تحلیل رفتاری و الگوی جابه‌جایی پلنگ رودسر

 بدین ترتیب نگرانی از احتمال عدم توانایی شکار و بقای این گربه‌سان در طبیعت به میزان قابل توجهی رفع شده است.

این پلنگ ماده که بهمن سال گذشته در حوالی روستای سجیدان استان گیلان به دنبال گرفتار شدن در تله سیمی، دچار آسیب جدی به ستون فقرات شده بود به دنبال گزارش اهالی روستا توسط نیروهای محیط زیست گیلان زنده‌گیری و برای درمان به تهران منتقل شد. هرچند دامپزشک کلینیک حیات وحش پردیسان، در ساعات اولیه ورود این پلنگ، اعلام کرد حیوان به ضایعه نخاعی برگشت ناپذیر دچار شده و چاره‌ای به جز معدوم‌سازی ندارد، یک متخصص جراحی دامپزشکی، با برعهده گرفتن مسئولیت عمل جراحی این پلنگ شانسی برای حیات دوباره به حیوان داد.

پلنگ رودسر پس از آنکه توسط حمیدرضا فتاحیان در یک بیمارستان خصوصی دامپزشکی به صورت رایگان تحت عمل جراحی قرار گرفت و دوران نقاهت 10 ماهه خود را در باغ وحش قزوین سپری کرد، با رای اکثریت اعضای کمیته تخصصی حیات وحش، 14 آبان سال جاری، پس از نصب گردنبند ردیاب ماهواره‌ای در حوالی محل زنده‌گیری، رهاسازی شد.

جمعی از کارشناسان و متخصصان حیات وحش، بر اساس اطلاعات به دست آمده از گردنبند ماهواره‌ای پلنگ رودسر، گزارشی از تحلیل رفتاری و الگوی جابه‌جایی این پلنگ در چهلمین روز رهاسازی تهیه کرده و در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار داده‌اند که در ادامه می‌خوانید:

درس های آموخته از ردیاب:

1. طی 5 روز نخست، جانور جابجایی زیادی در محدوده رهاسازی نداشته است. البته درصورتی که جانور قبل از رهاسازی تغذیه شده، سیر بودن جانور می تواند یک دلیل احتمالی برای سرعت کم پلنگ در هفته نخست داشته باشد.
2. پس از چند روز کم تحرک ابتدایی، پلنگ جابجایی خودش را افزایش می دهد تا اینکه حدودا 2 هفته پس از رهاسازی، یک توله گراز شکار می کند (مقطع شماره 1).
3. پلنگ طی شش هفته نخست، ساعتی تقریبا بطور متوسط 200 متر جابجا شده است. این رقم بالایی نیست و احتمالا ریشه در آن دارد که جانور در قلمرو خودش بوده و نیاز به ترک آن برای یافتن محدوده های جدید ندارد. همچنین نشان از آن دارد که خیلی نزدیک روستاها نیامده، چون نزدیک روستاها معمولا سرعت بیشتر می شود.
4. همانطور که دیده می شود، سرعت جانور در شبها بیشتر از روزهاست، ولی این تفاوت به نظر نمی رسد ازلحاظ آماری معنادار باشد. احتمالا پوشش جنگلی به پلنگ اجازه می دهد که حتی روزها نیز فعالیت بیشتر و جابجایی گسترده تری داشته باشند و زندگی این پلنگ تا این لحظه، انحصارا شب فعال نبوده است.
5. حدودا یک ماه پس از رهاسازی جانور (مقطع شماره 3 روی نمودار) جبهه پربارشی به منطقه می آید. درنتیجه پلنگ حدود 4 روز به صورت مستمر داخل چندین حفره صخره ای پناه می گیرد. در بازدید از این محل، تعدادی تیغ تشی دیده شد، ولی احتمال داشت که لانه تشی در آن اطراف باشد و تشی توسط پلنگ ازپا در نیامده باشد.
6. مقطع شماره 2 بررسی میدانی نشده است.
7. در مقطع شماره 4، جانور در فاصله حدودا 150 متری یک جاده حضور داشت. در بازدید از محل سرگین عجیبی دیده شد که بقایای موی گراز همراه با شیره سفید رنگ دیده شد. همچنین ترشحاتی روی درختان نزدیک محل مالیده شده بود. احتمالا ماده پلنگ برای بار دوم از گراز تغذیه کرده بود، هرچند که غیر از این سرگین، اثر دیگری یافت نشد.
8. حرکت جانور طی این یک ماه، به صورت تدریجی افزایش و کاهش داشته است. این را می توان یک نقطه مثبت درنظر گرفت، زیرا مشکل فیزیکی ناشی از جراحی یکی از نگرانی های مربوط به بقای این جانور در طبیعت بود. براساس داده های ماهواره ای، به نظر می رسد این جانور در حال حاضر از لحاظ فیزیکی مانند روز نخست رهاسازی جابجایی و سرعت داشته باشد.

ارزیابی نگرانی ها درخصوص بقای پلنگ در طبیعت

پیش از رهاسازی، دو نگرانی بزرگ برای این جانور وجود داشت:

1) آیا این جانور با توجه به جراحی صورت گرفته، امکان زندگی و جابجایی در طبیعت را خواهد داشت؟

این جانور به صورت دوره ای، سرعت خود را کاهش و افزایش می دهد. فاصله این روند سینوسی حدودا 6 روز است، یعنی این رفتار را هر 6 روز یک بار تکرار می کند. اگر نمودار سرعت به سرعت مستمر روند کاهشی داشت، احتمالا نشانه ای از بروز مشکل فیزیکی برای جانور می توانست باشد. همچنین، سرعت این جانور در روزهای پایانی این دوره معادل سرعت آن در روزهای نخست که جانور سالم بوده است. براساس این دو نشانه، به نظر می رسد که می توان فرضیه عدم توانایی فیزیکی برای جابجایی و حرکت در طبیعت تا مقطع کنونی را رد کرد و به بازیابی توان جانور امیدوار بود.

2) درصورتیکه نگرانی بالا مشکل ساز نشود، آیا جانور می تواند مجددا شکار کرده و زندگی کند؟

جانور پس از حدود 2 هفته یک گراز جوان شکار کرده است. سرعت جانور پس از شکار این گراز مجددا با حالت عادی بازگشته و تغییر محسوسی در آن دیده نمی شود که بتواند نشانه ای از ضربه خوردن کمر و جراحت مجدد آن باشد. اگر کمر آن دوباره دچار مشکل شده بود، باید سرعت آن کاهش می یافته و استراحت گاه های زیادی را در مسیر خود انتخاب می کرد که چنین نشده است. غیر از یک توله گراز که به احتمال زیاد توسط این ماده پلنگ کشته شده است، سرگین مشکوکی شامل موی گراز و همچنین تیغ تشی در محل خواب جانور یافت شده که احتمال بیشتر شکار کردن جانور را افزایش می دهد. بنابراین، نشانه ها تاکنون کاملا برخلاف نگرانی مذکور بوده و نویددهنده توانایی شکارگری جانور می باشد. با این حال، کسب اطمینان از این توانایی نیاز به پایش بیشتر این جانور و بررسی نقاط احتمالی شکار آن دارد.

مقطع شماره 1: شکار یک توله گراز

تصاویر از بالا به پایین: فک پایین گراز، تیم پایشگر از مأمورین اجرایی رودسر و محل پیدا شدن بقایای گراز

مقطع شماره 3: پناهگاه پلنگ در زمان بارندگی

تصاویر از بالا به پایین: نمای عمومی محل استراحت پلنگ به مدت 4-5 روز، شکاف میان صخره ها و نصب دوربین تله ای

مقطع شماره 4: تردد در نزدیکی جاده

تصاویر از بالا به پایین: سرگین عجیب محتوی موی گراز، تیم پایشگر از مأمورین اجرایی رودسر و محل پیدا شدن ترشحات