محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در نشست الگوهای نظم منطقه‌ای در جهان پساداعش که امروز شنبه در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در حال برگزاری است، سخنرانی کرد.
ظریف در ابتدای صحبت‌های خود گفت: بحث امروز نیازمند دو مقدمه است، مقدمه اول این است که نظم در منطقه آسیای غربی از نظم در جامعه بین‌المللی مستقل نیست که در دوران گذار به سر می‌برد.
به گفته وزیر امور خارجه کشورمان، در دوران گذار معمولا تحولات عظیمی صورت می‌گرفته که این دوران هم از آن مستثنی نیست و سیالیت شرایط باعث شده این دوران وسیع‌تر شود و محاسبه غلط باعث سقوط خواهد شد و محاسبه صحیح باعث قدرت یافتن فراتر خواهد شد. به‌دلیل محاسبه غلط قدرت‌های تاثیرگذار مانند صدام حسین کارش به آنجا کشید. صدام در حمله به کویت که اول اوت بود فکر می‌کرد دنیا در تعطیلات است و وی می‌تواند کویت را ببلعد اما ظرف 6 ساعت شورای امنیت جلسه گذاشت. همین اشتباه محاسباتی را میلوسویچ در یوگوسلاوی‌کرد. یک اشتباه محاسبه هم قذافی کرد و به شرایطی انجامید که باعث نابودی آنها شد. در شرایط سیال محاسبه و بررسی همه زوایای واقعیت مهم است.
ظریف نکته دوم را اینگونه تشریح کرد که ما در یک جهان پسا غربی زندگی می‌کنیم نه به آن معنا که غرب از بین رفته بلکه برای اولین بار تحولات مهم نظام بین‌الملل نه در غرب شکل گرفته و نه توسط غرب؛ اما متاسفانه ما هنوز ریشه تمام تحولات را در غرب و آمریکا می‌بینیم در حالیکه اینطور نیست.
وی نکته سوم را بحث پساداعش خواند و گفت امروز شکست سرزمینی داعش را می‌بینیم و نه شکست تفکر داعش را؛ منابع فکری و مالی و ظروف ایجادکننده داعش که منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای هستند نابوده نشده و هنوز پابرجا هستند. یکی از اشتباهات عمده غرب این است که تصور می‌کند داعش تمام شد و یکی از دلایلی که لحن‌شان علیه ایران را تندتر کرده‌اند این است که داعش نابود شده و چرا با ایران مسامحه کنیم. شرایطی که داعش را در منطقه ایجاد کرد کماکان هست، اگر قدرت بیشتری نگرفته باشد که عامل اول دخالت خارجی است. داعش زاییده حمله آمریکا به عراق است و پیش از آن ظلم اسرائیل به مردم فلسطین است. ناکارامدی حاکمان منطقه و درخواست مردمی برای احترام به نظرات آنهاست که در مورد فلسطین خواسته‌هایی دارند. این موضوع به‌دلیل نزدیکی حاکمان منطقه به اسرائیل در حال تشدید است.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان همچنین عوامل داخلی را در ایجاد داعش دخیل دانست، به گفته وی؛ عوامل داخلی مؤثر در ایجاد داعش، شامل ناکارامدی در تامین نیازهای مردمان از سوی حاکمان است که تبدیل به ناکارامدی دولت-ملت شده و از سوی غرب به آن به عنوان وستفالیای جدید در جهان عرب یاد می‌کنند. دولت‌های منطقه به‌خصوص عربستان تلاش کردند که این نگرانی و سرخوردگی را منحرف کنند به سمت دشمنان خارجی.
ظریف افزود: انتقال داعشی‌ها از منطقه به خارج از آن از سوی آمریکایی‌ها که در حسکه، المیادین، دیرالزور و نقاط دیگر صورت گرفته اتفاق خطرناکی است که به‌صورت منظم انجام گرفته است. شبکه ارتباطی آنها باقی مانده، رهبرانشان باقی مانده و حمایت‌های مالی از آنها هنوز هست پس باید توقع داشته باشیم که این خطر هر روز بروز و ظهور پیدا کند. امروز در افغانستان برای ایجاد وحشت و خشونت بین داعش و طالبان رقابت بوجود آمده تا جلب توجه و حمایت داشته باشند و بیشتر رنگ و بوی فرقه‌ای گرفته است.
وی ادامه داد: ادعا می‌شود نظم جدید باید بر اساس هژمون جدید منطقه‌ای شکل بگیرد اما نظم جدید یک نتیجه است، از اقدامات ما و اگر بپذیریم که جهان پساغربی شده و ما کنش‌گر هستیم نه موضوع کنش و می‌توانیم تاثیرگذار باشیم و بازی‌های آنها را بر هم بزنیم، که صدام حسین و طالبان و افغانستان از جمله آن بازیهاست. روش بازی آنها خرید امنیت با دلار نفتی است و هیچ مبنای دیگری برای مشروعیت و امنیت ندارند و ما باید طرح جدیدی برای این بازی‌ها داشته باشیم. امنیت در شکل آتی با امنیت در شکل گذشته باید تفاوت ماهوی داشته باشد وگرنه نتیجه آن همین اتفاقات است. اگر بپذیریم که هر کنشگری بخصوص جمهوری اسلامی ایران تاثیر گذار است می‌توانیم امنیت جدید را شکل دهیم.
وزیر امور خارجه کشورمان در تشریح رویکرد آمریکایی‌ها گفت: بعد از جنگ سرد آمریکایی‌ها فکر کردند پیروز جنگند و می‌توانند نظم جدیدی جهانی را نهادینه کنند و برای این کار هم هزینه زیادی کردند و از زمان جرج بوش پدر آمریکا تلاش کرد جهان تک قطبی را ایجاد کند و برای این کار هم سالانه یک جنگ انجام شده است. امروز استراژی جدید آمریکا حرکت به سمت بازی قدرت‌های بزرگ در شرق آسیا و مقابله با چین و روسیه است.
ظریف در انتهای سخنان خود به طرح جمهوری جمهوری اسلامی ایران برای امنیت منطقه اشاره کرد، که به گفته وی شامل گفتگوهای خلیج فارس است. به گفته ظریف؛ همین منطقه در چهار دهه گذشته همه جنگ‌های منطقه را در خود داشته یا متأثر کرده است. طرح جمهوری اسلامی ایران می‌تواند راهگشا باشد و مبنایش این می‌تواند باشد که کشورهای منطقه که در طرح‌ها و برنامه‌هایشان اشتباه داشته‌اند به گفتگو بنشینند. آنها دنبال ائتلاف‌سازی علیه ایران بوده‌اند و سال گذشته 116 میلیارد دلار سلاح خریده‌اند. چرا ما امن‌ترین کشور منطقه هستیم علیرغم اینکه کمترین هزینه تسلیحاتی را داشته‌ایم؟ بر همین اساس باید پیش فرض امنیتی را حذف کنیم و مبنا را تغییر دهیم. حرکت به سمت گفتمان جدید امنیت‌سازی می‌تواند راه‌حل خروج منطقه از وضعیت فعلی باشد که چند دهه است وجود دارد. هیچ لزومی ندارد که جنگ در منطقه نهادینه شود.
در پایان سخنرانی ظریف، با اهدایی لوحی یادبود، از وزیر امور خارجه کشورمان قدردانی به عمل آمد.
