فریبا اخوان با اشاره به مهم ترین اقدام های صورت گرفته در نیمه نخست امسال سپرده‌گذاری مرکزی به عنوان رکن مهم سازمان بورس، گفت: موضوع تسویه معاملات ارزی نفت خام در بورس انرژی با بانک توسعه صادرات و بانک ملت یکی از مهم‌ترین اقدام های انجام شده در شش ماهه نخست امسال بود.
این مقام مسؤول ادامه داد: همچنین سمات متولی حدود یکصد و 18 هزار میلیارد ریال سود نقدی برای دارندگان انواع اوراق بهادار شامل اسناد خزانه اسلامی،اوراق مرابحه ،صکوک ها در دوره فوق بوده است.
قبل از وقوع ماجرای آذرآب هشدار دادیم
اخوان در برابر این پرسش خبرنگار فارس مبنی بر اینکه در ماجرای مشکلات شرکت آذرآب و تقابل دو شرکت کارگزاری شاخص سهام و بانک کشاورزی چرا سمات پیشتر هشدار های لازم را نداده است؟ گفت: در اسفند ماه سال 95 سمات مکاتباتی با سازمان بورس انجام و نسبت به نکول های متعدد شرکت کارگزاری شاخص سهام هشدار و اطلاع رسانی کرد. به تبع آن سازمان بورس در آن زمان 77 کد معاملاتی از اشخاص مختلف را به سمات ارایه و درخواست توقف خرید سهام از سوی این کدها را داشت.
وی ادامه داد: چون کارگزار ناظر همه این اشخاص شرکت کارگزاری شاخص سهام بود و به خاطر اینکه این کارگزاری با توجه به مشکلی که در اتاق پایاپای بوجود آورده بود، نتواند خرید سهام جدیدی داشته باشد اقدام به تغییر کارگزار ناظر کردیم که نه توثیق و نه توقیف سهامی را در پی داشت و تنها برای انجام خرید از طریق کد های مربوطه جلوگیری شد که با ساز و کاری که پدید آمد همه 77 کد معاملاتی مربوطه فقط می توانستند فروشنده سهام باشند.
این مقام مسئول به دشواری های این موضوع اشاره کرد و گفت: در پایان هر روز با آنالیزعملیات فروش سهام از سوی 77 کد معاملاتی مذکور در کارگزاری ها باید با عدم پرداخت مبالغ حاصل از تسویه در اتاق پایاپای بر اساس فرایند تسویه پس از 3 روز (T+3 ) منابع حاصل شده بین کارگزاری های طلبکار تسهیم به نسبت می شد که تا یکماه طول کشید تا تقریباً تمام کارگزاری های طلبکار از شرکت کارگزاری شاخص سهام طلب خود را وصول کنند، البته 4 کارگزار از جمله شرکت کارگزاری بانک کشاورزی بیش از هر کارگزاری دیگری در این فرایند با چالش مواجه بود.
به گفته وی طی جلساتی با حضور آقایان خزلی و عبدالستار پرنا و سازمان بورس موافقت شد تا از طریق این فرایند، تسویه فروش ها در اتاق پایاپای بر مبنای T+3 انجام و وجوه دریافتی بین کارگزاری ها بر اساس میزان طلب خود تسهیم شود تا اینکه در پایان اسفند ماه 95 کل کارگزاری ها طلب خود را از شرکت کارگزاری شاخص سهام دریافت کردند.
اتاق پایاپای یک ریال از کارگزاری شاخص سهام طلبکار نیست
اخوان با یادآور شدن اینکه شرکت کارگزاری شاخص سهام هم اکنون دراتاق پایاپای یک ریال بدهی ندارد، در برابر این پرسش که چرا با توجه به صندوق تضمین کارگزاری ها قبل از وقوع مشکلات مانع از فعالیت کارگزاری شاخص سهام نشد؟ پاسخ داد: سمات در این زمینه هشدار داد کما اینکه در مورد کارگزاری های دیگر نیز این کار را انجام داده و به سازمان بورس و یا شرکت بورس و فرابورس از طریق نامه نگاری وضعیت نکول شرکت کارگزاری و توقف عملیات خرید سهام را اعلام کرده است.
سازمان بورس اما باید به عنوان نهاد نظارتی دستور های لازم برای توقف معاملات و یا نقد شدن دارایی ها را به سمات ارایه دهد. متوقف و یا نقد شود. بطور مشخص در اسفند ماه 95 ابطال معاملات شرکت گسترش انرژی آذرآب بود بطور کامل ابطال شد.
وی در مورد کاهش سقف اعتبار معاملات کارگزاری ها گفت:پس از اتفاق پیش آمده برای شرکت کارگزاری شاخص سهام فرمولی برای سقف خرید معاملات اعتباری از سوی سازمان بورس تعیین و در اسفند ماه پارسال اطلاعیه‌ای مبنی بر اینکه کارگزاری ها باید بر اساس حقوق صاحبان سهام،میزان مشارکت در صندوق، سهم الشرکه و میزان معاملات در اتاق پایاپای حد مشخصی برای انجام معاملات داشته باشند منتشر و بالاخره در شهریور ماه امسال اجرایی و کماکان این اتفاق در حال رخ دادن است.
به باور این مقام مسئول همیشه در برابر هر تغییرجدیدی مقاومت وجود دارد اما در حال حاضر موضوع سقف اعتبار معاملات کارگزاری ها به روال طبیعی در حال انجام بوده و بر اساس مقررات این تغییرات در معاملات عمده در نظر گرفته نمی شود .
خوب ،بد ،زشت توثیق سهام و کمینه ای که بانک نگرفت
معاون عملیات شرکت سپرده گذاری در مورد موضوع ورود بانک ها به شرکت داری به بهانه عدم تسویه مطالبات از محل تسهیلات کوتاه مدت ناشی از توثیق سهام و مشکلاتی که پس از آن برای سهامداران شرکت هایی همچون کنتورسازی رخ داد و اینکه چرا دربرابر دور زدن قوانین و مقرارت از سوی برخی ناشران از جمله آذرآب اقدامی نگرفته است؛ گفت: دستورالعمل توثیق سهام مربوط به سال 88 بوده و هیچ ویرایشی تا کنون بر روی آن نشده است. توثیق سهام به دلیل اینکه وثیقه گذار و وثیقه گیرنده از موضوع فعالیت مطلع هستند و دارندگان امضای مجاز اوراق را ممهور می کنند نمی توان گفت که بر سر یکدیگر کلاه گذاشته اند .
سمات در این بین نقشی ندارد و توثیق سهام مکانیزم اشتباهی نیست. بانک در حالی ارزیابی های مورد نیاز را به عمل می آورد که اگر تخلفی در این زمینه پیش آید نمی توان گفت دستور العمل توثیق سهام از اساس کار اشتباهی است .
مشکلات شرکت های آذراب و کنتور سازی شاید ربطی به توثیق سهام نداشت. بانک ها برای اشخاص حقیقی و یا حقوقی همواره کمینه قیمت ها را در دوره های شش ماهه و یکساله اخذ می کنند و بر اساس آن کمینه میزان درخواست سهام در برابر تسهیلات مورد درخواست را ارایه می دهند. در مورد آذرآب اگر این اتفاق نیافتاده نمی توان گفت توثیق سهام کار بدی بوده چراکه در این زمینه بانک مربوطه تعلل کرده است.
به باور اخوان اگر کمینه شش ماهه هزار سهم در وثیقه جهت ارایه تسهیلات در شش ماه گذشته کمتر باشد بانک دو هزار سهم را برای پوشش ریسک وثیقه می گیرد که در مورد شرکت آذرآب بانک مربوطه این کار را نکرده است.
توزیع سود سهام عدالت بیرون از بازار سرمایه ممنوع
وی در برابر این پرسش فارس که چرا با وجود تاکید قانون بر تجمیع همه عملیات اتاق های پایاپای در سمات اما رخداد هایی همچون سامانه خرید و فروش سهام پدیده شاندیز و یا پرداخت و توزیع سود سهام عدالت از سوی سازمان خصوصی سازی از این قانون تبعیت نمی کنند ؛ عنوان کرد: طبق بند ب ماده 99 برنامه پنجم توسعه قرار بود همه شرکت های سهامی عام نزد سازمان بورس ثبت شوند اما پس از مدتی سقف مشخصی برای سرمایه چنین شرکت هایی شرط ثبت نزد سازمان بورس اعلام شد.
به گفته وی سازمان خصوصی سازی تنها سهام عدالت را به مشمولان این دارایی تخصیص داده و هنوز سودی توزیع نکرده است .
معاون عملیات شرکت سپرده گذاری تاکید کرد: هنوز سهام عدالت وارد بازار سرمایه نشده و اگر قرار باشد در بازار سرمایه این دارایی امکان معامله داشته باشد، توزیع سود از سوی سازمان خصوصی سازی بطور حتم اشتباه است .
شرکت سپرده گذاری مرکزی طبق قانون باید فرایند توزیع سود سهام شرکت های سرمایه پذیر سهام عدالت را انجام دهد و اگر شرکت های سرمایه پذیر سهام عدالت خلاف این کار را انجام می دهند تخلف بوده و باید سازمان بورس با نظارت بر این فرآیند ضمانت های اجرایی را در این زمینه اخذ کند کما اینکه فرآیند تسویه بورس کالا نیز هنوز به سپرده گذاری داده نشده است.
در مورد پدیده شاندیز اما این شرکت هنوز در سازمان بورس پذیرفته نشده و امکان نظارت بر عملیات تسویه وجوه آن وجود ندارد.
وی بهره برداری از سامانه کارا در راستای غیر کاغذی کردن فرآیند مکاتبات اداری و اجرایی شرکت های کارگزاری و کاهش تعداد مکاتبات را یادآور شد و گفت: در نیمه اول امسال حدود 13 نماد اوراق تبعی بر روی سهام و حدود شش نماد معاملاتی اوراق خزانه اسلامی "سخاب" ایجاد شده است. پیش از این معاملات اوراق خزانه اسلامی در بانک ملی عرضه می شد تبعاتی همچون رواج فعالیت های سفته بازی در بازار پولی را در پی داشت که از زمان ورود این اوراق به بازار سرمایه ضمن ساماندهی فرآیند تخصیص به طلبکاران دولت منسجم تر پیگیری شده است.
این مقام مسئول از انجام افزایش سرمایه 12 ناشر و ارسال پستی برگه حق تقدم و مستندات شرکت در افزایش سرمایه های آنها طی سال جاری سخن گفت و افزود: در مجموع طی شش ماه امسال 168 هزار و 984 کد معاملاتی برای اشخاص حقیقی ایرانی و 8هزار و262 کد معاملاتی نیز برای اشخاص حقوقی ایرانی صادر شده است.
در عین حال 79 کد معاملاتی برای اشخاص حقوقی و 32 کد معاملاتی برای اشخاص حقیقی غیر ایرانی صادر شده است.
اخوان با بیان اینکه اگر پرداخت سود نقدی کل ناشران بطور عمومی بر عهده سمات قرار گیرد به منفعت صاحبان سهام شرکت ها خواهد بود ، عنوان کرد: پراخت سود نقدی ناشران از سوی سمات به گونه ای بوده که تا کنون هیچ نکولی در تسویه و پرداخت موعد سود رخ نداده است.
در خصوص اوراق مشارکت شهرداری شاید با تاخیر یک یا دو روزه به دلیل عدم پرداخت از سوی ضامن تسویه شده باشد اما تمام مکاتبات سپرده گذاری بطور قانونی از زمان پرداخت ادامه داشته است .
این در حالی است که واریز سود سهام سهامدار گاهی با وجود گذشت 8 ماه همچنان برای پرداخت با اما و اگر مواجه است .
وی در مورد میزان استقبال سهامداران و کارگزاران از سامانه های دارا و کارا گفت: برای کارگزاران جلسات متعددی به منظور آشنایی با سامانه کارا ارایه و با استقبال شایسته ای انجام شد. این سامانه کامل و قابل دسترس تمام عملیات از جمله صدور کد معاملاتی از بستر الکترونیکی را برای کارگزارها فراهم کرده و این در حالی است که پیش از این باید مستندات باید بطور فیزیکی به سمات ارایه می شد.
اکنون در سامانه کارا کلیه کارگزاران برای احراز هویت سهامداران مستندات را به به این سامانه ارسال و بطور خودکار در اتوماسیون پاسخ داده می شود به عبارتی بهتر کاری که قبل از این طی 72 ساعت باید انجام می شد در عرض 8 ساعت یک روز کاری انجام می شود.
به گفته وی در این فرآیند کدهای معاملاتی ممنوع المعامله همچنان باید از طریق مراجعه به سمات و یا از طریق مراجعه به دفاتر اسناد رسمی بر مبنای دستور العمل سازمان بورس زمینه بازگشت خود به بازار سهام را فراهم کنند.
معاون عملیات شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه اوراق بهادار در خصوص تسهیل فرایند ثبت افزایش سرمایه و سپرده گذاری حق تقدم به سهام جدید از سوی سمات تصریح کرد: فرآیند ثبت سهام جدید در اداره ثبت شرکت ها به اختیار سمات نیست اما از زمانی که لوح فشرده سهامداران در افزایش سرمایه از سوی سازمان بورس به سمات ارایه می شود فرایند سپرده گذاری سهام جدید 24 ساعت طول می کشد .
وی در پایان این گفتگو گفت:سمات نقشی در نشت اطلاعات ندارد و در فرایند انجام معاملات شرکت های فناوری بورس ،شرکت بورس اوراق بهادار ،کارگزاری ها و OMS ها حضور دارند اما اینکه چرا بد نامی نشت اطلاعات به سمت سمات هدف گرفته می شود را باید از عدالت خواهان پرسید.
