است تیمم نماید، اما اگر از روى عمد نباشد روزه‌اش صحیح است»
آیة الله فاضل لنکرانی (ره):
« کسى که بخواهد روزه ماه مبارک رمضان یا قضاى آن را بگیرد نباید تا اذان صبح عمداً در حال جنابت باقى بماند. بنابراین اگر عمداً غسل نکند و در تنگى وقت تیمم نیز نکند روزه‌اش باطل است. بقاى عمدى بر جنابت در روزه‌هاى دیگر چه واجب باشد یا مستحب ضررى براى روزه ندارد»
آیات عظام گلپایگانى، صافى :
«اگر در ماه رمضان تا اذان صبح غسل نکند و تیمم هم ننماید ولى از روى عمد نباشد مثل آن که دیگرى نگذارد غسل و تیمم کند روزه‌اش صحیح است».
و اگر در روزه واجبى که وقتش معیّن است (مانند روزه نذر) تا اذان صبح غسل نکند و تیمم هم ننماید، روزه‌اش صحیح است. (توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج1، ص 9، م 1620)
آیات عظام خوئى، تبریزى: «اگر در روزه غیر ماه رمضان و قضاى آن از روزه‌هاى واجبى که مثل روزه ماه رمضان وقت آن معیّن است جنب عمداً تا اذان صبح غسل نکند أظهر این است که روزه‌اش صحیح است».
پس، اگر در ماه رمضان قبل از اذان صبح جنابت حاصل شود، باید غسل جنابت نماید.
غسل جنابت بعد از اذان صبح و در طول روز: حضرت امام خمینی (ره)
اگر روزه دار در روز محتلم شود،(یعنی، در خواب از او منی خارج شود)، واجب نیست فوراً غسل کند؛ (توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج1، ص 5، م 1632)
آیة الله فاضل لنکرانی (ره):
«گر چه احتیاط مستحب آن است که فوراً غسل کند»
آیة الله مکارم شیرازی :
«هر گاه روزه دار در روز محتلم شود بهتر است فوراً غسل کند اما اگر نکند براى روزه‌اش اشکالى ندارد».
اما برای خواندن نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء واجب است غسل جنابت نماید. و هر گاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، اگر چه بداند پیش از اذان محتلم شده، روزه او صحیح است.(توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج1، ص 5، م 1633)
آیة الله مکارم شیرازی :
«روزه‌اش صحیح است، خواه بداند پیش از اذان محتلم شده یا بعد از آن، و یا شک داشته باشد».
پس، در هنگام روزه در طول روز می توان غسل جنابت کرد.
اهمیت غسل جنابت چیست؟
همه مراجع: در میان غسل های واجب، مهمترین آنها غسل جنابت است. زیرا برای انجام برخی کارها که طهارت شرط صحت آنهاست (مانند نماز،طواف واجب، روزه ماه مبارک رمضان و مس قرآن) شخص جنب باید غسل کند؛ بلکه در بسیاری از موارد، انجام چنین اعمالی در حالت جنابت، گناه و معصیت خواهد بود.
