مراسم گرامیداشت پنجاهمین سالگرد فعالیت راکتور تحقیقاتی تهران با حضور علی اکبر صالحی، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی، معاونین و مدیران، نخبگان و پیشکسوتان این عرصه 20 آبان ماه 1396 در سالن دکتر حسابی سازمان برگزار شد.
معاون رئیس جمهور ضمن ابراز خرسندی از حضور چهره‌هایی ارزشمند، خدمتگزار، صادق و خالص همچون؛ امراللهی، خزانه، فرخی، کاشیگر، فرهودی، پذیرنده، قنادی و ... در پنجاهمین سالگرد راکتور تحقیقاتی تهران، گفت: شما باید به 50، 60 یا 70 سال گذشته برگردید و ببینید در علوم و فناوری هسته‌ای در چه وضعیتی بودیم. اگر نبود فکر بلند این بزرگواران و چشم اندازی که در وجود عزیزانی مثل آقای آزاد، حسابی و نهادینه شده بود، یقیناً الان اینجا نمی‌ایستادیم و اینگونه به گذشته خود افتخار نمی‌کردیم. تاریخ ایران مشحون از فراز و نشیب‌هاست. بخصوص این آشفتگی که در دو سه قرن اخیر داشتیم سبب شد ایران از افتخارات گذشته خود کمی فاصله بگیرد و ما درست در زمانی که جهان راه به سوی پیشرفت گشود، متأسفانه کنار گذاشته شدیم.
وی افزود: در نیم قرن گذشته افرادی زمینه پیشرفت علم و فناوری و صنعت کشور را تا جایی که مقدور بوده فراهم کرده‌اند و ما از آنها همواره تشکر می‌کنیم. آقای سهرابی را می‌بینیم که واقعاً یکی از دانشمندان بنام ایران در عرصه بین‌المللی است. آقای قریب را که در حوزه اکتشاف و استخراج و کلاً سیکل سوخت واقعاً زحمات بسیار ارزشمندی کشیدند. امروز افتخار دیدن این بزرگان را داریم.
ریاست سازمان سپس به قدردانی از زحمات افشار بکشلو از جمله دست اندرکاران اولیه راکتور تحقیقاتی تهران پرداخت و افزود: اکنون 40 سال از زمانی که توفیق آشنایی با ایشان را داشتم، می‌گذرد. من قبل از انقلاب با ایشان در دانشگاه تهران آشنا شدم. بعد انقلاب شد و بحث راکتور بوشهر پیش آمد که آیا ادامه پیدا کند یا نکند. ما به اتفاق در گروهی بودیم که گزارشی با عنوان "وضعیت چرخه سوخت نیروگاه بوشهر به چه صورت است" در ارتباط با سیکل سوخت نیروگاه بوشهر نوشتیم.
ریاست سازمان با ذکر آثاری که مرحوم اولیاء، پیشکسوت صنعت هسته‌ای در سازمان بر جای گذاشته است، گفت: آقای اولیاء را همه شما می‌شناسید. تعداد زیادی از عزیزان را ایشان تربیت کرده‌اند. راه ایشان همچنان ادامه دارد.
وی در این زمینه و در حوزه تولید رادیو داروها خاطرنشان کرد: ما در حال حاضر در امر رادیو داروها قدم‌های بلندی را برمی‌داریم. مسئولین بخوبی کار را پیش می‌برند. خوشبختانه در بحث جی ام پی کار ساختمانی و طراحی‌ها آغاز شده است. این کار، کار بزرگی است و قریب به 60 میلیون یورو هزینه دارد که امیدواریم در 4 سال آینده تکمیل شود و ما در عرصه رادیودارو در چارچوب (جی ام پی) بتوانیم در غرب آسیا حرفی برای گفتن داشته باشیم.
صالحی در بخشی دیگر از سخنانش گفت: نمی‌خواهم غلو آمیز صحبت کنم. به عنوان یک دانشجو بنده واقعاً از کسانی که این سازمان انرژی اتمی را بوجود آوردند، خیلی ممنونم و این حقیر خود را میراث دار آنها می‌دانم. آقای اعتماد کار بزرگی را انجام داد. این محلی که ما نشسته‌ایم مربوط به دانشگاه تهران است و بنا بر توجیهات درست سال 1353 در چارچوب سازمان بوجود آمد و اکبر اعتماد عهده دار ریاست آن شد.
وی افزود: قانون بسیار متقنی آن زمان نوشته شد که هر گاه من و یا کارشناسان آن را مرور می‌کنیم، می‌بینیم که آنقدر این قانون متقن نوشته شده که اگر امروز هر چه بخواهید در آن دخل و تصرف کنید، می‌بینید بدتر می‌شود و بهتر است این قانون محفوظ بماند.
ریاست سازمان سپس در بخشی دیگر از سخنانش به امضای پیمان ان پی تی توسط ایران اشاره کرد و افزود: پس از مرور روند تحول علوم و فناوری هسته‌ای، متوجه شدم برای اینکه وارد عرصه فناوری هسته‌ای شویم با فشار آمریکا باید ان پی تی را امضا می‌کردیم؛ با این وجود مسئولین وقت سازمان بسیار زیبا حرکت کرده بودند. به این صورت که همه صنعت هسته‌ای را در نظر گرفته بودند؛ نه فقط ساخت نیروگاه بلکه تأمین نیازهای آن را هم دیده بودند.
صالحی افزود: پیش بینی شده بود که اگر نیروگاهی می‌خرند نیروی انسانی لازم و دیگر الزامات از جمله سوخت آن را نیز تأمین کنند تا در ارتباط با ادامه حیات نیروگاه اگر نگویم خودکفا، خوداتکا باشیم. نمی‌شود نیروگاه داشت و میلیاردها دلار سرمایه گذاری کرد و نسبت به سوخت آن بی توجه بود. این پیش بینی‌ها همه جای تقدیر دارد.
ریاست سازمان که در جمع پیشکسوتان راکتور تحقیقاتی سخن می‌راند گفت: بنده افتخار می‌کنم که این توفیق را یافته‌ایم که میراث دار این عزیزان باشیم. حداقل کاری که انجام می‌دهیم این است که باید رو به جلو حرکت کنیم و به عقب برنگردیم و خشتی بر خشت‌هایی که پیشکسوتان روی هم گذاشته‌اند، قرار دهیم.
وی سپس در زمینه فرایند اکتشاف در سازمان گفت: از سال 88 که افتخار حضور در سازمان را پیدا کردم با اجازه‌ای که از مقام معظم رهبری گرفتیم، توانستیم جستجوی هوایی را انجام دهیم و امکاناتی را از خارج وارد کنیم. آن هم به سختی. زیرا اجازه تامین آن داده نمی‌شد. هلیکوپترهایی وارد شد. الان قریب به 73 تا 74 درصد برداشت هوایی از خاک ایران انجام شده است. این رقم با نسبت 20 درصدی که حداکثر قبل از انقلاب انجام شده بود، قابل مقایسه نیست.
صالحی خاطرنشان کرد: ضمن اینکه تحلیل تصاویر را هم خودمان انجام می‌دهیم. در اکتشاف برداشت تصاویر یک بحث و تحلیل آن بحثی دیگری است. الان شرکتی داریم که در این زمینه ارائه خدمات می‌دهد.
وی به مقایسه شرایط پیشین با وضعیت امروز کشور در این حوزه پرداخت و گفت: قبلاً در شرایطی بودیم که اگر می‌خواستیم کاری انجام دهیم لاجرم باید سریع انجام می‌دادیم و خیلی زمان نداشتیم. الان زمانی است که می‌توانیم به صورت منطقی جلو برویم. به عنوان مثال در زمینه سانتریفیوژ از ابتدای خلق فکر یک سانتریفیوژ جدید تا زمان تولید آن به 8 سال زمان نیاز است و ما هم داریم همین مسیر را طی می‌کنیم و خوشبختانه توفیق زیادی هم نصیبمان شده است.
رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: الان با چین و کشورهای دیگر مذاکره می‌کنیم. البته این کشورها یک سری شرایطی مثل پیوستن به یک سری کنوانسیون‌ها، ایمنی و ... دارند و ما چندان شتابی برای پیوستن به کنوانسیون‌های بین‌المللی نداریم. لذا با تأمل جلو می‌رویم.
صالحی سپس در زمینه ساخت 2 نیروگاه جدید گفت: 2 نیروگاه را در حال احداث داریم. یعنی 10 میلیارد دلار سرمایه گذاری باید انجام دهیم. به خاطر شرایط آب و هوایی نیروگاه‌های بزرگ را باید در جنوب و یا در شمال ایجاد کنیم، ولی نیروگاه‌های کوچک را می‌توانیم در محل مصرف ایجاد کنیم.
وی سپس به افکار عمومی و ذهنیتی که در آنها از انرژی هسته‌ای وجود دارد اشاره کرد و افزود: متأسفانه تصور اذهان عمومی از انرژی هسته‌ای غالباً موضوعاتی نظیر سانتریفیوژ و غنی سازی است؛ در حالیکه صنعت هسته‌ای کاربردهای دیگری در کشاورزی، صنعت و سلامت نیز دارد. چنانچه در حال حاضر دست اندرکار احداث یک بیمارستان هسته‌ای هستیم. این هم یک صنعت است و هم دانش که هم عرضه خدمات در سلامت دارد و هم برداشت و استفاده علمی خواهد داشت. 95 درصد از کارهای قراردادی آن به اتمام رسیده است و تنها بخش مربوط به ضمانت بانکی آن با کشور اتریش باقی مانده که در حال انجام آن هستیم. ان شاء ا... شاهد بیمارستانی مدرن در غرب آسیا خواهیم بود.
ریاست سازمان با اشاره به بحث مذاکرات هسته‌ای گفت: در بحث مذاکرات این توجه را داشتیم که ممکن بود آنها زیر قرارداد بزنند. به همین علت پیش بینی‌هایی را برای برگشت پذیری کرده بودیم. ما با خوش باوری در مذاکره شرکت نکرده بودیم.
وی با اشاره به بحث برجام و مفید بودن آن برای همه طرف‌ها تأکید کرد: برجام برای همگان مفید بوده است. این برنامه برای ما، برای جامعه بین‌المللی و هم برای استحکام بخشیدن به ان پی تی مهم است. اگر برجام بهم بخورد هیچ کنوانسیونی نمی‌تواند از استحکام لازم برخوردار باشد. امیدواریم این اتفاق پیش نیاید، ولی اگر برجام بهم بخورد ما آنها را حیرت زده خواهیم کرد.
صالحی سپس به چالشی که در سال 88 با آن روبرو شده بود پرداخت و گفت: وقتی برای اولین بار عهده دار مسئولیت در سازمان شدم، سوخت راکتور رو به اتمام بود. برادر بزرگوارم آقای آقازاده که جا دارد از ایشان هم به عنوان مدیری موفق تقدیر کنیم نامه‌ای به آقای البرادعی نوشته بودند که ما 20 درصدمان در حال اتمام است بفرمایید که آرژانتین و یا هر کشور دیگری مثل زمان آقای امراللهی این 20 درصد را در اختیار بگذارند. بنده که به سازمان آمدم آن نامه را پیگیری کردم. چون مدتی در وین بودم با آقای البرادعی هم روابطی داشتم، ایشان نامه آقای آقازاده را نشان داد و گفت شما که پیگیری می‌کنید، این بار برای تحویل سوخت بیست در صد هم شرایط گذاشته‌اند. نامه‌ای غیر رسمی توسط آمریکا و روسیه نوشته بودند و گفته بودند حاضریم 20 درصد را در قبال پذیرش شروطی تأمین کنیم من هم گفتم هیچ دلیلی ندارد که ما آن شروط را بپذیریم. این شروط حاکمیت ملی ما را زیر سؤال می‌برد. راکتور ما برای تولید رادیودارو است و قبلاً هم سوخت 20 درصد را گرفته بودیم.
وی ادامه داد: بحث از آنجا شروع شد، من از مذاکره با آقای البرادعی برگشتم و من به رئیس جمهور گفتم اینها به ما 20 درصد را نخواهند داد، اجازه بدهید ما کار را شروع کنیم. بنده به گونه‌ای کار را آغاز می‌کنم که نه با مقررات بین‌المللی در تعارض باشیم و نه سر و صدا می‌کنیم، ولی کار را آغاز می‌کنیم. برآورد هزینه کردیم. گروهی را تشکیل دادیم و شبانه روز آن گروه کار کردند.
صالحی در ارتباط با نقش شهید شهریاری در پیشبرد کار گفت: آقای شهریاری عزیز بخشی از محاسبات را عهده دار بودند و افرادی را نیز تربیت کردند. به این ترتیب مقدمات 20 درصد را فراهم کردیم و دو ساله 20 درصد را توانستیم از زیر صفر تأمین کنیم.
